Tesisat Yöntemine Göre Kabloların Seçimi Yazı Dizisi-2

Tesisat Yöntemine Göre Kabloların Seçimi
Yazı Dizisi-2
Sabri Günaydın

Toprağa Gömülü Olmayan Tesisatta Kablo Kesiti Hesaplama Yöntemi

Kablonun kesit alanını bulmak için aşağıda belirtilen yol izlenecektir.

1. IEC 60364-5-52 “Tablo 52-3 “ ‘den , örnek tesisat yöntemine karşılık akım taşıma kapasitesini bulmak için kullanılan tesisat yöntemi (A1, A2, B1, B2 C, D, E, F, G) referansı bulunacak.

1. Eğer tesisatın yapıldığı alandaki ortam hava sıcaklığı 30°C den farklı değerde ise, yalıtım malzemesine bağlı olarak verilmiş düzeltme katsayısı “k_1” IEC 60364-5-52 “Tablo A514 “ ‘den belirlenecek.

1. IEC 60364-5-52 Tablo “A.52-17” ‘den birbirine dokunan tek sıra veya tek bir demet olarak gruplanmış kablolar için, IEC 60364-5-52 Tablo “ A 52-21 “’den F tesisat yöntemine göre tek damarlı kablolar için , IEC 60364-5-52 Tablo “A 52-20 “’den E tesisat yöntemine göre çok damarlı kablolar için; k2 düzeltme faktörü seçilecektir. Farklı kesitteki kablolar için k2’ye ilişkin formül kullanılacaktır.

1. Hesaplanmış I_b yük akımından, I_b^’ aşağıdaki gibi bulunacaktır.

I_b: Hesaplanan yük akımı veya koruma cihazı beyan akımı (Devre kesicilerde ayar akımı)

1. IEC 60364-52Tablo “A.52-2” ‘den ,Tablo A.52-13’e kadar olan tablolardan ; tesisat yöntemine, yalıtkan ve iletkenin malzeme cinsine, ve gerilim altında bulunan iletken sayısına göre, kablonun kesitine karşılık gelen akım taşıma kapasitesi (I_o) ^‘olacak şekilde belirlenecektir.

1. Kablonun gerçek akımı taşıma kapasitesi aşağıdaki formül ile hesaplanacaktır.

I_z = I_o.k₁.k₂‘den bulunacaktır.

Not : Isıl yalıtım düzeltme katsayısı

Isıl yalıtım ile sarmalanmış kablolar

Bu azaltma katsayıları kablolar bu tür tesisat yöntemine göre montaj gereksinimi olduğunda dikkate alınacaktır.

Toprak İçindeki Tesisat Tesisatta Kablo Kesiti Hesaplama Yöntemi

Tesisat tipine ve akım taşıma kapasitesine göre kesit belirlenmesi: Toprak içine döşenmiş bir kablonun (iletkenin) akım taşıma kapasitesi aşağıda gösterilen formül kullanılarak bulunur.

I_z =I_o .k₁.k₂.k₃=I_o.k_top

Io : Toprak içinde döşenmiş tek bir iletkenin veya kablonun 20°C ‘deki referans sıcaklığında akım taşıma kapasitesi

k₁   : Toprak sıcaklığı 20^oC lik referans sıcaklığından farklı ise düzeltme katsayısı

k₂   : Bitişik kabloların düzeltme katsayısı

k₃: Toprağın ısıl direncinin 2,5 km/W referans değerinden farklı olması durumunda kullanılacak düzeltme katsayısı.

k₁ Düzeltme Katsayısı:

Toprak içindeki kabloların akım taşıma kapasitesi 20°C toprak sıcaklığına göre verilmiştir. Toprak sıcaklığı bu değerden farklı ise k₁ faktörünü bulmak için yalıtkan malzemeye göre düzenlenmiş olan IEC 60364-5-52 “Tablo A.52-15” kullanılacaktır.

k₂ Düzeltme Katsayısı:

Bir kablonun akım taşıma kapasitesi yakınındaki kablolardan etkilenmektedir. Yalnız başına döşenen kablonun ürettiği ısının yayılımı aynı kablonun diğerlerinin yanına döşendiği durumdan farklıdır.

k₂ düzeltme katsayısı aşağıdaki formül ile bulunur.

k₂=k₂’.k₂”

IEC 60364-5-52 “Tablo A.52.-18”, IEC 60364-5-52 “Tablo A.52.-19” toprağa doğrudan veya tek yollu kapalı kablo kanalları (kapalı kanal, büz, boru...) içinden döşenen bir ve çok damarlı kabloların k₂^’ katsayısı değerlerini, aralarındaki uzaklığına bağlı olarak vermektedir.

k₂^” Düzeltme Katsayısı

-Toprağa doğrudan döşenen kablo veya aynı kapalı kablo kanalı (kapalı kanal, büz, boru...) içinde yalnız bir kablo olması durumunda   k₂^” “1” alınır.

