Elektrik Mühendisliği Penceresinden

Enerji Verimliliği

Yazı Dizisi-3

Aydınlatma Sistemlerinde Enerji Verimliliği

Cihan Karamık

Aydınlatma verimlilik sağlayabileceğimiz diğer önemli bir alandır. Çünkü aydınatma ortalama olarak binalarda tüketilen enerjinin %35 inden sorumludur. Aydınlatma kontrolü genel olarak çok önemli tasarruf fırsatları yaratan ve küçük yatırımlarla gerçekleştirilebilecek kolay bir uygulamadır.

Ticari binaların aydınlatma sistemleri standartlar, yönetmelikler ve bina kodlarıyla tanımlanmıştır. Aydınlatma konusu şüphesiz sadece fonksiyonel bir konu değildir. Aynı zamanda sağlık ve güvenlik gereksinimlerini de karşılamalıdır.

Çoğu uygulamada ofis aydınlatması gerekenin üzerindedir ve her zaman pasif enerji verimliliği uygulamaları için fırsat vardır. Bu potansiyel lambaların daha düşük tüketimli olanlarla değiştirilmesi, aydınlatma armatürlerinin değişimi, elektronik balast kullanımı gibi yöntemlerle değerlendirilebilir. Bu yaklaşımlar genellikle aydınlatmanın uzun süreler ve sabit olarak açık kalması gereken yerlerde yeterlidir. Bu yatırımların geri dönüş süresi değişken olabilir ama bir çok proje genellikle iki yılın altında kendisini öder.

Daha verimli lambalar, ihtiyaca, aydınlatma sisteminin tipine ve yaşına bağlı olarak iyi bir çözüm olabilir. Örneğin elektronik balastlı T8 fluoresan lambalar, elektromanyetik balastlı T12 lambalara göre %32 - %40  daha az enerji kullanırlar. Öte yandan elektronik balastların manyetik balastlara göre dezavantajlı olduğu durumlarda vardır. Bunların çalışma frekansı (20.000 – 60.000 Hz) elektrik tesisatı üzerinde harmonik etki oluşturabilir, trafoların, motorların ve nötr iletkenlerinin aşırı ısınmasına ve ömürlerinin kısalmasına neden olabilir. Ancak bu riskler daha çok aydınlatma yükünün çok yoğun olduğu tesislerde karşımıza çıkar. Çoğu elektronik balast harmonik etkiyi sınırlandırmak için pasif filtrelerle donatılmıştır.

Bunun dışında şartlara ve ihtiyaçlara bağlı olarak diğer bazı aydınlatma araçları da kullanılabilir. Bunun değerlendirmesinde, mekanda yürütülen faaliyetin aydınlatma ihtiyacı, renk geri verimi gibi konular devreye girer. Proje tasarımı yaparken aşırı aydınlatmadan kaçınılmalıdır.

Reflektör seçimi de özellikle yeni tasarımlarda ve retrofit projelerinde son derecede önemlidir. Gelişmiş malzemelerin ve tasarımların hayatımıza girmesiyle bu alanda önemli ilerlemeler kaydedildi. Bunlar artık retrofit projelerinde de kolayca uygulanabiliyor. Öyle ki yüksek performanslı bir reflektör yansıttığı ışık yoğunluğunu arttırarak  iki armatür yerine bir armatürün kullanılmasını mümkün kılabiliyor.

Aydınlatmada bir aktif enerji verimliliği uygulaması olarak aydınlatma kontrolü kullanıcıya konfor, verimlilik ve esneklik imkanı verir. Bu alanda çok basitten çok sofistike olanlara kadar farklı bir çok uygulama vardır. Yatırımların geri dönüş süreleri de 6-12 ay arasındadır genellikle. Aydınlatma kontrolünde kullanılan ekipmanlar arasında: zamanlayıcılar, varlık sensörleri, gün ışığı sensörleri, programlanabilir saatler, dimlenebilir lambalar,dimmer sistemleri ,  balastlar ve özel elektronik kartlar, kablosuz uzaktan kontrol cihazları sayılabilir. Bu teknolojiler bir arada kullanılabilir ve farklı fonksiyonlar elde edilebilir. Örneğin, konferans salonu, toplantı salonu gibi alanlarda programlanabilir senaryolar oluşturulabilir. Bu hem fonksiyonellik sağlar hem de verimlilik.

Ayrıca bina yönetim sistemlerine adapte edilebilecek ve DALİ,  KNX gibi protokollerle çalışan aydınlatma kontrol sistemleri daha büyük bir yönetim esnekliği sağlar. Bu şekilde iklimlendirme gibi bina yönetim sisteminin diğer bileşenlerine de entegrasyon sağlanmış olur. Belli sistemler %30 a varan enerji verimliliği sağlayabilir. Bu iyileştirmenin spesifik hale getirilmesi için, tasarım ve uygulamaya geçmeden önce sistemin tam olarak etüt edilmesi, enerji tüketiminin belirlenmesi, ihtiyaca en uygun aydınlatma aracının tespit edilmesi ve verimlilik potansiyelinin öngörülmesi gerekir.

Bundan sonraki yazımızda   “Güç Faktörü  Düzeltimi , Trafolar ”  anlatılacaktır.

Yazar hakkında detaylı bilgi için tıklayın: Cihan Karamık