Binalardaki Mekanik Sistemlerin Yangın Anında Davranışlarının Belirlenmesinde Yangın Alarm Sistemlerinin Rolü -Bölüm 1

 


Binalardaki Mekanik Sistemlerin Yangın Anında Davranışlarının Belirlenmesinde
Yangın Alarm Sistemlerinin Rolü 

Bölüm-1 

Özcan Uğurlu 

1.Özet

Kentlerdeki yaşam amaçlı karmaşık binalarda (konutlar, oteller, alışveriş merkezleri, eğitim tesisleri, sağlık tesisleri, iş merkezleri vb.) ve endüstriyel tesislerde yangın ile mücadele amaçlı sistemler makina ve elektrik meslek disiplinleri tarafından projelendirilip uygulanmaktadır. Özellikle yangın alarm sistemlerinin diğer yangın ile mücadele sistemlerinin davranışlarının belirlenmesinde yani yönetiminde önemli bir rolü bulunmaktadır. Bu çalışmada, yangın alarm sistemi ile ilgili projelendirme, uygulama, denetim ve işletme süreçlerinde görev alan ya da alacak olan kişilerin, binalardaki mekanik yangın ile mücadele sistemlerinin yönetiminde yangın alarm sistemlerinin rolüne dair bilgilerini tazelemek ve geliştirmek hedeflenmiştir.

2.Giriş 

Makina Mühendisliği meslek disiplini tarafından yangın ile mücadele amaçlı sistemler projelendirilmektedir. Bu sistemlerin yangın alarm sistemleri ile ilişkisini;

• Sulu yangın söndürme sistemleri
• Gazlı yangın söndürme sistemleri
• Konfor ve duman tahliye amaçlı havalandırma sistemleri
• Merdiven ve asansör kuyusu basınçlandırma sistemleri
• Asansörler

başlıklarında ele almak gerekir.
 

Mevzuat çerçevesinde kurgulanan mekanik yangın ile mücadele sistemlerinin yangın alarm sistemleri tarafından yönetsel ilişkisi Elektrik Mühendisliği meslek disiplini tarafından sağlanamaz ise yani projeler ve uygulamalar mekanik sistemlerin yönetimini ve kontrolünü gerçekleştiremez ise ortaya vicdani ve hukuki olarak çok büyük sorumluluklar çıkabilmektedir.
 

Keza Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik’in sorumluluklar ile ilgili maddesinde “Yangın söndürme ve algılama, duyuru ve acil aydınlatma gibi aktif yangın güvenlik sistemlerinin yeterli olmamasından; projenin eksik veya hatalı olması veya standartlara uygun olmaması hâlinde proje müellifleri ve yapımın eksik veya hatalı olması veya standartlara uygun olmaması hâlinde ise müteahhit veya yapımcı firma sorumludur. Sistemin uygun çalışmaması işletmeden kaynaklanıyor ise, işletmeci kuruluş doğrudan sorumlu olur. Yangın güvenlik sistemlerinin yaptırılmasının gerekli olduğu yapı sahibine yazılı olarak bildirildiği hâlde, yapı sahibi tarafından yaptırılmamış veya standartlara uygun yaptırılmamış ise, yapı sahibi sorumlu olur”  hükmü yer almaktadır.

3.Otomatik Söndürme Sistemlerinin Yangın Alarm Sistemleri Tarafından  Kontrolü 

Binalarda yangını söndürme amaçlı yağmurlama (su) ile söndürme yapan sistemlerin yanı sıra suyun söndürme etkisinin yeterli görülmediği veya su ile reaksiyona girebilecek maddelerin bulunduğu, depolandığı ve üretildiği hacimlerde uygun tipte söndürme sistemi mevzuat çerçevesinde uygulanmaktadır. Bu sistemlerin doğru bir şekilde projelendirilmesi ve uygulanması Makina Mühendisliği alanınca belirlenmekte olup, söndürme sistemlerinin elektriksel olarak kontrolü ve yangın alarm sistemleri tarafından yönetilmesi ya da izlenmesi Elektrik Mühendisliği alanının konusudur.

3.1 Yağmurlama Sistemlerinin Yangın Alarm Sistemleri Tarafından İzlenmesi ve Kontrolü 

Su ile söndürmenin yapıldığı otomatik söndürme sistemleri yağmurlama sistemi olarak adlandırılmaktadır. Bu sistemlerde çalışma biçimine bağlı olarak ıslak, kuru, baskın gibi farklı tiplerde tasarlanabilmektedir.