-Yakın kesitlerde birden fazla kablonun aynı kapalı kablo kanalı (kapalı kanal, büz,boru...)   içinden döşenmesi durumunda k₂^” , IEC 60364-5-52 “Tablo A.52.-17” nin , birinci satırından seçilir. (Grup halinde döşeme)

Eğer, kablolar yakın kesitlerde değil ise k₂^” aşağıdaki formül kullanılarak hesaplanır.

n : Kapalı kablo kanalı (kapalı kanal,büz, boru...) içinde bulunan devre sayısı.

k₃ Düzeltme Katsayısı

Toprağın ısıl direnci kablonun ürettiği ısı yayılımını etkiler. Düşük ısıl direnci bulunan toprak kablonun ısıl yayılımını kolaylaştırırken, yüksek ısıl direnci bulanan toprak kablonun ısıl yayılımını zorlaştırır. IEC 60364-5-52 toprağın ısıl direncine dair referans değerini 2,5 km/W olarak vermektedir.

2,5 km/W değerinden farklı toprak ısıl dirençleri için k₃düzeltme katsayısı IEC 60364-5-52 “Tablo A.52.-16” dan seçilir.

Toprağa Gömülü Tesisatta Kablo Kesiti Hesaplama Yöntemi

Kablonun kesit alanını bulmak için aşağıda belirtilen yol izlenecektir.

IEC 60364-5-52 “Tablo A.52-15” den, yalıtkan malzeme ve toprak sıcaklığına göre k₁ düzeltme katsayısı belirlenecektir.

IEC 60364-5-52 “Tablo A.52.-17” , IEC 60364-5-52 “Tablo A.52.-18”, IEC 60364-5-52 “Tablo A.52.-19” den ve ilgili formül kullanılarak k₂ düzeltme katsayısı bulunacaktır.

IEC 60364-5-52 “Tablo A.52.-16” den, toprak ısıl direncine karşılık olan k₃ katsayısı bulunacaktır.

Ib aşağıdaki formüle göre hesaplanacaktır.

Ib : Yük akımı veya koruma cihazı beyan akımı (devre kesiciler için ayar akımı)

IEC 60364-52(2001-08) Tablo “A.52-2” ‘den ,Tablo A.52-13’e kadar olan tablolardan tablo D tesisat yöntemi, yalıtkan ve iletkenin malzeme cinsine, ve gerilim altında bulunan iletken sayısına göre, kablonun kesitine karşılık gelen akım taşıma kapasitesi(I_o), olacak şekilde belirlenecektir.

6. Kablonun gerçek akımı taşıma kapasitesi aşağıdaki formül ile hesaplanacaktır.

I_z = I_o.k₁.k₂.k₃

Yükseklik(Rakım) Etkisi

Yükseklik (Rakım) ile ilgili düzeltmeler yükseklik, kablo değerleriyle ilgili çok küçük etkiye neden olur. 1500 m’ye kadar yükseklikler için herhangi bir düzeltmeye ihtiyaç yoktur. Ancak bu durum anahtarlama düzeni dayanım gerilimleri için geçerli değildir. 2000 m yüksekliğindeki 5 kV değerindeki dayanım gerilim, deniz seviyesindeki 6.2 kV dayanım gerilimine eşittir.

Akım taşıma kapasitesini veren tablolar ve yüklü iletkenler

Tablo 8, 9, 15 normal işletme şartlardaki yüklü iletkenlerin akım taşıma kapasitesini vermektedir. Bir fazlı devrelerde yüklü iletken sayısı 2’dir. Dengeli veya dengesizliği düşük seviyede olan üç fazlı devrelerde yüklü iletken sayısı 3’dür. Çünkü bu durumda nötr akımları ihmal edilebilir.

Dengesizliği yüksek seviyede bulunan üç fazlı devrelerde çok damarlı kablolardaki nötr akımları nedeniyle oluşan sıcaklık yükselmesi; faz iletkenleri dengeli yüklenmediğinden bir veya daha fazla faz iletkeninin ürettiği ısı nötr iletkeni dengelemesi ile karşılanır.

Böyle bir dengesizlik durumunda kablo kesiti en yüklü fazın iletken kesitine göre seçilir.

Yararlanılan Kaynaklar:

1-ABB Electrical İnstallation Handbook
2-IEC 60364-5-52 Electrical installations of buildings-Selection and erection of electrical equipment –Wiring systems

Önceki Yazı Sonraki Yazı

Paylaş: