×

Veri Merkezlerinde Deprem Riski ve Etki Analizi Bölüm-1



Veri Merkezlerinde
Deprem Riski ve Etki Analizi
Bölüm-1


ETP Deprem Güvenliği, ETP Veri Merkezi Çalışma Grubu Üyesi 
Üzeyir Kaluk 

 
ETP Deprem Güvenliği, ETP Veri Merkezi Çalışma Grubu Üyesi Üzeyir Kaluk'un  ETP Veri Merkezi Çalışma Grubumuz çalışmaları kapsamında  Ağustos 2022  tarihinde yayınladığımız  yayınladığımız  "Veri Merkezlerinde Deprem Riski ve Etki Analizi  "  yazısını  tekrar  bilgilerinize sunuyoruz.



Ülke topraklarımızın yüzde 92'si deprem kuşağındadır ve bunun da yüzde 66'lık bölümü 1. ve 2. derece deprem bölgesidir. Dolayısıyla deprem tehlikesi sadece nüfusu 1 milyonun üzerinde olan 11 büyük ilimizi tehdit etmekle kalmıyor, bu bölgeler aynı zamanda ülke nüfusumuzun yüzde 70'ini ve kurulu büyük sanayi tesis potansiyelimizin de yüzde 75'ini barındırmaktadır. Mühendis, mimar ve şehir plancıları olarak amacımız, tüm toplum katmanlarında deprem duyarlılığının geliştirilmesi ve sürekliliğinin sağlanması olmalı; herkes kendi uzmanlık alanı ile ilgili sorumluluğunun bilincinde üzerine düşeni yapmalıdır.

Depreme karşı hazırlıklı olmak amacıyla veri merkezlerinde alınacak olan önlemlerin odağında öncelikle insan güvenliği ve veri merkezinin güvenliği başta gelmektedir. Bir deprem sonrasında yaşanacak acil durum faaliyetlerinin, sonrasında da yaşamın ve ekonominin sağlıklı bir şekilde yürütülebilmesi için teknik altyapıyı oluşturan tesisatın işletme sürekliliğinin korunması şarttır.

Özellikle kuvvetli bir yer hareketi sonrası hastane, haberleşme merkezleri, veri merkezleri, elektrik üretim tesisleri gibi deprem anında ve sonrasında faaliyetlerine devam etmesi gereken yapılarda bulunan elektronik ve mekanik sistemlerin deprem güvenliği için sismik koruma önlemlerinin alınması öncelikle hayati derecede ve ekonomik açıdan önemlidir.

Bir veri merkezinde değeri asla parasal karşılığı ölçüleyemecek olan veri nedeniyle günümüzde en değerli binalar sınıfında değerlendirilmelidir. Bu nedenle öncelikle yapının kendisi ile başlayarak içerisindeki tesisatlara ve de aktif cihazlara kadar sismik dayanım aranmalı ve sismik önlemler alınmalıdır. 

Öncelikle belirtmek isteriz ki konunun önemi ve ülkemizin deprem kuşağında olması nedeniyle ilgili Uluslararası IEC, Avrupa Birliği EN standartları doğrultusunda yapılması gerektiğini belirtmek isterim. 

Uluslararasi IEC 60068-3-3:2019 , Avrupa Standardı olan “EN  60068-3-3:2019 Çevre Şartlarına Dayanıklılık Deney-Bölüm 3: Kılavuz, Cihazlar İçin Sismik Deney Metodları”,  IEC 61587-1:2011 ,  “EN 61587-2:2011 Elektronik Donanım İçin Mekanik Yapılar- IEC 60917 ve IEC 60297 Standartları İçin Deneyler- Bölüm 2: Kabinler ve Raflar İçin Sismik Deneyler” ve veri merkezi standardı olan “EN 50600-2-10 Deprem Riski ve Etki Analizi” standartları doğrultusunda sismik önlemler alınarak gereği yapılmalıdır. Deprem riskinin olduğu IEC, EN standartlarının göz önüne alınmadığı diğer ülkelerde ise o ülkelerin standardları, şartnameleri, yönetmelikleri ve uygulama kılavuzları incelenerek iş politikanıza uygun olarak tasarımlarınızı tamamlamak gerekmektedir. 

Ek olarak IEC, EN standartlarının   tam olarak   cevap vermediği bazı konularda gerektiğinde, özellikle ülkemiz gibi deprem riski ile yaşayan ülkelerin  deneyimlerinden de yararlanılabilir. 