 

Şekil 1. Yağmurlama sistemi merkezi 
 

Bu sistemlerin bileşenlerinden bölgesel ayrımı sağlayan izlenebilir vanalar ve akış anahtarları başta olmak üzere, su seviye anahtarları, pompaların çalışma durum anahtarları, sistemin çalışma yapısına göre kullanılmış olan diğer izlenebilir bileşenler yangın alarm sisteminin kontak izleme elemanları ile sürekli olarak kontrol edilirler. Bu bileşenlerin yağmurlama sistemi projelerinde yerleri belirlenerek yangın alarm sistemi projesinde karşılık gelen konumlarına gerekli kontak izleme elemanları projelendirilir ve yangın alarm sistemi kablo çevrimlerine irtibatlandırılır.



Şekil 2. Bölgesel olarak izlenecek söndürme elemanları

3.2 Köpüklü, Gazlı ve Kuru Tozlu Sabit Yangın Söndürme Sistemlerinin Yangın Alarm Sistemleri Tarafından İzlenmesi ve Kontrolü 

Suyun söndürme etkisinin yeterli ya da uygun olmadığı ortamlarda, uygun tipte söndürücüler (gaz, köpük, kuru toz) ile söndürme sistemleri tesis edilmektedir. Gazlı söndürme sistemlerinin projelendirmesi makina mühendisliği meslek alanı tarafından yapılmakta olup, bu sistemlerin çalışmasında kullanılan algılama ve kontrol elemanlarının projelendirilmesi elektrik mühendisliği meslek alanında yürütülmektedir.

Öncelikle gazlı söndürme sistemi projelendirilecek mahalde yangın etkilerinin (duman, sıcaklık, alev) öncelikleri belirlenir. Çapraz bölge algılama yapılır, her bölgede en az iki algılayıcı ve her bölgenin algılayıcı tipinin farklı olması (duman ve sıcaklık gibi) gerekir. Mahalde asma tavan, yükseltilmiş döşeme, kabin ya da kabinler söz konusu ise her bir kısımda ayrı algılama yapılması gerekir.

Örneğin 25 m2 bilgi işlem odasında asma tavan içinde iki adet duman dedektörü ve iki adet sıcaklık dedektörü, iç hacimde iki adet duman dedektörü ve iki adet sıcaklık dedektörü, kabin içlerinde de bir adet duman dedektörü ve bir adet sıcaklık dedektörü projelendirilir. Duman dedektörleri ayrı bir bölge, sıcaklık dedektörleri ayrı bir bölge olacak şekilde çapraz bölge kontrolü amaçlı söndürme santraline irtibatlanır. Buradaki amaç, yangının etkilerini birden fazla farklı algılayıcıdan teyit ederek, yangını 1. Ve 2. Seviye olarak sınıflandırmak, 1. Seviye sonrası sesli ve ışıklı uyarıcılar ile kullanıcıları uyarmak, 2. Seviye sonrası tanımlanan gecikme süresi bitiminde de söndürmenin başlatılmasına olanak sağlamaktır.

Bunun yanı sıra gerektiğinde söndürmenin kullanıcı tarafından başlatılması için “başlatma butonu” ile yine gerektiğinde söndürmenin bekletilmesi için “bekletme butonu” projelendirilir. Mahal içinde sürekli olarak çalışan insan var ise, hem mahal içinde ve dışında bu butonların projelendirilmesi gerekir. Aksi halde söz konusu butonların sadece mahal girişinde olması yeterli olacaktır.

Ayrıca 1. Ve 2. Seviye algılama durumlarında devreye girecek flaşörlü siren ile söndürme başlaması durumunda devreye girecek zil projelendirilir.

Söndürücünün bulunduğu tüpün düşük basınç ve ağırlık sensörü bilgileri santral tarafından izlenmelidir. Ayrıca etkin  söndürmenin sağlanması için mahal havalandırma sistemi kontrolü için gerekli donanımlarının kontrolü (damperlerin kapatılması, fan ve klima gibi havalandırma cihazlarının kapatılması gibi) santral tarafından gerçekleştirilecek şekilde projede detaylar belirtilir.


Şekil 3. Gazlı söndürme sistemi

Söndürme sisteminin algılama ve kontrolü için seçilen “söndürme kontrol paneli” genelde mahal önünde yer almaktadır. Bu santralin göstergelerinin ve kontrolünün başkaca mahallerde de olması ihtiyaç ise bu durumda “uzak gösterge ve kontrol panelleri” projelendirilir.

Bunun yanı sıra bu alt sistemin 1. Ve 2. Seviye alarm çıkışları ile arıza ve söndürme başladı gibi çıkışları binanın genel yangın alarm sistemine tesis edilecek kontak izleme cihazları ile izlenebilir hale getirilir.

Bundan sonraki bölümde "Havalandırma Sistemlerinin Yangın Alarm Sistemleri Tarafından Kontrolü ve İzlenmesi,  Merdiven ve Asansör Kuyu Basınçlandırma Sistemlerinin Yangın Alarm Sistemleri Tarafından Kontrolü, Asansörlerin Kontrolü" anlatılacaktır. 

Kaynak: “Bu bildiri daha önce ETUK 2019’da yayınlanmıştır”