Elektrik Alanlarında Yangından Korunum Düzenlemeleri

Yazı Dizisi-1

Gökhan Aktaş

 

Trafo, Jeneratör, Enerji Dağıtım Pano, Server odaları vb. Elektrik odalarının yangına karşı korunması binalardaki diğer mekanlara göre can güvenliği ve maddi hasarların dışında işletmenin sürekliliği ve iş kaybı anlamında önemle irdelenmesi gereken alanlardır.

Önerilen çözümlerin elektriksel iletkenlikleri ve söndürücünün korunması amaçlanan cihazlara vereceği korozif zararları da göz önünde bulundurularak, enerjinin kesintiye uğramadan işletmenin devamlılığı ve cihazların ömürlerini de dikkate almak zorundadır. Söndürmeye hayat kurtarmaya çalışan bir itfaiyeci mantığı ile, “her ne pahasına olursa olsun yangın söndürme” yaklaşımı doğru değildir.

Güvenlik merkezinin, enerji yönetimi ve otomasyon odaları gibi mekanlar çoğu zaman her zaman her koşulda operasyona devam edecek şekilde korunması gereken mekanlardır.

Tasarım Aşamasından itibaren olması gereken kriterler:

Yangını Önleme;

Tasarım aşamasında yangının oluşumuna neden olacak koşullar iyi irdelenmeli ve bu aşamadan itibaren tasarım , uygulama ve işletme koşulları de dikkate alınmalıdır. Önleyici ve düzenli bakım yapılması, havalandırma, sıcaklık ve gerektiğinde nem kontrolü yapılması, kullanılan ürünlerin ortam ve bölgesel iklim koşullarına uygun ürünlerin olması ve doğru mekanların tasarlanması , sertifikalı ürünlerin seçilmesi önemlidir. Bu konu ayrıca irdelenmesi gereken geniş bir konudur.

Erken Algılama ve Uyarı;

Tutuşma aşamasından önce dumanın algılanması, bu noktanın tam olarak ve en erken aşamada belirlenmesi veya hasar ve tutuşmaya neden olabilecek aşırı sıcaklık noktasında erken uyarı ile işletmeye bildirilmesi, gerekirse söndürme sistemlerin devreye girmesinin sağlanması amaçlanmalıdır.

Yangın Söndürme;

Erken uyarıya bağlı olarak doğru zamanda ve hasar oluşmadan devreye girmesi amaçlanır.

Yangını Lokalize etme;

İnşai olarak ve Pasif Yangın önlemleri ile yangın bölgeleri ( fire zone) oluşturmak gereklidir.

Birbirinden fiziki olarak ayrılması, bir bölgede oluşacak yangının diğerini etkilenmemesin sağlanması, pano tiplerinin ortam koşullarına uygun IP koruma sınıfında seçilmesi, kablo geçişlerinin de yangın yalıtımlarının sağlanması;

Duvar, kapı, tavan vb. yapı malzemelerin uygun yangın dayanımı seçilmesi ve kablolarda oluşan yangının diğer alanlara taşınmasının engellenmesi;

Alev ve Sıcaklık dışında dumanın da oluşturduğu korozif etkiler ( halojen gazı ) ve bunun hem cihazlara hem insanlara vereceği hasarın dikkate alınması gereklidir.

Yangın Söndürme amaçlı kullanılan maddeler aşağıdadır;

Su, Su-köpük Karışımı, Sıvı Kimyasallar, Kuru Kimyasallar, Aerosol Gazlar olarak genellenebilir. Sprinkler sulu söndürme sistemlerine alternatif söndürme sistemleri ele alınacaktır.

A-Temiz Gazlı Söndürücüler:

TS EN ISO 14520 standartları ülkemizde zorunludur.

