×

Neopozitivizm Karikatürlü Felsefe Notları Bölüm-1

Neopozitivizm Karikatürlü Felsefe Notları
Bölüm-1
Viyana Çevresi-1 


Hazırlayan ve  Derleyen:  Erdemir Toykan


1966-1970 yılları döneminde  ODTÜ’sinin efsane hocalarından, sevgili hocam Teo-Grünberg’den Sembolik Mantık adı altında Neopozitivizm - Mantıkçı Pozitivizm dersleri almıştım. Bu dersler beni çok etkilemişti. ‘’Yöntem olarak mantık, doğru düşünmenin veya daha açık olarak doğru (geçerli) akıl yürütmeler yapmanın yöntemidir’’. ‘’ 1920 yıllarında ortaya çıkan Neopozitivizm akımı, 1960 yıllarına kadar yaygın olarak kabul bir bilim anlayışını birlikte getirmiştir. Ancak bu bilim anlayışı kurulduğu andan itibaren pek çok eleştiriye yol açmış ve eleştirilerin etkisiyle sürekli olarak değişikliklere uğramıştır’’ ‘’Pozitivizm, yalnız gözlem ve deneyi pozitif veri sayıp tüm bilgileri ve varlıkları bu verilere indirgeyen felsefi görüştür. Tüm bilgilerin gözlem ve deneye indirgenmesi empirizm, tüm varlıkların ise aynı verilere indirgenmesi anti-metafiziktir. Metafizik, gözlem ve deneyin ötesinde gözlenemeyen gizli bir gerçeği kabul eden görüştür. Neopozitivizm önermelerin (bilgisel) anlamın doğrulanabilme yöntemleriyle özdeş olduğu ilkesini savunan görüştür.’’ (Teo Grünberg-Felsefe ve Felsefi Mantık Yazıları). Teo Grünberg, 1927 İstanbul doğumlu,1970 yılında doçent, 1979 yılında profesör oldu. Yaklaşık yarım yüzyıl önce, Hüseyin Batuhan’ın teşvikiyle, Viyana Çevresinde önemli kişilerden biri olan olan Hans Reichenbach ‘ın ayrıldığından beri sembolik mantık okutulmayan İstanbul Üniversitesi’nde mantık dersleri vermeye ve doktora çalışmalarına başladı. 1966 yılında ODTÜ’de göreve başladı. Teo Grünberg hayattadır.


 Neopozitivizm’in   iyi anlaşılabilmesi için çeşitli kaynaklardan derlediğim aşağıdaki  yazılarımı en az 6 ay boyunca sizlerle paylaşacağım. Bu konu ile ilgilenen düşünürlerin yaşam öyküleri oldukça ilginç ve dikkat çekici. Ludwig Wittgenstein, Rudolf Carnap, Kurt Gödel, Bertrand Russell ve diğer düşünürlerin Karikatürlü Felsefe Notları içinde düşünce, yaşam öykülerinden söz edeceğim. Umarım, sizlerin de ilgisini çeker. 

ETP Neopozitivizm-1  Viyana Çevresi-1
ETP Neopozitivizm -2  Viyana Çevresi-2
ETP Neopozitivizm -3 Viyana Çevresi-3
ETP Neopozitivizm -4 Ludwig Wittgenstein- 1 (hayatı)
ETP Neopozitivizm -5 Ludwig Wittgenstein- 2 (1. dönemi)
ETP Neopozitivizm -6 Ludwig Wittgenstein- 3 (2.dönemi)
ETP Neopozitivizm -7 Ludwig  Wittgenstein- 4 (eserleri)
ETP Neopozitivizm -8 Kurt Gödel-1 (hayatı)
ETP Neopozitivizm -9.Kurt Gödel-2 (Viyana Çevresi)
ETP Neopozitivizm -10 Rudolf Carnap-1
ETP Neopozitivizm -11 Rudplf Carnap-2
ETP Neopozitivizm -12 Rudolf Carnap-3 (metafizik, etik, psikoloji)
ETP Neopozitivizm -13 Olasılık Kavramı, Bilimde Teori ve Öngörü, Sayılar Sistemi, Ampirizm, Semantik Dil, Ontoloji
ETP Neopozitivizm -14 Bertrand Russell



  Kaynak: İngilizce metin ve resim http://existentialcomics.com/

Suppose: Varsaymak, düşünmek
Indefinability: Süresiz olarak, belirsiz olarak
Dissappear: Kaybolmak, gözden kaybolmak
Dork: Salak
Wake up: Uyanmak
Mirror: Ayna
Biggest: En büyük
Far from: Uzakta, alakasız
Cool: Serin, harika
Uncool: Soğuk
Determine: Belirlemek, kararlaştırmak
Profound: Çok derin
Truth: Gerçek
Cannot be spoken: konuşulamaz
Build: İnşa etmek
Scientific Language: Bilimsel Dil
Agreed: Kabul, anlaşmaya varılmış

The Vienna Circle was a group of intellectuals in the early 20th century who were radically committed to the idea that empirical science was the only knowledge (known as "Logical Positivism"). They were heavily influenced by Wittgenstein's Tractatus Logico-Philosophicus, which gave a similar account of knowledge, and likewise rejected metaphysics. They discussed philosophy with him in person quite a bit, but he isn't really considered part of the circle. Logical Positivism was short lived, collapsing mostly due to their failure to cleanly demarcate between science and non-science (i.e., different formulations of their ideas would either have to throw out too much, or admit too much into "science"), and the failure of the verification principle to account for how science is done in practice (especially due to later criticisms by Popper, Quine, and Kuhn). It wasn't really abandoned, as people often think, because the formulation of their ideas was, itself, not empirical. They were aware of that fact, and thought that it could be arrived at through a priori reasoning alone.

They are widely considered the least cool group of philosophers, just behind the early Christian neo-platonists. Rudolf Carnap, Moritz Schlick, Ludwig Wittgenstein, Hans Hahn, Otto Neurath 

Vienna Circle - Alchetron, The Free Social Encyclopedia
Türkçeleşmiş olarak.

The Vienna Circle was a group of intellectuals in the early 20th century who were radically committed to  (taahhüt edilmiş, işlenmiş) the idea (fikir, düşünce) that empirical science  (deneysel bilim) was the only knowledge (bilgi, bilim) (known as "Logical Positivism" (mantıksal pozitivizm). They were heavily influenced  (etkilenmek) by Wittgenstein's Tractatus Logico-Philosophicus (Tractatus Logico-Philosophicus’a göre dil, olguların ve bütün olarak da gerçekliğin resmiydi)which gave a similar account of knowledge, and likewise rejected metaphysics (metafizik reddedilmiş). They discussed (tartışılmış) philosophy with him in person quite a bit, but he isn't really considered  (düşünülmüş) part of the circle (çevre). Logical Positivism was short lived (kısa ömürlü), collapsing (göçme) mostly due to their failure (başarısızlık) to cleanly (temizce) demarcate (sınır çizmek, ayırmak) between science and non-science (i.e., different formulations (farklı formülasyonlar) of their ideas (fikirlerin, düşüncelerin) would either have to throw out (reddetmek, dışarı atmak) too much, or admit (kabul etmek, olanak tanımak) too much into "science"), and the failure of the verification Principle (doğrulama prensipleri) to account for (izahat vermek, açıklama getirmek) how science is done in practice (especially due to later criticisms by Popper, Quine, and Kuhn). It wasn't really abandoned (yarıda kesilmiş, terk edilmiş), as people often think, because the formulation of their ideas was, itself, not empirical (deneysel). They were aware of (farkında) that fact (hakikat, olay), and thought (görüş, düşünce)  that it could be arrived at (başarmak, ulaşmak) through a priori reasoning alone.

They are widely considered the least cool group of philosophers, just behind the early Christian neo-platonists. Rudolf Carnap, Moritz Schlick, Ludwig Wittgenstein, Hans Hahn, Otto Neurath 

:A priori Deneyimden bağımsız olarak bildiğimiz her şey. (Nigel Warburton- Klasiklerle Felsefe)

