Yönetmelikler, Standartlar İle Jeneratör Sesinin Değerlendirilmesi

Yönetmelikler,Standartlar İle Jeneratör Sesinin Değerlendirilmesi

Ali Deha Ayaz

Bu yazımızda yönetmelikler, standartlar doğrultusunda jeneratör sesinin değerlendirilmesi anlatılacaktır.

Gürültü ile ilgili yönetmelikler aşağıdadır.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) - OCCUPATIONAL EXPOSURE TO NOISE (Mesleki Gürültüye Maruz Kalma)
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından, Çalışanların Gürültü İle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik (İSG ile ilişkilidir)
2000/14/EC THE NOİSE EMISSION IN THE ENVIRONMENT BY EQUIPMENT FOR USE OUTDOORS (2000/14/AT Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu İle İlgili Yönetmelik)
Çevre ve Şehircilik Bakanlığından, Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi Ve Yönetimi Yönetmeliği
Çevre ve Şehircilik Bakanlığından, Binaların Gürültüye Karşı Korunması Hakkındaki Yönetmelik
Standartların Özeti ve Yorumlanması

1. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) - OCCUPATIONAL EXPOSURE TO NOISE

Dünya Sağlık Örgütü’nün 6 Haziran 2006 tarihindeki “Mesleki Gürültüye Maruz Kalma: Değerlendirme, Önleme Ve Kontrol” yayınında açıkça aşağıdaki gibi belirtmiştir.

Bu kapsamın; Institute of Noise Control Engineering (I-INCE) önerisi ile rapor edildiği de yayın başlığında belirtilmiştir.

Kabinli veya kabinsiz jeneratörlerin hatta diğer tüm ekipmanların, en yakın çalışma alanına (Mesleki gürültüye maruz kalma kapsamında) tesir edeceği gürültü seviyeleri;

L_ex,8hr85 dB(A) ses basınç (8 hour exposure level/8 saatlik maruz seviyesi)
L_ex,24hr80 dB(A) ses basınç (24 hour exposure level/24 saatlik maruz seviyesi)seviyesidir.

Dünya Sağlık Örgütü’nün çeşitli yayınlarında birçok ortam için değer ve kapsam vardır. İş yeri ve mesleki alan dışında, ev, hastane park, karayolu, havaalanı gibi konumların sağlıklı gürültü seviyeleri belirtilmiş.

Ancak bu yazımızda en genel ve özet olarak belirtebiliriz. WHO’ya göre, aşağıdaki değerin sağlık problemlerine yol açmadığı tespit edilmiştir.

L_Aeq,24h= 70 dB(A) ses basınç seviyesi (24h Average exposure levels – 24 saat ortalama maruz seviyesi)

Not: WHO’nun belirttiği değerler sınır “Ses Basınç Seviyesi” dB(A) değerleridir.
Ses basıncı seviyesi, minimum olarak IEC 60804 gerekliliklerine uyan ses seviyesi ölçer ile belirlenmelidir. IEC 60804 yürürlükten kaldırılmıştır ve yerine IEC 61672-1 ve IEC61672-2 geçmiştir.

2. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından, Çalışanların Gürültü İle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik (İSG ile ilişkilidir)

28/07/2013 tarihli ve 28721 sayılı resmi gazetede yayınlanmıştır.

Amaç
Çalışanların gürültüye maruz kalmaları sonucu oluşabilecek sağlık ve güvenlik risklerinden, özellikle işitme ile ilgili risklerden korunmaları için asgari gereklilikleri belirlemektir.

Kapsam
20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamındaki işyerlerinde uygulanır.

Bu yönetmelik, jeneratör veya başka bir ekipmanın olması gereken gürültü değerini doğrudan vermez.
İSG kapsamında, mesleki gürültüye maruz kalma seviyesini verir. Günlük 8 saat veya haftalık 40 saat süre içindeki maruz kalmanın ortalama ses basınç değerlerini aşağıdaki gibi vermiştir;

L_ex,8saat80 dB(A) (8 saatlik en düşük maruziyet eylem değerleri)
L_ex,8saat85 dB(A) (8 saatlik en yüksek maruziyet eylem değerleri)
L_ex,8saat87 dB(A) (8 saatlik maruziyet sınır değerleri)

Özet olarak işyerlerin de gürültü sınırı; 8 saatlik sürede, ortalama 85 dB(A) ses basınç seviyesidir denebilir.

Jeneratörlerle ilgili kabinli veya kabinsiz olma durumuna göre yönetmeliğe uyma, jeneratör üreticisi sorumluluğunda değildir. Yönetmelikteki gürültü sınır değerlerine uyma sorumluluğu tesis (konut, AVM, hastane ve endüstri işletme vb.) yönetiminin sorumluluğundadır.

Ancak pazarlama, ticari ve teknik şartlar gereği jeneratör firması çözüm, ürün ve destek sağlamalıdır.

3. 2000/14/EC THE NOISE EMISSION IN THE ENVIRONMENT BY EQUIPMENT FOR USE OUTDOORS (2000/14/AT Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu İle İlgili Yönetmelik)

Bu yönetmelik açık alanda çalışması için tasarlanan makineleri kapsadığından sadece kabinli jeneratörler için geçerlidir.

