×

Tesisat Yöntemine Göre Kabloların Seçimi Yazı Dizisi-1



Tesisat Yöntemine Göre Kabloların Seçimi
Yazı Dizisi-1
Sabri Günaydın

 


   Kablo tipini seçmek için aşağıda belirtilen değişkenleri  kullanmak gereklidir.
 
  • İletkenin malzemesi (bakır veya alüminyum) iletken malzemesinin seçimi maliyet, boyut, ağırlık ve korozif (aşındırıcı) ortamlara karşı dayanım (kimyasal ve. oksitlendirici maddelerin varlığı)  kriterlerine göre yapılır.

Genel olarak, bakır iletkenin akımı taşıma kapasitesi, aynı kesitli alüminyum iletkene göre %30 daha fazladır.

Bakır iletkenin kesitindeki bir alüminyum iletkenin elektrik direnci %60 daha fazladır.

 
  • Yalıtkanın malzemesi (PVC, XLPE, EPR) yalıtkan malzemenin cinsi, normal çalışma ve kısa devre koşullarında oluşan maksimum sıcaklığı etkiler. Buda iletkenin kesitini etkin olarak belirler.
  • İletkenin tipi (çıplak, kılıfsız tek damarlı, kılıflı tek damarlı , çok damarlı)

İletken tipi mekanik dayanım, yalıtkanlık derecesi ve tesisat zorluğu (dönüşler, tesisat boyunca olabilecek ekler, engeller ) gibi tesisat yönteminin gereklerine göre seçilir.

IEC 60364-5-52(2001-08)  “Tablo 52-1”(Çekilen Hat Sistemlerinin Seçilmesi)   farklı tesisat yöntemlerine göre  izin verilen iletken tiplerini göstermektedir.

Tesisat Yöntemleri

İletkenin akım taşıma kapasitesini ve bu şekilde yük akımına uygun kesitini belirlemek için, tesisatın gerçek durumunu tanımlayan standart yöntemler  IEC-60364-5-52’de tanımlanmıştır.

 IEC 60364-5-52 “Tablo 52-2” ‘den çekilen hat sistemlerinin montaj yöntemlerine göre karşılık gelen ilgili numaralarını     ve  IEC 60364-5-52 “Tablo 52-3 “ ‘den , örnek  tesisat yöntemine karşılık akım taşıma kapasitesini bulmak için kullanılan tesisat yöntemi  referanslarını (A1, A2, B1, B2 C, D, E, F, G) ve buradan giderek teorik akım taşıma kapasitesini, gerekli düzeltme faktörlerini bulmak mümkündür.

Toprağa Gömülü Olmayan Tesisat (Açık Havadaki tesisat)
  • Tesisat tipine ve akım taşıma kapasitesine göre kesit belirlenmesi: Bir kablonun (iletkenin) akım taşıma kapasitesi aşağıda gösterilen formül kullanılarak bulunur.

Iz= Io k1.k2 = Io.k top.

Io : Tek iletkenin (kablonun), 30°C referans ortam sıcaklığındaki akım taşıma kapasitesi.

      k1: Ortam sıcaklığının 30°C den farklı olması durumundaki düzeltme katsayısı.

k2: Demetlenmiş, yan yana döşenmiş, alt alta döşenmiş, muhtelif kablo taşıyıcıları üzerinde yan yana ve alt alta döşenmiş kabloların (gruplanmış kablolar)  düzeltme katsayısı

 
  • k1  Düzeltme Katsayısı

Kabloların açık havada döşenmesi durumunda akım taşıma kapasitesine ilişkin referans ortam sıcaklığı 30°C dir. Eğer tesisatın yapıldığı alandaki ortam hava sıcaklığı 30°C den farklı değerde ise, yalıtım malzemesine bağlı  olarak verilmiş düzeltme katsayıları        IEC 60364-5-52 “Tablo A.52-14 “ ‘den  alınabilir.
 
  • k2 Düzeltme Katsayısı

Kablo akım taşıma kapasitesi, yakınında bulunan diğer kablolardan etkilenir. Döşenmiş bir tek kablonun ürettiği ısının yayılımı, aynı kablonun yanına diğer kablolar döşendiğinde farklılık gösterir.

k2 katsayısı değerleri yan yana ve üst üste sıralar halinde döşenmiş ve demet olarak döşenmiş kablolar için tablolanmıştır.