Neo-platonists: Yeni Platonculuk ya da Neoplatonizm Plotinus’un çalışmalarıyla başlayan ve İmparator Justinyan’nın Platon’un  Akademia’sını  MS.529’da kapatmasıyla biten Platonik felsefe sürecini tanımlamak için kullanılan modern terimidir. İskenderiya okulu da denir. Yeni Platonculuk Antik Çağ’ın sonuna doğru egemen olmaya başlamıştır ve Antik Çağ Yunan felsefesinin sonu olarak nitelenir. Doğu dinleriyle Hristiyanlığın da etkisinde kalarak Aristoteles, Pitagoras ve stoa öğretilerinin kaynaştırılmasıyla gizemciliğe dönüştürülen Platonculuktur. Evrensel oluşmayı tinsel ilkeyle açıklamasından dolayı da gerici bir nitelik taşıdığı belirtilmektedir. Doğasında mistik ve dini unsurlarla tanımlanmaktadır. (kaynak: felsefe. gen.tr)

Kaynak: Hasanhan Taylan Erkıpçak- Viyana Çevresi)
Viyana, 20. yüzyıl Avrupa tarihinde en ayrıcalıklı yere sahip olan kent olarak karşımıza çıkar. Ekonomi, sanatın her dalı, mimari ve mühendislikte bu yüzyılda en verimli çalışmalar yine buradan çıkmıştır. Özellikle Kant (ve Neokantçılık) sonrasında devam ettirilen bilgi kuramsal altyapının etkileri bu dünyada çok büyük bir etkiye sahip olmuştur. Kant’ın yanı sıra Marx ve Nietzsche’nin de Çevre üzerinde etkisi vardır. Ayrıca Çevre bildirisinde de dile getirildiği üzere filozof ve bilim insanından oluşan çok geniş bir yelpazeyi kendisine örnek almıştır.

Bertrand Russell ve A. N. Whitehead (Principia Mathematica), C.S. Pierce, William James (Amerikan pragmatizmin kurucularından, Psikolog), Theodor Gomperz, Victor Adler, Ludo Harmann, Ernest Mach, Richard Avenarius, Ludwig Bolzmann, Pierre Duhem, Henri Poincare, Albert Einstein, Ludwig Wittgenstein. 

Albert Einstein in 1954 with Kurt Gödel

Einstein, Russell, Wittgenstein Çevre için hayati bir öneme sahiptir ve Bilimsel Dünya Anlayışının önde gelen temsilcileri olarak görülmektedir.

Aslında Çevrenin felsefi tutumu tam anlamıyla orijinal ve yeni keşif değildir. Tersine kökleri Antik Yunan septiklerinde buluna yeni bir çağdaş ifadesi, radikal pozitivizmin dil ve mantık ile yoğrulmuş bir sentezidir. 20. yüzyılı tamamen eline geçiren dil araştırmacılarının ortaya çıkışı temel öneme sahiptir, mantıktan ziyade dil üzerine araştırmalara yönelen Analitik Felsefesi ekolü kendisini hem neopozitivizm hem de dil felsefesi geleneği üzerine var etmiştir. Mantıksal Dil Çözümlemesi, başta Rudolf Carnap olmak üzere Çevrenin bir araştırma alanı olmuştur. 
Moritz Schlick’in 1922 yılında Viyana Üniversite’sine profesör olması ile başlamıştır. Bu çevrenin en önde gelen isimleri Nazi iktidarı sırasında başka ülkelere iltica etmişlerdir. Otto Neurath, Herbert Feigl, Rudof Carnap, Viktor Kraft, Philipp Frank, Hans Hahn, Kurt Gödel, Karl Menger, Friedrich Waissmann felsefe ve bilim dünyası için önemli başarılar elde etmiş kişilerdir. W.V. O. Quine, Alfred Tarski, A.J. Ayer, Carl Hempel ise Viyana Çevresi toplantılarına yurt dışında katılmışlardır.  İki önemli filozof Karl Popper (toplantılara katılmadı) ve Ludwig Wittgenstein .


