×

Devre Kesicilerde Icu, Ics, Icw ?

devre-kesici

Devre Kesicilerde Icu, Ics, Icw ?


Hakan Polatkan


Alçak gerilim devre kesicilerin kısa devre karakteristikleri konusunda yeterli yayın yapılmadığından piyasada çok fazla karışıklık yaşanmaktadır. Devre kesicilerde kısa devre konusunda piyasada genel olarak “kısa devre akımı” değerinden bahsedilir fakat bu değer devre kesici seçiminde yetersiz kalmaktadır.

Alçak gerilim devre kesiciler ile ilgili genel bilgiler IEC 60947-2 standardında yer almakta olup standartta devre kesici tanımı aşağıdaki gibi yapılmaktadır;

“normal devre koşullarında akım üstüne kapama, akımı taşıma ve akımı kesme, ayrıca anormal devre koşullarında akım üstüne kapama, akımı taşıma (belirlenen süre boyunca) ve akımı kesme işlemlerini yapabilen bir mekanik anahtarlama cihazı”

Kısa devre durumu, tanımda da yapılan anormal devre koşullarına girmektedir ve devre kesici kısa devre durumunda akım üstüne kapama, belirlenen süre boyunca akımı taşıma ve akımı kesme işlemlerini yapabilmektedir. Kısa devre kesme karakteristikleri de aşağıda görüldüğü üzere bu işlemleri yapabilme özelliğine göre tanımlanmıştır.


Beyan nihaî kısa devre kesme kapasitesi (Icu):

Üretici tarafından verilen, devre kesicinin ilgili beyan işletme geriliminde üst üste iki kez (O-t-CO dizisi şeklinde) kesebileceği en büyük kısa devre değeridir. Açma kapama işlemlerinden sonra devre kesicinin beyan akımını taşıması beklenmez. Etkin değer olarak verilir (r.m.s.).

Açma (O) - Süre (t) – Kapama/Açma (CO)


Beyan işletme kısa devre kesme kapasitesi (Ics):

Devre kesicinin ilgili  beyan işletme geriliminde üst üste üç kez (O-t-CO-t-CO dizisi şeklinde) kesebileceği en büyük kısa devre değeridir. Icu akımının yüzdesi olarak verilir. Ics en az %25 x Icu olmalıdır.

Açma (O) – Süre (t) – Kapama/Açma (CO) – Süre (t) – Kapama/Açma (CO)


t : iki başarılı kısa devre işlemi arasında devre kesicinin yeniden başlamaya hazır hale gelmesine yetecek kadar uzun, 3 dakikadan kısa olmayacak şekilde mümkün olduğunca kısa bırakılan zaman aralığıdır.


Çizelge 1 - Ics ve Icu arasında standard oranlar


d-k-c1


Beyan kısa devre kapama kapasitesi (Icm):


Beyan çalışma gerilimi, beyan frekans ve alternatif akım için ilgili güç faktörü değerlerinde kısa devre akımı üzerine kapama kapasitesi olarak tanımlanır. Tepe değeri olarak verilir.


Her koşulda Icm ≥ n x Icu şartı sağlanmalıdır.


Çizelge 2 - Kısa devre kapama kapasitesi ve kısa devre kesme kapasitesi arasındaki n oranı ve ilgili güç faktörü (a.a. devre kesiciler için)


d-k-c2




Beyan kısa süreli dayanım akımı (Icw):

Beyan kısa süreli dayanım akımı (Icw), uygun test koşullarında ve üretici tarafından belirlenen süre içinde devre kesicinin zarar görmeden dayandığı kısa devre değeridir. Etkin değer olarak verilir (r.m.s.).

Beyan kısa süreli dayanım akımı ile bağlantılı kısa süreli gecikme en az 0,05 s olmalıdır; tercih edilen değerler aşağıda verilmiştir:

0,05 – 0,1 – 0,25 – 0,5 – 1 s


Beyan kısa süreli dayanım akımı aşağıdaki çizelgede verilen değerlerden daha küçük olmamalıdır.


Çizelge 3 - Beyan kısa süreli dayanım akımının en düşük değerleri


d-k-c3



Devre kesicilerin kısa devre karakteristikleri konusunda yukarıdaki bilgilere ilaveten kullanım kategorileri hakkında da bilgi sahibi olunması gerekmektedir. Özellikle devre kesicide beyan kısa süreli dayanım akımı (Icw) değerinin bulunup bulunmaması kullanım kategoriler ile ilişkilidir.


Kullanım Kategorileri:

Devre kesicilerin kullanım kategorisi, kısa devre şartlarında, yük tarafındaki seri haldeki diğer kesicilere göre istenen zaman gecikmesi aracılığı ile seçicilik esasıyla çalışması amaçlanıp amaçlanmamasına göre belirtilmelidir.

Kullanım kategorilerine göre devre kesiciler IEC 60947-2 standardında ikiye ayrılır.

  • Kategori A: Yük tarafında seri haldeki diğer kısa devre koruyucu cihazlarına bağlı olarak kısa devre şartlarına uygun şekilde, seçicilik esasıyla çalışması amaçlanmamış yani kastî kısa süreli gecikmesiz devre kesicilerdir. Beyan kısa süreli dayanım akımı (Icw) değeri bulunmaz.

  • Kategori B: Yük tarafında seri haldeki diğer kısa devre koruyucu cihazlarına bağlı olarak kısa devre şartlarına uygun şekilde, seçicilik esasıyla çalışması amaçlanmış yani istenilen kısa süreli gecikmeli (ayarlanabilir) devre kesicilerdir. Beyan kısa süreli dayanım akımı (Icw) değeri bulunur.


Not 1 – Çizelge 1’e uygun olarak A ve B kullanım kategorileri için, Ics’nin en az istenilen yüzdesi için                    farklı kurallara dikkat edilmelidir.

Not 2 – A kullanım kategorisinden bir devre kesici, Çizelge 3’tekinden daha düşük süreli dayanma akımı için, kısa devredekilerden farklı şartlar altında seçicilik için sağlanan kısa süreli maksatlı bir gecikmeye sahip olabilir. Bu durumda, tahsis edilmiş kısa süreli dayanım akımında deneyler, deney dizisi 4’ü kapsar.

Standartta devre kesicilerin karakteristiklerini doğrulamak için yapılan deneyler tip deneyler ve rutin deneyler olarak ikiye ayrılmakta olup detaylıca anlatılmaktadır.  Beyan kısa devre kesme kapasiteleri (Icu, Ics) ve beyan kısa süreli dayanım akımı (Icw) deneyleri de tip deneyler arasında yer almakta olup;

Ics, Icu ve Icw arasındaki ilişkiye göre deney dizilerinin uygulanabilirliği aşağıdaki çizelgede belirtilmektedir.


Çizelge 4 – Ics, Icu, Icw arasındaki ilişkiye göre deney dizilerinin uygulanabilirliği


d-k-c4


Paylaş:
E-BÜLTEN KAYIT
Güncel makalelerimizden haberdar olmak için e-bültene kayıt olun!
Sosyal Medyada Bizi Takip Edin!
E-Bülten Kayıt