Diğer standart ve kılavuzlara örnekler:

•    International Building Code – IBC 2016
•    American Society of Civil Engineers – ASCE-7
•    California Building Code – CBC 2013 (OSHPD)
•    National Fire Protection Association – NFPA 13
•    ASHRAE El Kitabı Temeller 2005 – Bölüm 54
•    ASHRAE Sismik Koruma İçin Pratik Bir Rehber 1999
•    SMACNA Sismik Koruma Kılavuzu: Mekanik Sistemler İçin Yönergeler 2008
•    Federal Emergency Management Agency– FEMA 

Standartlar ve kılavuzların yanı sıra karar verici konumundaki idarecilerin, karar verici personelin konu hakkında yetkin olması da çok kritiktir. Uygulanacak çözümlerin doğruluğu, güvenilirliği işletmlerin sürdürüleblirlik ilkesi açısından önem arz etmektedir. Tasarım – ürün – uygulama – bakım zincirinin dikkatlice seçilip, veri merkezinin uzun süreli, güvenilir, kesintisiz, verimli bir faaliyet ömrüne sahip olması için ticari olarak değil teknik olarak değerlendirilmesi gerekmektedir.

Makalemizde temel kavramlar, riskler ve alınabilecek önlemler konularında açıklamalar yapacağız.

Kavramlar ve Açıklamalar

Asismik Performans; belirli bir ölçekte sismik aktiviteye karşı direnç.

Taban İzolasyonlu Bina; Bina ile zemin arasına izolatör ve damperlerden oluşan taban izolasyon katmanı montajlanarak deprem enerjsini sönümlendiren yapılar.

Bilgi ve İletişim Teknolojisi Donanımı (ICT Donanımı)
Veri depolama, işleme ve transfer servislerinin yapıldığı bilgi teknolojileri (BT) ve altyapı telekomünikasyon (AT) donanımı.

Not 1: veri merkezinin "kritik yükünü" temsil eder.
Kaynak: CLC/TR 50600-99-1:2020, 16

Pasif Damper; damperler gibi enerji sönümleyici elemanların ana yapılara montajlanarak deprem enerjisini sönümlendiren yapılardır.

Tepe Yer İvmelenmesi (PGA); bir lokasyonda olan deprem sarsıntısında ortaya çıkan azami yer ivmelenmesidir.

Not 1: PGA, belirli bir deprem sırasında bir yerde bir ivme kaydında kaydedilen en büyük mutlak ivmenin genliğine eşittir.
Not 2: Deprem sarsıntısı genellikle her üç yönde de meydana gelir. Bu nedenle, PGA genellikle yatay ve dikey bileşenlere ayrılır. Yatay PGA'lar genellikle dikey yöndekilerden daha büyüktür, ancak bu her zaman doğru değildir, özellikle büyüğe yakın depremlerde.
Not 3: Tasarım esaslı deprem yer hareketi (DBEGM) genellikle PGA cinsinden tanımlanır.

Olası En Büyük Kayıp – PML; deprem risklerinin derecesi, zeminin sağlamlığı, binanın depreme dayanıklılığı ve tesislerin depreme dayanıklılığı dikkate alınarak restorasyon maliyetinin yeniden satın alma maliyetine oranı (yüzdelik) olarak ifade edilir.

Yeniden Tedarik Maliyeti; değerlendirme sırasında hasar gören varlıkların yeniden yapılandırılması için gereken toplam maliyet.

Onarım Maliyeti; sismik aktivitenin (deprem) neden olduğu hasarı telafi etmek için gereken maliyet.

Veri Merkezi Kullanılabilirlik sınıflarına göre;

EN 50600-1, artan düzeyde kullanılabilirlik sağlamayı amaçlayan, Sınıf 1 ila 4 olarak tanımlanan, veri merkezinin tesis ve altyapısının dört genel kullanılabilirlik sınıfını tanımlar.

İstenen Kullanılabilirlik Sınıfı, aşağıdakiler için tasarım çözümleri ile desteklenir:

a)    güç kaynağı ve dağıtım Sistemleri (EN 50600-2-2)
b)    çevresel kontrol sistmleri (EN 50600-2-3)
c)    telekomüniksyon kablolama alt yapısı (EN 50660-2-4)

Veri merkezi bir sismik aktivite bölgesinde yer alacaksa, istenen Kullanılabilirlik Sınıfını sürdürmek için azaltma eylemleri gereklidir.

Bu eylemlerin amacı, istenen bir Kullanılabilirlik Sınıfının veri merkezini asismik performansla sağlamaktır.