Temiz Söndürücü gazların Ortak özellikleri ;

-Artık bırakmazlar,

-İletken değildirler,

-Ozon tabakasına zarar vermezler (Sera etkisi hariç)

-İnsanların bulundugu mekanlarda limitler dahilinde güvenle kullanılabilirler,

-Kapalı bir hacimde ( total flooding) söndürme yapabilirler. Sızdırmazlık yeterliliği Oda Kaçak Testi ile belirlenir.

A.1: Kimyasal Gazlar : En yaygın kullanılanı HFC227ea ( FM200 , FE227 vb ticari isimleri ile bilinen) , HFC23 , HFC125 vb veya HFC esaslı olmayan FK-5-1-12 sıvısı ( ticari adıyla Novec1230 )

HFC koduyla başlayan “hydrofluorocarbon” esaslı olan gazlar F sınıfında yer aldığı için kullanımında kısıtlama yoktur. Ancak kaçaklar ve gereksiz boşaltmalara karşı ilave önlemler alınması gerekmektedir. Yıllık kaçak testi 300 kg silindirlerin üzerinde kaçak alarmı sağlayan donanım gerektirirler.

F sınıfı gazlar Ozona direk zarar vermeyen ancak atmosferde kalma süreleri nedeniyle sera etkisi yaratan gazlardır.

Az sayıda silindirler efektif söndürme yapması avantaj ancak yeniden dolum maliyeti dez-avantaj olarak görülmektedir.

A.2 : İnert (Asal) gazlar :

Atmosferde asal olarak bulunan IG01( %100 Argon ), IG55( %50 Argon + %50 Azot , IG100( %100 azot ) , IG541(%50 Ar+%42 N2+%8 CO2 karışımı ) kodlarıyla Argon , Azot gazları ve karışımlarıdır.

Doğal olarak atmosferde bulunurlar ve sera etkileri yoktur (GWP=0).Çok sayıda silindir kullanılması ve aşırı basınç oluşturması dezavantajları olarak görülürken yeniden dolum maliyeti düşüktür. Gaz fazında 200 veya 300 bar silindirlerde stoklanmaktadır.

B: Karbondioksit (CO2) :

Temiz gazlar sınıfında değildir ve en eski, en yaygın kullanılan söndürücülerdir.

Sabit sistemler için NFPA12 veya Avrupa’da yangın kullanılan CEA4007,4019 veya, FM , VdS vb. ilgili standartlarına göre ve ISO6183 göre dizayn edilir.

B1: Alçak Basınçlı – Tanklı Sistemler ( Yüksek miktarda CO2 gazının soğutucu unite ile sıvı fazda stoklanır. İşletme koşulları ve maliyeti dikkate alınmalıdır.

B2: Yüksek basınçlı- silindirli- sistemler (Genellikle 67 lt kapasitelerde silindirlerde gaz stoklanır)

İnsanlı mahallerde kullanımının ölümcül riskler taşıması en büyük dezavantajı olup, tercih edilme sebebi bölgesel( lokal) söndürmeye olanak tanımasıdır.

Trafo, OG odaları gibi zaten insanların girmesinin sakıncalı olduğu yerlerde tercih edilebilir.

Enerji Üretim tesislerinde Türbin ve Jeneratör korumasında tüm mahallin söndürülmesinin olanaklı olmadığı durumlarda sadece makina veya obje koruması amacıyla sistem tasarlanabilir.

Büyük hacimlerde ( 500m3 üzeri ) gazın ucuz olması bir tercih sebebi olabilir. Ancak insan olan her yerde sistemin otomatik özelliği çok iyi irdelenmeli, çoğu durumda manuel boşaltma konumu tercih edilmelidir. Gazın bir yerde toplanması sonucu insanların etkilenmesine karşı havalandırma önlemleri de irdelenmelidir.

Bir sonraki yazımızda “ Susisi(Watermist),Aerosol Söndürücüler, Aktif Yangın Önleme sistemleri / Oksijen Azaltma Yöntemi ile korumum, Ön-uyarılı Yağmurlama (Pre-action Sprinkler) Sulu Söndürme Sistemleri” ile devam edeceğiz.