×

Acil Kaçış Güvenliğinin Yangın Algılama ve İhbar Sistemleri ile Bütünleşik Çözümleri Bölüm-2




Acil Kaçış Güvenliğinin
Yangın Algılama ve İhbar Sistemleri ile Bütünleşik Çözümleri 
Bölüm-2


Evren Acarkan 

 
2.3. Duman Kontrolü ve Tahliyesi

Bilgi ve teknoloji imkanlarının sağladığı gelişmeler, binaların hacimlerini ve yüksekliklerini etkilediği gibi, kullanılan malzeme özelliklerini, yapı biçimlerini, çözüm yaklaşımlarını da etkilemektedir. Örneğin; artık standart bir uygulamaya dönüşen konut, ofis ve alışveriş merkezlerini barındıran karma yapılarda, her binanın kaçış olanakları kendi uygunluğuna göre planlanmakta, bina içindeki bina terk etme katları yapı bölümlerine ve dolayısı ile ayrı kompartımanlarına göre farklı katlarda olabilmektedir. Binaların bağımsız bölümlerindeki sistem ihtiyaçları için sadece ilgili alan göz önünde bulundurulurken, tüm binaların birleşerek ortak hacim oluşturdukları baza katlarda tümleşik sistem çözümleri için yapının tamamı dikkate alınmalıdır.

Artık karma projeler aşina bir uygulama örneği oluştururken, günümüzde konsept tasarıma sahip, fikir üzerine kurulu temaya uygun olarak tüm bir binanın, statik ve mukavemetin dayandığı temeller ile çözülen yapı biçimlendirmeleri, özel bir iç ve dış ortam oluşumuna imkan tanımaktadır.

Duman kontrolü ve tahliyesi farklı hacimler için ayrı çözümlere sahip planlama, hesaplama, tasarım, temin ve yapım gerektiren bir çalışma olmakla beraber aynı tanım altında yer alan ve temel mimari özellikleri ortak olan alanlarda dahi farklı çözümler ile doğru kontrolün yapılmasına olanak sağlayacak çeşitli ekipman ve farklı kumanda yöntemleri gerektirebilecek derinliğe sahip bir konudur.

İlgili nedenlerle, yapıdaki münferit bölümlerde uygulanacak duman kontrolü için kabul görmüş tek bir yöntem ya da çalışmalar sonucu ortak bir karar ile standartlaştırılmış çözümler bulunmamaktadır.

Bu yapısı ile, duman kontrol sistemi bileşenlerinin kumandaları, yangın senaryosuna da özelleştirilmiş tasarım ve uygulamalardaki kumandaları ile dahil olmaktadır. Zor geometrili hacimler, sıcaklık ve yoğunluk farkları, çok sayıda parametre gerektiren bağlantılı alanlar, sızıntılar, mevcut mimari açıklıkların veya cihaz yerleşimlerinin uygunluğu veya yeterliliği gibi birçok konunun açıklığa kavuşturulması gereken hacimlerde, engelsiz ve doğru yön akış yapıları sağlayabilmek için HAD (Hesaplamalı Akışkanlar Dinamiği) analizleri ve simülasyonları, duman kontrol sisteminin destekleyici tasarım unsuru olarak kullanılmaktadır. Doğru bir HAD analizi ile, olması gereken cihaz, ekipman yerleşimleri, kumandaları, gecikme süreleri v.b. gibi belirlenebilmektedir.

Tüm bilgi ve analizler göz önünde bulundurularak oluşturulan duman kontrol ve tahliye sistemi senaryoları, yangın algılama ve uyarı sistemi panelleri üzerinden yönetilebileceği gibi sisteme adalı bir duman kontrol sistemi paneli üzerinden de yönetilebilir. İkinci durumda, bütünleştirmenin sağlanabilmesi için, sahadan alınacak yangın algılama sinyallerinin eksiksiz olarak bölgelere göre programlanması ve duman kontrolüne göre yapılandırılmış ayrı sinyaller olarak duman kontrol sistemi paneline iletilmesi gerekmektedir.

Temel cebri duman kontrol ve tahliye sisteminin elemanlarını şu şekilde tanımlayabiliriz.
► Duman egzoz fanları
►Duman tahliye kapakları
►Taze hava fanları
►Kontrollü taze hava açıklıkları
►Motorlu duman damperleri

Yönetmelik ve standartlara uygun olarak alanlara teçhiz edilen, tasarımda kurgulanan ve hayata geçirilen bu sistem bileşenleri, tasarıma uygun metotlar ile çalışma biçimi kumandalarına aktarılırlar ve yangın senaryosunun bir parçasını oluştururlar.

