Trafo Merkezlerinde Nem Etkisi

Yazı Dizisi-6

Çağrı Kanık

7.2 TRAFO MERKEZİNİN İÇİNİ KORUMAK İÇİN KULLANILAN TEKNİKLER VE DONANIM(CİHAZLAR) 

Aşağıdaki bölümlerde açıklandığı üzere, geçiş odalarında ve trafo merkezlerinde çevrenin kontrolünü ele alan çeşitli önlemler bulunmaktadır.

7.2.1 Şalt Odası Çevre Kontrolü

Aşağıdaki ikincil önlemler, trafo merkezi ortamını iyileştirmek için uygulanabilir:

 Nem oranının yüksek olduğu durumlarda, şalt galerilerine ısıtıcıların takılması (örneğin kablo bölmelerinde).
 Trafo ısıtıcısı montajı
 Nem çekici veya klima tesisatı

Yoğunlaşma önleyici ısıtıcılar şalt kablo bölmelerinin içine monte edilebilir ve yoğuşma oluşumunu önlemek için sürekli çalışmalıdır. Bu odanın içinde yoğuşmayı önlemek üzere tasarlanmışlardır ancak birkaç dezavantaja sahiptirler:

 Bakım sırasında yalnızca devre kesilmesi gerektiği zaman kontrol edilebilirler.
 Havadan nemi uzaklaştırmazlar, ancak bölmenin sıcaklığını çiğlenme noktasının üzerinde tutarak yoğuşmayı önlerler.
 Şalt cihazındaki diğer hazneler üzerinde çok az faydalı etkiye sahiptirler.
 Eğer arızalanırsa, bu, yoğuşma ve şalterin hızlı arızalanmasına neden olabilir.

Trafo ısıtıcıları trafo içerisinde sıcaklık değişimlerini azaltmak için kurulabilir. Isıtıcıyı trafoya monte ederseniz, sıcaklıkların yüksek olmasını önlemek için veya sürekli olarak açık kalması için sıcaklık ayarı yapılmalıdır. Isıtma, arızalanacakmış gibi düzenli olarak kontrol edilmelidir. Aksi durumda, yoğuşma ve şalt cihazının hızlı arızalanmasına neden olabilir. Şalt odası bir kablo kanalında biriken su ile nemlenirse, trafo merkezi ısıtıcıları, buharlaşmayı gidermekten çok nem oranını artırır.

Bir trafo merkezinde havayı olumlu bir şekilde kontrol etme seçenekleri, klima, ısıtma ve nem alma, oda takılmış termostatlar ve nem ölçerler tarafından kontrol edilir.

En iyi seçenek, yerel iklimlere, özellikle sıcaklık değişimine bağlıdır. En önemli faktör, yüksek nem koşullarında çiğlenme noktasına kadar düşebilen ve yoğunlaşmaya neden olan hızlı sıcaklık değişimlerinden kaçınmaktır. Şalt teçhizatındaki havanın, trafo merkezindeki ortam havasıyla aynı sıcaklıkta ve bağıl nemde olduğu bilinmektedir. Bu nedenle, yoğuşma, şalt mekanizması içinde ve olmadan gerçekleşir; bu da, bakıma kadar belirgin olmayacak şekilde korozyona neden olur.

Pozitif çevre kontrolü kurulduğunda, çevre kontrol sisteminde, yüksek nemde ve düşük sıcaklıkta arızaları rapor etmek için bir alarm sistemi takılmalıdır. Bu alarmlar ideal olarak SCADA sistemine bağlanmalı ve yerel kontrol odasındaki arızaları haber vermelidir.

7.2.2 Koruma ve Kontrol Ekipmanlarının Çevre Kontrolü

Modern elektronik koruma ve kontrol ekipmanları, ayrı bir çevre kontrolü gerektirebilecek derecede ısı üretebilir.

Yüksek gerilim şalt sahasında yer alıyorsa, genel ısıtma gereksinimleri düşünüldüğünde bu ısının dikkate alınmasını sağlamakta dikkatli olunmalıdır.

Şalt odalarına ilişkin açıklamalar, koruma ve kontrol ekipmanına eşit şekilde uygulanır.

7.2.2 Koruma ve Kontrol Ekipmanlarının Çevre Kontrolü

Modern elektronik koruma ve kontrol ekipmanları, ayrı bir çevre kontrolü gerektirebilecek derecede ısı üretebilir.

Yüksek gerilim şalt sahasında yer alıyorsa, genel ısıtma gereksinimleri düşünüldüğünde bu ısının dikkate alınmasını sağlamakta dikkatli olunmalıdır.

Şalt odalarına ilişkin açıklamalar, koruma ve kontrol ekipmanına eşit şekilde uygulanır.

7.2.3 Kablo Giriş Noktaları

Kablolar trafoya tavan, duvarlar veya kablo kanalları ve bodrumlardan girebilir.

Yerden yüksek olan kablo girişlerinde dış yüzey suyun tıkanmasına veya trafo merkezine su girmesine neden olmaması için yalıtıma dikkat edilmelidir.

Zemin altı kablo girişi sızdırmaz hale getirilmeli, suyun kanal veya bodrum katına girmesi engellenmelidir.