 
  • Sıralanmış ve Demetlenmiş Kabloların Tanımı

Sıralama: Kablolardan oluşan muhtelif devrelerin; bitişik veya aralıklı olarak yatay veya düşey düzenlenmesidir. Sıralanmış kablolar duvara, tavana döşemeye kablo merdiveni veya kablo taşıyıcıları   üzerinde  döşenir.


 
Sıralanmış kablolar
a)Aralıklı, b)Aralıksız c)Çift sıralı
 
Demet: Kablolardan oluşan muhtelif devrelerin aralında boşluk bırakılmaksızın ve sıra oluşturulmadan bir kablo yolu içinde düzenlenmesidir.
 
Demetlenmiş kablolar
a) Kapaklı kanal içinde, b) Boru içinde, c)Delikli kablo taşıyıcı üzerinde

a) k2 düzeltme katsayısının değeri aşağıda belirtilen durumlarda 1 ‘dir.


      a.1) Kablolar aralıklı (Boşluk bırakılarak) düzenlenmiş ise:
  • Farklı devrelere ait iki tek damarlı kablo, aralarında bırakılan uzaklık, büyük olan kablonun dış çapının iki katından fazla olduğunda
 
  • İki çok damarlı kablonun aralarındaki uzaklık en az büyük olan kablonun dış çapı kadar olduğunda

a.2) Bitişik kablolar, akım taşıma kapasitelerinin %30’undan az yükleniyor ise demetlenmiş veya sıralanmış kablolar için düzeltme katsayısı, benzer(yakın kesitteki , bir üst veya alt kesit..)  kabloların eşit yüklendiği varsayılarak hesaplanmıştır. Kablo grupları için, kabloların aynı izin verilen çalışma sıcaklığında oldukları ve üç yakın standart kesitte bulundukları düşünülmüştür. (Örneğin 10 – 16 – 25 mm²)

Farklı kesitlerden oluşan kablo demetlerinde azaltma katsayılarının hesabı, kablo miktarına ve kabloların kesitlerine bağlıdır.

Bu azaltma katsayıları tablolanmamıştır.  .Bunların her gruplandırma (demet veya sıralanmış) için ayrıca hesaplanmaları gerekir.

Kapalı veya kapaklı kablo kanalı, elektrik borusu içinde döşenen farklı kesitteki kablolar ve yalıtılmış iletkenler bulunan  bir grup için azaltma katsayısı



k2 : Grup azaltma katsayısı

n  : Demetteki devre sayısı

Bu eşitlik ile elde edilen azaltma katsayısı küçük kesitli kabloların aşırı yüklenmesini önlerken, büyük kesitli kabloların az yüklenmesine yol açmaktadır. Böyle bir duruma yol açmamak için büyük ve küçük kesitli kablolar bir araya getirilip gruplanmamalıdır.
                   
Aşağıdaki tablolar k 2   azaltma katsayılarını  vermektedir.
 
- IEC 60364-5-52 Tablo “A.52-17” Birden fazla devre veya birden fazla çok damarlı kablonun(Gruplanmış kablolar) ,  IEC 60364-5-52  Tablo A.52-2 ‘den Tablo A.52-13’e kadar akım taşıma  kapasiteleri  ile birlikte kullanılacak grup azaltma katsayıları  .

 - IEC 60364-5-52 Tablo “ A 52-20 “Açık havadaki çok damarlı kabloların        “ E” tesisat yönteminde,  IEC 60364-5-52 Tablo A.52-8 ‘den Tablo A.52-13’e kadar akım taşıma kapasiteleri ile birlikte  kullanılacak azaltma katsayıları .

  - IEC 60364-5-52  Tablo “A 52-21 “Açık havadaki tek damarlı kabloların   F tesisat yönteminde,IEC 60364-5-52  Tablo A.52-8 ‘den Tablo A.52-13’e kadar akım taşıma kapasiteleri ile birlikte   kullanılacak azaltma katsayıları.

Bundan sonraki yazımızda "Toprağa Gömülü Olmayan Tesisatta, Toprak İçindeki Tesisatta   Kablo Kesiti     Hesaplama Yöntemi"  anlatılacaktır. 
Paylaş:
E-BÜLTEN KAYIT
Güncel makalelerimizden haberdar olmak için e-bültene kayıt olun!
Sosyal Medyada Bizi Takip Edin!
E-Bülten Kayıt