İtfaiyenin öncelikli kullanımına imkan verebilmek için ilgili duman kontrol sistemlerinin otomatik kumandasının önceliğini iptal ederek elle kumandasına imkan veren ayrı bir kontrol paneli kurulumu mevcut anlık risk durumunda itfaiyenin müdahalesine imkan vererek yardımcı olacaktır. Bütünleştirilmiş sistem dahilinde böyle bir panelin iyi uygulaması; anlaşılabilir, mümkün olduğunca basit, her bir sistem veya bölge için ayrı bir kontrol anahtarı ile donatılmış, erişimi kolay noktada bir düzenleme ve kurulum ile sağlanır.


2.4. Basınçlandırma Kontrolü

Asansör kuyusu ve yangın merdivenleri basınçlandırmaları öncelikli olarak yönetmelik esası ile tasarlanır ve uygulanır. Temel yaklaşım; kaçış ve müdahale sağlanacak olan güzergahlarda yangın anında duman girişine engel olmaktır.

İyi bir uygulama olarak, işletmesel ve operasyonel nedenler ile öngörülen bir çalıştırmama sebebi bulunmuyorsa, güvenli alanda kalınarak yangın alarmı anında tüm yangın merdivenlerinin ve itfaiyeci asansörlerinin basınçlandırılması ile bütünlük sağlanır.

Bina terk etme anında, bir bölgeden el butonuna basılarak yapılan ihbar sonrası, insanların kaçış anında bölge değiştirerek tahliye olma ihtimalleri de basınçlandırma kontrolü ve diğer sistem kumandaları açısından göz önünde bulundurulmalıdır.


2.5. Havalandırma Kontrolü

Uzun bir dönemdir havalandırma sistemleri yangın alarm sistemi tarafından bütünleşik olarak kumanda edilmektedir. Yine günümüz ihtiyaçlarına uygun olarak, karmaşık sistem tasarımlarında ve örneğin, duman kontrol sistemi ile ortak paylaşımlı ekipman kullanımlarında, tasarım aşamasında boş uç kalmayacak biçimde sistemin uzaktan kumandasına imkan veren kurgular yapılmalıdır.

Standart bir projede, yapıdaki havalandırma sistemi yangın anında özel bir görev veya çalışma biçimi üstlenmeyecektir. Dolayısı ile bina bazında, kat bazında, kompartıman bazında havalandırma sistemi bileşenlerinin kapatılması ve durdurulması ile birlikte bölge yangın dayanımlarını sağlayan motorlu yangın damperleri de kapatılarak havalandırma sistemi ile risk ilişiği kesilmiş olur ve yangın yayılımının havalandırma sistem kanalları ve şaftları üzerinden gerçekleşmesi önlenir.

Özel proje ve imalatlarda, havalandırma sistem elemanlarının farklı kullanımları oluşabilecektir. Hem maliyet hem yapılabilirlik hem de etkin kullanımların sağlanması gibi nedenlerle farklı sistemler tarafından ortak kullanımlar sağlanabilir. Bu durumda, özel inceleme ve analizler gerçekleştirilerek yine yangın senaryosu içerisinde uygun kumanda biçimleri tanımlanmalıdır.


2.6. Duyuru ve Çağrı Sistemleri Kontrolü

Acil durum duyurusu haricinde bulunan bağımsız yayın ve duyuru sistemlerinin yangın alarmı durumunda çalışmaları durdurularak kesme işlemi gerçekleştirilmelidir.

Acil durum duyuru sistemlerinde ise uyarı bölgelerine uygun olarak ayrı bölgeler belirlenmiş olmalı ve tüm bölgeler yazılımsal veya fiziksel olarak yangın algılama ve uyarı sistemi ile ilişkilendirilmiş olmalıdır. Acil durum duyuru sistemi aynı zamanda normal koşullar altında duyuru ve yayın için kullanılıyorsa, bu kullanımdaki sistem değer ve durumları (yayın veya duyuru türü, yayın bölgeleri, ses şiddeti seviyesi, v.b. gibi) sıfırlanmalı ve acil durum duyurusu, yapılan uygun ayarlar ile birlikte yangın anında öncelikli olarak devreye girmelidir. Bu konudaki gerekler, BYKHY, TS EN 54 ve ISO 7240 yönetmelik ve standartlarına göre gerçekleştirilir. (Temel alt bölümler; 14, 16, 24, 32)

Hastanelerde yer alan hemşire çağrı sistemi gibi özel sistemlerde bu bütünleştirme içeriğine dahil edilir. Yangın algılama ve uyarı sisteminin temel güvenilirlik ve gerekleri yerine getirilmek koşulu ile, ilave olarak bu sistemlerin sahip olduğu hemşire istasyonundaki bilgi ekranlarında yangın alarmı uyarıları gönderilerek eğitimli personel tarafından erken müdahale ve tahliye prosedürü başlatılmasında yardımcı bilgi olarak kullanılır. Bu konuda, yine projeye özel çözümler yangın senaryosu içeriğine dahil edilir. Esas yaklaşım, destekleyici harici bağımsız sistemlerin, gereklilikleri ikame etmeyeceği, bulunması gereken ekipman yerine kullanılmaması gerektiği ve ilave bir risk yaratmaması düşüncesine uygun uygulamaların gerçekleştirilmesidir.


