Mehmet Özaltınok

Bu yazıda ISO 9001:2000 ve ISO 9001:2008 arasındaki farklardan ziyade pazardaki uygulama sorunları üzerinde duracağım. Zira, farklar konusunda birçok doküman bulabileceğinize eminim. Genel olarak 2008 standardı 2000 standardına göre bazı kavramların daha iyi açıklanması şeklinde değişiklikler içeren bir standart olmuştur. Doğal olarak bu durum ISO 9000 dünyası içinde yer alan tüm taraflar (uygulayan firmalar, danışmanlar eğitimci ve denetçiler ) için yorumlama ve uygulama kolaylığı getirmiştir.
Fakat ISO 9000 uygulamalarının Türkiye’de geçmişi on yıllardır devam etmesine karşın, bazı kavram ve uygulamaların hala olması gerektiği gibi olmadığı görülmektedir. Özellikle 90’lı yıllardaki büyük firmaların öncü olduğu, kurdukları ve sürdürdükleri ISO 9001 kalite yönetim sistemlerini belgelendirme isteği ve azmi 2010’lu yıllarda görülmemektedir.
ISO 9001 belgelendirme pazarının, ilk kez belgelendirme anlamında doymaya gitmesi gayet doğal olabilir. Ama burada kastettiğim pazardaki doyma değil. Tam tersi eskisine oranla belgelendirme yapan firmalar ve danışmanların sayısında çok ciddi artma olmuştur. Bu durum standardı uygulamak isteyen firmaların kalite sistemlerini yönetme isteğinden çok, belgeye ihtiyaçları olmasından kaynaklanmıştır.
Yukarıda söz ettiğim arz talep dengesinden dolayı danışmanlık, eğitim ve belgelendirme fiyatları inanılmayacak derecede düşmüştür. Meslekleri firma faaliyetine uygun olmayıp, bu konuda ciddi bir eğitim almamış kişilerin danışman ve eğitimci olduklarına sıklıkla rastlanmaktadır. Ne yazık ki söz konusu danışmanların bir kısmı, çoğu zaman firma personeline eğitim vermeden, başka firmaların dokümantasyonunu satma yolu ile, firmaları denetçiler karşısında zor duruma düşürmektedirler.
Sadece belge sahibi olmak amacında olan firmaların, danışmanlardan beklentileri, uğraşmadan belgeyi almak şeklinde olmaktadır. Bu durumda, söz konusu firmalar kalifiye olmayan danışmanlarla çalışmaktadırlar.
Bu şekilde kurulan kalite yönetim sistemi sahibi olan firmalar, bir şekilde ilk denetimden geçmeleri sonrasında, firma personeli gerekli eğitimi almayıp kendi dokümanlarını kendileri oluşturmadıkları; dolayısıyla kalite bilinci çalışanlara yayılmadığı için sistemin sürekliliğini sağlayamamaktadırlar.
Sektörümüzde bazı firmaların kalite belgelerinin istenmesi durumunda, hala ISO9001:2000 belgelerini gösterdikleri tespit edilmektedir. Bu durumda ilk akla gelen, bu firmaların kalite yönetim sistemlerinin sürdürülmesi gereğini yerine getiremeyip; belgelerini kaybettikleri veya belgelerinin askıya alınmış olduğu ihtimalidir. Sonuç olarak, ISO 9000 pazarında firmalara verilen hizmet kalitesi firma isteklerine bağlı olarak düşmüştür.