ETİK
KÜLTÜR & SANAT
Etik ve Etik Kodları Üzerine
.png)
Etik ve Etik Kodları Üzerine
Ali Uyar
ETİK kodları nedir?
Etik kodları, bir toplulukta, paydaşların diğer paydaşlar ve çevre unsurları ile bulunacağı her türlü ilişkide hangi erdemli davranışları göstermesi gerektiğini tavsiye eden bildirimlerdir. Başlangıçta, “dostlar” arasında hayat, yazıya dökülmemiş etik ilkeleri etrafında dönerdi. Zamanla, demokrasiyi merkeze almış paydaşların oluşturduğu topluluklarda, etik kodlar yazılı hale gelmiştir. Her topluluğun kuruluş felsefesi ve içinde devindiği ekonomik, sosyal ve kültürel ortam farklı olduğundan, ortaya koyduğu kodlar da topluluğa özgü olmuştur. İlkelerin bazıları evrensel olsa da, birçoğu topluluğa özeldir. Bu topluluk/birlik, sivil, ticari veya idari herhangi bir kurum/kuruluş olabilir.
Topluluk yazılı etik ilkelerine uyum, her paydaşın (bireysel) ve tüm paydaşların (ortak) vicdanına emanet edilmiştir. Yani ortada bir jandarma veya savcı yoktur. Ancak büyük topluluklarda, paydaşlardan biri veya birkaçı veya hepsi bu ilkelere uyacağını beyan ile tek taraflı yükümlülük altına girebilir. Böylesi bir durumda, ilgili birliğin bir yazılı etik yordamı ve oluşturulmuş Etik komitesi olmalıdır. Etik komitesi, etik kodlar ve yordam istikametinde, birlik faaliyetlerini gözlemek, kovuşturmak ve sonuca bağlamak ile yükümlüdür.
Batıda, Etik kodlarını oluşturmuş ve yayınlamış topluluklar parçası oldukları toplumun ve düzenin temel taşları kabul edilir. Bu kodlara uyacağını ve destek vereceğini beyan etmiş paydaşlar ise daha erdemli ortak yaşamın ana unsurlarıdır. Bu bakımdan düzenin sunduğu onur ve nimetlerinden öncelikle faydalanırlar. Kodlarını oluşturmamış olanlar ise -mesela- kredi, teşvik, yetki gibi imkanlara kolay erişemezler, ihale ve toplantılara çağrılmazlar.
Batı dünyası ve ETİK?
Son elli senede batıda topluluklar, etik kodlarını yayınlamaya başlamış ve bünyelerinde uyum birimlerini oluşturmuşlardır. Böylece -her türlü faaliyet alanında- ortam daha şeffaf ve öngörülebilir hale gelmiştir. Bunun sonucu olarak hukuk sistemi üstünden belli bir yük alınmış, olabildiğince adil şartlar yaratılarak sürdürülebilir ekonomik yaşama katkı verilmiştir. Zamanla, sosyal demokrat politikalar nedeni ile söz konusu kodlar içine dezavantajlı gruplar lehine birçok haklar da eklenmiştir. Böylece batıda kapitalist düzen, kendini devamlı rafine ederek, zamanın ruhuna uyan beyaz mantosunu giyegelmiştir.
Biz ve niye ETİK?
İlk çağlardan beri Sokrates, Platon ve Aristoteles ile başlayan etik ve ahlak düşüncesi, günümüzde, görünürde şekil değiştirmekle birlikte, özünde aynı sorunsalları barındırmaktadır. İyi insan olmak, ahlaklı olmak, başkası ve ben, birlikte toplum içinde nasıl daha iyi yaşayabiliriz düşüncesi, filozofların zihnini meşgul edegelmiştir. Bir yönden toplumsal yaşam içinde kendi iç bütünlüğümüzü koruyabilmek (deontolojik gerek) ve diğer taraftan kurumsal ve uluslararası ilişkilerin uyum talebini karşılamak (pragmatik gerek) için Etik ilkelere ihtiyacımız vardır. Etik, biz farkında olsak ta olmasak ta toplumsal şehir yaşamının ayrılmaz bir parçasıdır.