Viyana Çevresinin temsil ettiği felsefi akım için birden fazla isim kullanılmaktadır; mantıksal ampirizim, mantıksal pozitivizm, neopozitivizm veya mantıksal neopozitivizm. Pozitif olan konusunda da bir anlamda tartışma mevcuttur. Husserl kendilerinin gerçek pozitivistler olduğunu ileri sürmüştür, ancak ‘‘pozitif’’ sözcüğünün hiçbir ön kabule dayanmayan, doğrudan kavranılabilen üzerine temellendirilmesi koşuluyla.  Viyana Çevresinin kabulü, metafizik karşıtı tüm akımlarla yakınlığıdır.
Bilim adamları, sonuçlarına ulaşmak için en basit yolu kullanmalı ve  duyular tarafından algılanmayan her şeyi dışlamalıdır. Ernst Mach, 2020 |  Seni, Basit
Çevrenin tarihçesi Ernest Mach’a  (1938. Brünn. Fizikçi) götürülebilmektedir. Bilim felsefesinin öncüsü olarak görülmektedir. Popper onun için ‘’çok az insan 20.yy’ın tinsel gelişiminde Ernest Mach kadar büyük bir etkiye sahip olmuştur. Fiziği, psikolojiyi, bilim kuramlarını ve kurgul felsefeyi etkilemiştir’’. Ayrıca Einstein, Heisenberg, W. James, Bertran Russell’ı etkileyen odur. Mach öncelikle ‘’güç’’, ‘’sıcaklık’’, ‘’entropi’’, ‘’madde’’ gibi fizik kavramlarının temellerini aydınlatmıştır.  Mach, Boltzman ile tartışmasında, duyumcu perspektif benimsemiş ve atomlar algılanamaz oldukları için onların varlığını reddetmiştir. Dünya tözsüz, yalnızca duyu izlenimleri üzerine kurulmuş olarak kavrayışının izlenimci tınısı (empresyonist) bilim insanların yanında sanatçıları da etkilemiştir. Mach’a göre dünya duyu verilerinden ibarettir.

19. ve 20 yüzyıllar ampirist, materyalist ve natüralist görüşlerin zaferini temsil etmektedir:


Georges Cuvier (karşılaştırmalı anatomi),


Charles Lyell (jeoloji),


Charles Darwin ve A.R. Wallace (evrim kuramı),


Ernst Haeckel (biyoloji),

 
Gregor Mendel (genetik devrim),

Michael Faraday - Biography, Facts and Pictures
Michael Faraday ve J.C.Maxwell (elektromagnetizm),

Dalton's Atomic Theory - Postulates & Limitations (with FAQs)
John DaltoN (atom teorisi, Avogadro yasası),


C.F.Gauss,

Janos Bolyai quote: I have discovered such wonderful things that I was  amazed...
J. Bolyai,


N.Lobaçevski, B. Riemann  (Öklid dışı geometri).

Dünya Savaşı’nın getirdiği yoksulluk, nasyonalist hareketler, iç çatışma Avusturya demokrasisini sona erdirmiştir. Bunu takip eden yıllarda Naziler ülkeyi ele geçirmiştir. İşte Viyana Çevresi 1924 yılında düzenli olarak bir araya gelen felsefeciler, bilim insanları ve matematikçiler tarafından oluşturulmuşlardır. Bu safha Schlick’in eski bir öğrencisi tarafından 1936 yılında öldürülmesiyle sona ermiştir. 1938 yılında Hitler’in Avusturya’ ele geçirmesi ile tamamen sona ermiştir. 

Doğrulama ilkesi (protokol önermeler): Yalnızca doğrulanabilir olan, yani bilimsel araştırmanın meşru nesnesi olarak kabul edilen olgular bilimsel araştırmanın konusu olabilmektedir. Felsefe de anlamlı olsun ya da olmasın, bir önermenin ne demek istediği ile ilgilenmektedir (not: her önermenin doğrulanmak zorunda olduğunu söyleyen bu ilke kendisine uygulanamamakta, yani ne yapılırsa yapılsın doğrulanma ilkesinin doğrulanması mümkün olmamaktadır. İlke görülememekte, tadılamamakta, hissedilememekte, koklanamamakta, tadılamamakta, koklanamamakta, yani test edilememekte, dolayısıyla anlamlıyı anlamsızlıktan ayırmak için bu ilke, ilkenin kendisine göre anlamsız olmaktadır) (bu ilkeye en büyük darbe Çevreye uzak olmayan Karl Popper’den geldi.  Dört örnek üzerinden -Marxist Kuram, Freud ‘un psikanalizi, Adler’in bireysel piskolojisi ve Einstein’ın genel görelik kuramı- yola çıkarak bir kuramın ancak yanlışlanmaya imkan tanıdığı ölçüde bilimsel bir kuram olarak değerlendirilebileceğini söylemekteydi).