2.7. Kontrollü Erişim Sistemleri, Kilitli ve Engelli Alanlar

Tüm bu kapsamdaki sistem elemanları için prensip, kaçış yollarını engellemeyecek çalışma biçimlerinin sağlanması veya cihazların bu özellikleri barındırmasıdır.

Kumanda edilerek kaçış yolu engellerinin kaldırılması gereken cihazlar yangın senaryosunda dahil edilerek açılırlar veya boşa çıkarılırlar.

Güvenlik nedeni kilitli tutulması gereken alanlarda tek yönlü kaçışlar için güvenli tarafta standartlara uygun kapı, bariyer açma mekanizmaları uygulanır.

İstisnai durumlarda yine uygun özel çözümler üretilecektir.


2.8. Kompartımantasyon

Yangın kompartımanlarının sağlıklı biçimde sağlanabilmesi için açık olan yangın kapılarının otomatik tutucular ile açık durumda kalması, diğer kompartıman sınırındaki açıklıkların ise uygun dayanım sınıfında ekipmanlarla kapatılması gerekmektedir.

Yangın anında, en azından gerçekleştirilmesi gereken senaryo, ilgili kompartımanın sınırlarında bulunan yangın kapılarının bıraktırılması, açıklıklarda bulunan yangın perdesi ve benzeri ekipmanın ise kumanda edilerek kapatılmasının sağlanması olmalıdır. Daha ötesindeki risk unsurları projeye özel olarak değerlendirilir.

2.9. Diğer Bağımsız Sistem ve Cihazlar

Projeye özel olarak kaçış güvenliği için senaryoya dahil edilmesi gereken ve burada bahsi geçmeyen farklı sistem ve cihazlar olabilir. Bu durumda aynı güvenilirlik ve süreklilik işlevleri gözetilerek bütünleştirme işlemleri yapılır.

3. Sonuç

Sistem bütünleştirmeleri; bir projenin en başından en sonuna kadar ele alınması gereken, planlama ve tasarım aşamalarındaki hassasiyetlerin doğru kurulum ve altyapılar ile destekleneceği, uygun yangın senaryosunun doğru adımlar ile programlanması sayesinde sonuca ulaşılacak silsileler bütünüdür.

Yangın danışmanı tarafından kurgulanan yangın senaryosunun hayata geçirilmesi ve etkin olarak işlemesi için; planlama, tasarım ve çizimi gerçekleştiren proje müellifi, kurulum ve uygulamayı gerçekleştiren mimari, mekanik ve elektrik disiplini yüklenicileri, yangın algılama ve uyarı sistemi malzeme sağlayıcıları ve tesisat yüklenicileri gibi tarafların da bu bütünlük içerisine dahil olması gerekmektedir.

Acil Kaçış Güvenliğinin temin edilmesinde, mekanik ve elektrik disiplinini içeren öğelerin bütünleşik olarak sağlıklı görev alabilmesi için, tasarlanan mimari bütünlük ile desteklenmesi şarttır. Bu sayede; odak noktası cihaz çalışma biçimleri olan yangın senaryolarının, programlama, uygulama ve yönetim anlamında etkinliğinin sağlanmasıyla, bütünleşik çözümler öncelikle can güvenliği olmak üzere yapılarda anlamlı bir yer edinmiş olacaktır.

Akıllı dedektörler ile algılama hassasiyetlerinin ve oranlarının her bir dedektör üzerinden bağımsız algoritmaları ile düzenlenerek algılama ve hata verilerinin sistem paneline aktarılmasının daha ötesinde, bir süredir devam eden araştırmalar doğrultusunda, ısı yayılma oranlarının harici entegre edilen sistem hissedicileri üzerinden yangın algılama ve uyarı panellerine aktarımı ve akıllı paneller vasıtası ile bu bilgilerin işlenmesi, yangın modeli oluşturularak yangının nasıl büyüyeceğinin ve yayılacağının tahmin edilmesi, söndürme ekiplerinin veya itfaiyenin sahaya ulaşmadan önce müdahale planlamalarının başlatılması ile birlikte yangın senaryosunda yer alan cihazların davranışları da otomatik olarak bu tahminlere göre programlanabilecektir.

Sistem bütünleştirmesinde günümüz ve devamında beklenen gelişmelerden birisi, yangın modeli analizlerine göre anlık olarak değişebilen cihaz çalışma biçimlerinin uygulanabilmesidir. Doğru analiz ile uygulanan dinamik bir yangın senaryosu ve anlık tahminler, müdahalede hız kazandırarak can güvenliği sağlayabilecek, mal kayıplarını azaltabilecektir.


Not: “Bu bildiri daha önce ETUK 2019’da yayınlanmıştır”
Paylaş:
E-BÜLTEN KAYIT
Güncel makalelerimizden haberdar olmak için e-bültene kayıt olun!
Sosyal Medyada Bizi Takip Edin!
E-Bülten Kayıt