Daha az önemli olmamakla beraber konunun deontolojik yanını (başka makalede incelemek üzere) bir kenara bırakırsak, karşımızda pratik bir gerekçe buluruz: Türkiye, dünyada 10ncu büyük ekonomi olma hedefini önüne koymuştur. Buna göre Batıya ihracatını birkaç kat arttırmak, batı firmaları ile ortaklıklar kurmak, batı sermayesinden yatırım çekmek durumundadır. Bu hedef doğrultusunda ön şartlardan biri, Türkiye kurumlarının (örneğin, meslek odaları, üniversite ve sivil toplum örgütleri, devlet kurumlarının) etik kodlarını tespit ile bir an önce yayınlaması gereğidir.
Etik kodlarını tespit ile meslek etiği yönetmeliğini hazırlayarak, 3 Ağustos 2019 tarih ve 30851 Sayılı Resmî Gazetede yayımlanmış, Türkiye Jeoloji Mühendisleri Odasını, ETP olarak selamlıyoruz.
Dipnotlar:
(I) Pragmatik etik, normatif felsefi etik teorisidir. Bilim insanları, bir hipotezin gerçeği ile ilgili araştırma yapabilir ve hipotez doğru gibi hareket ettikleri anlamıyla hipotezi kabul edebilirler; Bununla birlikte, gelecek nesillerin bilimi ilerletebileceğini ve dolayısıyla gelecek nesillerin kabul edilen hipotezlerini geliştirebileceğini veya değiştirebileceğini ( en azından bir kısmını) düşünüyorlar. John Dewey gibi etik pragmatistler, bazı toplumların bilimde ilerleme kaydettikleri durumda ahlaki olarak da ilerlediğine inanmaktadır.
(II) Deontoloji bir mesleğin uygulama aşamasında uyulması gereken ahlaki değer ve etik kuralları inceleyen ve bu kurallar çerçevesinde insanların sorumlu oldukları ahlak öğretilerini kendine temel alan bir bilim dalıdır. Örneğin; Tıp alanında deontoloji geçerlidir.
(III) TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Meslek Etiği Yönetmeliği İçin Lütfen Tıklayınız!
Etik kodları, bir toplulukta, paydaşların diğer paydaşlar ve çevre unsurları ile bulunacağı her türlü ilişkide hangi erdemli davranışları göstermesi gerektiğini tavsiye eden bildirimlerdir. Başlangıçta, “dostlar” arasında hayat, yazıya dökülmemiş etik ilkeleri etrafında dönerdi. Zamanla, demokrasiyi merkeze almış paydaşların oluşturduğu topluluklarda, etik kodlar yazılı hale gelmiştir. Her topluluğun kuruluş felsefesi ve içinde devindiği ekonomik, sosyal ve kültürel ortam farklı olduğundan, ortaya koyduğu kodlar da topluluğa özgü olmuştur. İlkelerin bazıları evrensel olsa da, birçoğu topluluğa özeldir. Bu topluluk/birlik, sivil, ticari veya idari herhangi bir kurum/kuruluş olabilir.
Topluluk yazılı etik ilkelerine uyum, her paydaşın (bireysel) ve tüm paydaşların (ortak) vicdanına emanet edilmiştir. Yani ortada bir jandarma veya savcı yoktur. Ancak büyük topluluklarda, paydaşlardan biri veya birkaçı veya hepsi bu ilkelere uyacağını beyan ile tek taraflı yükümlülük altına girebilir. Böylesi bir durumda, ilgili birliğin bir yazılı etik yordamı ve oluşturulmuş Etik komitesi olmalıdır. Etik komitesi, etik kodlar ve yordam istikametinde, birlik faaliyetlerini gözlemek, kovuşturmak ve sonuca bağlamak ile yükümlüdür.
Batıda, Etik kodlarını oluşturmuş ve yayınlamış topluluklar parçası oldukları toplumun ve düzenin temel taşları kabul edilir. Bu kodlara uyacağını ve destek vereceğini beyan etmiş paydaşlar ise daha erdemli ortak yaşamın ana unsurlarıdır. Bu bakımdan düzenin sunduğu onur ve nimetlerinden öncelikle faydalanırlar. Kodlarını oluşturmamış olanlar ise -mesela- kredi, teşvik, yetki gibi imkanlara kolay erişemezler, ihale ve toplantılara çağrılmazlar.