Çevrenin doğrulama ilkesi her ne kadar genel olarak kabul görürse görsün, burada belli bir hetejojenite kendini göstermiştir.  Doğrulama ve yanlışlama, ya da tümevarım ve tümdengelim gibi konularda anlaşma sağlanamamıştır. Wittgensteinın etkisi (Schlick ve Waismann dışında) azalmış, bunu yerine Berlin (Reichenbach ve Hempel, Tarski (Varşova) grupları ön plana çıkmışlardır.

30’larda ön plana çıkmaya başlayan Berlin Grubu Viyana Çevresi için önemli oluşum olmasına karşın aralarında bazı temel anlayış farklılıkları olduğu açıktır. Her iki oluşum da pozitivist/ampirist bir çizgiyi benimseyip diyalogları sürdürmekle beraber, felsefenin mahiyeti konusunda derin ayrılık mevcuttu. Berlin Grubuna göre felsefe ve bilim aynı kaynaktan gelmektedir, o da bilimin kendisidir. Kuramları mantıksal ve epistemolojik açıdan çözümlemek ve yeniden düzenlemek felsefecinin görevidir. Viyana Çevresi ise felsefenin görevinin önermelerin anlamını, bunların ne söylemek istediğini saptamaktır.  Böylece bilim ve felsefe iki bilgi alanı olarak görülmektedir. Doğa Felsefesi arasındaki farklı görüş için Carnap ‘’Doğa Felsefesi yanıltıcı bir ifadedir, çünkü bilimsel önermelerin yanında sanki anlamlı felsefi önermeler varmış gibi bir tınısı vardır’’ demiştir. Metafiziği dışlamak ve olgusal zeminde kalmak ikisinin de ortak amacıdır. Burada felsefeyi şüphe üzerine kurgulayacak oluşumuzun koşulu vardır.

Bu kadar kısa zaman aralığında başarmış olduğu işler ve felsefe tarihine yaptığı katkılar, Viyana Çevresinin önemli ve ayrıcalıklı bir yere sahip olmasını sağlamaya yetecektir.

1. Viyana Çevresi Üyeleri: G. Bergmann, Rudolf Carnap, Herbert  Feigl, Philipp Frank, Kurt Gödel,  Hans Hahn, Viktor Kraft, Karl Menger, Marcel Natkin, Outo Neurath, Olga Neurath, Theodor Radakovich, Moritz Schlick, Friedrich Waismann.

 2.  Viyana Çevresine Yakın Yazarlar: W. Dubislav, Josef Frank, Kurt Gerilling, H. Harlen, Eino Kaila, H. Loewy, F.P.Ramsey, Hans Reichenbach (İstanbul Üniversitesinde bu kürsüyü kurdu), Kurt Reidemaster, Edgar Zilsel.

3. Bilimsel Dünya Anlayışının Önde Gelen Temsilcileri: Albert Einstein, Bertrand Russell, Ludwig Wittgenstein.

Kaynaklar : 

1.   Viyana Çevresi                 Hasanhan Taylan Erkıpçak (Almanca Aslından Çeviren)    (Pinhan Felsefe yayınları)
2.   Ludwig Wittgenstein                                  Edward Kanterman (Ketebe yayınları)
3:  Wittgenstein Üzerine                                  Jaakko Hintitkka      (Sentez yayınları)
4.  Wittgenstein (Dil Yörüngesinde Felsefe)    Hüseyin Subhi Erdem   (Köprü kitap)
5.  Gödel'in Tamamlanmamışlık Kuramı          Rebecca Goldstein (Alfa kitap)
6.  Rudolf Carnap                                             Ercan Salgar (Otorite kitap)
7.  Felsefe ve Mantık Yazıları                           Teo Grünberg (cogito-YKY)
8.  Klasiklerle Felsefe                                       Nigel Warburton (Alfa felsefe)
9.  Mantıksal Atomculuk Felsefesi                    Bertrand Russell
10. existentialcomics                                       Karikatür ve İngilizce Metin
 
Paylaş:
E-BÜLTEN KAYIT
Güncel makalelerimizden haberdar olmak için e-bültene kayıt olun!
Sosyal Medyada Bizi Takip Edin!
E-Bülten Kayıt