Tüm kablo giriş yalıtım malzemeleri beklenen koşullar için yeterli olmalı ve doğru şekilde takılmış olmalıdır.

Kablo kanalları kapatılmalıdır. Kanallar su içeriyorsa, bu durum galeri ile kanal arasındaki hava değişimini en aza indirgeyecek ve buharlaşma ile galeriye girecek nem miktarını azaltacaktır.

Kablo kanallarının aşağıdaki gibi faktörleri dikkate şekilde yalıtılması gerekir:

 Yükteki değişimler sırasında güç kablolarının termal döngüsü,
 Arıza şartlarında güç kablolarındaki elektromekanik kuvvetler
 33kV ve 11kV güç, koruma ve kontrol kabloları ve toprak tellerinin modern çok çekirdekli doğası.

Trafo binalarının yükseltildiği yerlerde bile ekipmanın bulunduğu odalardaki kablo girişleri nemin girişini engellemek için yalıtılmalıdır.

7.3 BAKIM

Trafo binası ve iç çevre kontrolunun düzenli olarak denetlenmesi ve bakıma tabi tutulması şarttır. Tavan, oluklar, kanallar ve kanalizasyon boruları bilinen hava koşullarından önce denetlenmeli ve gerektiğinde muhafaza edilmelidir.

Herhangi bir çevresel kontrol ve buna bağlı alarm sistemi, planlanan kontrol ve bakım faaliyetinin bir parçasını oluşturmalı ve yerel koşulların durumuna göre belirlenmelidir.

7.4 ŞALT ODASI ORTAMININ GÖZLEMLENMESİ

Sıcaklık / Bağıl Nem verilerini kaydetme, datalogger'ları kullanarak uzun bir zaman periyodu boyunca geniş varyasyon olmadığını teyit etmek için trafo merkezlerinde gerçekleştirilmelidir. Bu anketi gerçekleştirirken dataloggerlar, ortam koşullarını kaydetmek için bina dışındaki bir datalogger ile her iki ucunda ve ortasında düşük ve yüksek seviyelerde yerleştirilmelidir.

Yerel iklim, her ülkede yıl boyunca önemli ölçüde değiştiği için, bu veriler, aşırı değişken hava koşullarında veri kaydetmek için tekrarlanır.

Bu araştırmanın sonuçları gözden geçirilmeli ve şalt odası ortamının tatmin edici olup olmadığını belirlemek ve iyileştirme çalışmaları için ilgili bölgeleri belirlemek gerekir. Standartlara uymayan koşulların, çevre kontrol ekipmanının arızalanması, bakım eksikliğinin yetersiz veya hatalı olarak monte edilmiş kablo giriş yalıtım malzemelerinin başarısız olması nedeniyle oluşabileceği de unutulmamalıdır.

7.5 MEVCUT TRAFO MERKEZLERİNDE İYİLEŞTİRMELER

Mevcut trafo merkezlerinin yapısı ve durumu risk altında olabilir.

Yapının incelenmesi, durumun yukarıdaki en iyi uygulama bilgilerine ve düzeltilen herhangi bir eksikliğe dayanarak belirlenmesi için yapılmalıdır.

Gerçek koşulların belirlenmesi için yüksek gerilim şalt odalarında bir sıcaklık ve nem ölçümü yapılmalıdır ve eğer yetersiz ise, komple trafo merkezi, yukarıda verilen en iyi uygulama ışığında değerlendirilmelidir. Sadece çevre kontrolünün tadilatı, trafo merkezi yapısının yetersiz olması halinde çok da efektif maliyetli olmayacaktır.

8 Sonuçlar
Bir istasyonun iç ortamının, özellikle nemin, polimerik bileşenlerdeki kısmi deşarj gelişiminde önemli bir etkisi olabileceği bilinmektedir.

Trafo merkezi tasarımı, iç çevre koşulları üzerinde büyük bir etkiye sahip olabilir.

Kablo giriş noktaları trafo merkezlerine su girişinin ana kaynaklarından biridir ve etkili şekilde kapatılmaları gerekir.

Trafo merkezlerinde pozitif çevre kontrolünün kullanılması, nemi kabul edilebilir bir seviyede tutacak ve yoğunlaşmaya neden olabilecek ani sıcaklık değişimlerini önleyecektir.

Çevre kontrol sisteminin hatasını gözlemlemek için alarmlarla termostatlar ve nem sensörleri tarafından kontrol edilmelidir.

Trafo merkezi yapısı ve çevre kontrolü üzerinde rutin denetim ve bakımın yapılması esastır.

9 Referans Alınan Belgeler
 BS EN IEC 62271-1:2007 +A1:2011 High-Voltage Switchgear and Controlgear. Common specifications
 IEC 60529 Degrees of Protection Provided by Enclosures (IP Code)
 BS 1339-1:2002 Humidity. Terms, definitions and formulae
 BS 1339-2:2009 (CD-ROM) Humidity. Humidity calculation functions, tables and user guide
 BS 1339-3:2004 Humidity. Guide to the measurement of humidity
 BS 2562:1979 Cable Boxes for Transformers and Reactors
 BS EN 60721-3-3:1995 Classification of environmental conditions. Classification of groups of environmental parameters and their severities. Stationary use at weather protected locations (identical to IEC 60721-3-3:1994)