Sismik hareketlilik sonrasında doğrudan yapılara ve yapı içerisindeki ürünlere zarar vermektedir. Ama sonuçlar ve riskler bunlarla sınırlı değildir. 

Sismik Aktivite Ile Ilişkili Riske Genel Bakış

Sismik Hareketin Başlattığı Dolayli Risk

Yangın ve Zehirli Veya Zarar Verici Atık Su; bir veri merkezi, etki azaltıcı önlemler almış ve deprem sırasında yapısal olarak etkilenmemiş olsa bile, veri merkezi yerel bölgelerdeki yangınlardan etkilenebilir. Bu yangınlar, veri merkezi içindeki ekipmana toksik veya zarar veren atık su üretebilir.

Patlama; bir veri merkezi, azaltma önlemleri almış ve bir deprem sırasında yapısal olarak etkilenmemiş olsa bile, veri merkezi, yerel bölgedeki diğer tesislerin patlamalarından etkilenebilir.

Su Baskını; bir veri merkezi azaltma uygulamış ve deprem ve deprem sırasında yapısal olarak etkilenmemiş olsa bile, veri merkezi hasarlı su kaynaklarından veya doğal su   kaynaklarından kaynaklanan taşkınlardan etkilenebilir.

İşletme Tesisatları/ Temel Hizmetler /Yardımcı Hizmetler; bir veri merkezi deprem etkisini azaltma önlemlerini uygulamış olsa ve deprem sırasında yapısal olarak etkilenmemiş olsa bile, veri merkezi elektrik, gaz, su ve kanalizasyon dahil olmak üzere şebekedeki  hatalardan etkilenebilir.

Elektrik; elektrik gücü  için, Kullanılabilirlik Sınıfı 2 ve üzeri veri merkezleri, birincil kaynağı desteklemek için ek bir besleme sağlamak üzere tasarım çözümlerine sahiptir (bkz. EN 50660-2-2). Bir depremin ardından, birincil arz birden fazla kesintiye ve devam eden kısıtlamalara maruz kalabilir. İlave tedarikin yakıta dayalı olduğu durumlarda, yakıtın sürekli tedariki kritiktir.

Gaz; bir depremin ardından, veri merkezlerinde veya yakınında (tipik olarak yer altına kurulu ve 6.3'te açıklandığı gibi zemin dengesizliğine tabi olan) gaz tedarik boru altyapısının ve ayrıca gaz tedarik tesislerinin hasar görmesi, tedarikte kesintiye neden olabilir.

Ayrıca, herhangi bir hasar oluşmamış olsa bile, bir tedarik tesisine kurulan bir sismograf, belirli bir deprem hareketi tespit ederse, besleme otomatik olarak kapatılabilir.

Her iki durumda da, güvenlik teyit edilene kadar tedarik sağlanmayacaktır. Arızanın süresi, hasarın boyutuna ve gerekli onarım işlemlerine bağlı olarak günlerden haftalara kadar uzayabilir.

Su; bir depremin ardından, veri merkezlerinde veya yakınında (tipik olarak yeraltında kurulu ve 6.3'te açıklandığı gibi zemin dengesizliğine tabi) su temini boru altyapısında ve ayrıca tedarik tesislerinde (su alma, su arıtma ve su dağıtımı için) hasar tedarikte aksamalara neden olabilir.

Ayrıca, hasar oluşmamış olsa bile, tesislere giden birincil güç kaynağı kesintiye uğrayabilir. Bir veri merkezinin sürekli su sağlanmasına dayandığı durumlarda, alternatif güç temini tesisleri değerlendirilmelidir.

Arıza süresinin uzunluğu, gerekli görülen hasar ve onarım işlemlerine bağlı olarak günlerden haftalara kadar uzayabilir. Hatta bazı durumlarda arızanan giderilmesi süresi aylarda alabilir.  

Kanalizasyon; bir depremin ardından, kanalizasyon boru altyapısına ve veri merkezine hizmet veren tesislere verilen hasarın etkisinin su teminine benzer şekilde düşünülmesi gerekir.

Bundan sonraki 2.Bölüm'de "Sismik Aktivite Risk Değerlendirmesi ve Tasarım Kriterleri", "Yer Hareketi", "Zemin Stabilitesi /Kararlılığı, Veri Merkezlerinde Deprem Riskine Karşı Alınabilecek Önlemler "  anlatılacaktır.

 
Paylaş:
E-BÜLTEN KAYIT
Güncel makalelerimizden haberdar olmak için e-bültene kayıt olun!
Sosyal Medyada Bizi Takip Edin!
E-Bülten Kayıt