Batı dünyası ve ETİK?
Son elli senede batıda topluluklar, etik kodlarını yayınlamaya başlamış ve bünyelerinde uyum birimlerini oluşturmuşlardır. Böylece -her türlü faaliyet alanında- ortam daha şeffaf ve öngörülebilir hale gelmiştir. Bunun sonucu olarak hukuk sistemi üstünden belli bir yük alınmış, olabildiğince adil şartlar yaratılarak sürdürülebilir ekonomik yaşama katkı verilmiştir. Zamanla, sosyal demokrat politikalar nedeni ile söz konusu kodlar içine dezavantajlı gruplar lehine birçok haklar da eklenmiştir. Böylece batıda kapitalist düzen, kendini devamlı rafine ederek, zamanın ruhuna uyan beyaz mantosunu giyegelmiştir.
Biz ve niye ETİK?
İlk çağlardan beri Sokrates, Platon ve Aristoteles ile başlayan etik ve ahlak düşüncesi, günümüzde, görünürde şekil değiştirmekle birlikte, özünde aynı sorunsalları barındırmaktadır. İyi insan olmak, ahlaklı olmak, başkası ve ben, birlikte toplum içinde nasıl daha iyi yaşayabiliriz düşüncesi, filozofların zihnini meşgul edegelmiştir. Bir yönden toplumsal yaşam içinde kendi iç bütünlüğümüzü koruyabilmek (deontolojik gerek) ve diğer taraftan kurumsal ve uluslararası ilişkilerin uyum talebini karşılamak (pragmatik gerek) için Etik ilkelere ihtiyacımız vardır. Etik, biz farkında olsak ta olmasak ta toplumsal şehir yaşamının ayrılmaz bir parçasıdır.
Daha az önemli olmamakla beraber konunun deontolojik yanını (başka makalede incelemek üzere) bir kenara bırakırsak, karşımızda pratik bir gerekçe buluruz: Türkiye, dünyada 10ncu büyük ekonomi olma hedefini önüne koymuştur. Buna göre Batıya ihracatını birkaç kat arttırmak, batı firmaları ile ortaklıklar kurmak, batı sermayesinden yatırım çekmek durumundadır. Bu hedef doğrultusunda ön şartlardan biri, Türkiye kurumlarının (örneğin, meslek odaları, üniversite ve sivil toplum örgütleri, devlet kurumlarının) etik kodlarını tespit ile bir an önce yayınlaması gereğidir.
Etik kodlarını tespit ile meslek etiği yönetmeliğini hazırlayarak, 3 Ağustos 2019 tarih ve 30851 Sayılı Resmî Gazetede yayımlanmış, Türkiye Jeoloji Mühendisleri Odasını, ETP olarak selamlıyoruz.
Dipnotlar:
(I) Pragmatik etik, normatif felsefi etik teorisidir. Bilim insanları, bir hipotezin gerçeği ile ilgili araştırma yapabilir ve hipotez doğru gibi hareket ettikleri anlamıyla hipotezi kabul edebilirler; Bununla birlikte, gelecek nesillerin bilimi ilerletebileceğini ve dolayısıyla gelecek nesillerin kabul edilen hipotezlerini geliştirebileceğini veya değiştirebileceğini ( en azından bir kısmını) düşünüyorlar. John Dewey gibi etik pragmatistler, bazı toplumların bilimde ilerleme kaydettikleri durumda ahlaki olarak da ilerlediğine inanmaktadır.
(II) Deontoloji bir mesleğin uygulama aşamasında uyulması gereken ahlaki değer ve etik kuralları inceleyen ve bu kurallar çerçevesinde insanların sorumlu oldukları ahlak öğretilerini kendine temel alan bir bilim dalıdır. Örneğin; Tıp alanında deontoloji geçerlidir.
(III) TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Meslek Etiği Yönetmeliği İçin Lütfen Tıklayınız!
Paylaş:
E-BÜLTEN KAYIT
Güncel makalelerimizden haberdar olmak için e-bültene kayıt olun!
Güncel makalelerimizden haberdar olmak için e-bültene kayıt olun!