Bir ortamda bulunan, kabinli jeneratörlerin ses basınç seviyesi, bahsettiğimiz durumlara göre ölçülür ve bu değer 2000/14/EC standardı ile karşılaştırılır.

400 kW (=500 kVA) prime gücüne kadar (<400 kW/500 kVA) olan kabinli jeneratörler için uyulması gereken sınır değerler ilgili tabloda verilmiştir. (genel olarak max. 97 dB (L_WA sound power level))

400 kW prime gücünden küçük olan kabinli jeneratörlerin ses gücü seviyesi 2000/14/EC direktifi kapsamında Onaylanmış Kuruluş (Notified body) özelliği kazanmış belgelendirme firması tarafından test edilip, ürün modeline istinaden belgelenmelidir.

Prime (Ana) gücü 400 kW’a eşit ve büyük olan jeneratör setleri için uyulması gereken bir limit değer bulunmamakta, sadece gürültü işaretlemesi (L_WA) yükümlülüğü bulunmaktadır.

400 kW prime gücüne eşit ve büyük olan kabinli jeneratörleri etiket değerindeki ses gücü üretici tarafından 2000/14/EC direktifine uygun olarak tespit edilmeli ve ürün üzerinde işaretlenmelidir.

Ses gücü değeri, öncelikle A cinsinden olan dB(A) ya, sonrada ses basıncı dB(A) – SPL değerine dönüştürülüp yorumlanmalıdır.

Çünkü insan kulağını ve sağlığını etkileyen, mesafeye bağlı ses basınç seviyesidir.

Yaklaşık olarak bu eşitlik; Yankı oluşturmayacak açık alanda ve prime yükün %75 değerinde, 1 adet kabinli jeneratörün ortalama ses basınç seviyesi değeri 77 ± 2 dB(A)@ 1m veya 69 ± 2 dB(A)@ 7m dir.

4. Çevre ve Şehircilik Bakanlığından, Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi Ve Yönetimi Yönetmeliği

İlk olarak 19/04/2006 tarihli ve 26144 sayılı resmi gazetede yayınlanmıştır.
Daha sonra bu yönetmeliğin yerini 04/06/2010 tarihli ve 27601 sayılı resmi gazetede yayınlanan yönetmelik almıştır.

27601 sayılı yönetmelikte bazı maddeler değiştirilmiş, 27/04/2011 tarihli ve 27917 sayılı yönetmelik resmi gazetede yayınlanmıştır.

27601 sayılı yönetmeliğin bazı maddeleri tekrardan değiştirilmiş, 18/11/2015 tarihli ve 29536 sayılı yönetmelik resmi gazetede yayınlanmıştır.

Özet olarak 04/06/2010 tarihli ve 27601 yönetmelik şuanda geçerlidir, 2011 ve 2015 yıllarında yayınlananda bazı değişiklikler mevcuttur.

Amaç

Çevresel gürültüye maruz kalınması sonucu kişilerin huzur ve sükûnunun, beden ve ruh sağlığının bozulmaması için gerekli tedbirlerin alınmasını sağlamaktır.

Çevresel gürültüye maruz kalma seviyelerinin, hazırlanacak gürültü haritaları, akustik rapor ve çevresel gürültü seviyesi değerlendirme raporu ile belirlenmesidir.

Çevresel gürültüye maruz kalma seviyelerinin insan sağlığı üzerinde zararlı etkilere sebep olabileceği ve çevresel gürültü kalitesini korumanın gerekli olduğu yerlerde, gürültüyü önleme ve azaltmaya yönelik eylem planlarının hazırlanması ve bu planların uygulanması ile ilgili usul ve esasları belirlemektir.

Kapsam

Bu Yönetmelik; özellikle nüfusun yoğun olduğu alanlarda, parklarda veya yerleşim bölgelerindeki diğer sessiz alanlarda, açık arazideki sessiz alanlarda, okul, hastane ve diğer gürültüye hassas alanlar da dahil olmak üzere, insanların maruz kaldığı çevresel gürültüler ile çevresel titreşime yönelik esas ve usulleri kapsar.

Bu yönetmelik, jeneratör veya başka bir ekipmanın olması gereken gürültü değerini doğrudan vermez.
İkinci yayınlanan yani 04/06/2010 tarihli ve 27601 sayılı yönetmelikte, “jeneratörün gürültü seviyesi Leq gürültü göstergesi cinsinden arka plan gürültü seviyesini 5 dBA‘dan fazla aşamaz” der.

Ancak çok kritiktir, 18/11/2015 tarihli ve 29536 sayılı yönetmelikte bu + 5 dB(A) fazla kuralı jeneratörler için kapsamdan çıkartılmıştır.

Bunun yerine her ortam (endüstri tesisi, konut, ofis ve hastane iç ortam gürültüleri gibi) için olması gereken ses basınç seviyeleri dB(A)’ya göre verilmiştir.

Jeneratörlerle ilgili kabinli veya kabinsiz olma durumuna göre yönetmeliğe uyma, jeneratör üreticisi sorumluluğunda değildir. Yönetmelikteki gürültü sınır değerlerine uyma sorumluluğu tesis (konut, AVM, hastane ve endüstri işletme vb.) yönetiminin sorumluluğundadır.

Ancak pazarlama, ticari ve teknik şartlar gereği jeneratör firması çözüm, ürün ve destek sağlamalıdır.

Not: Leq TS 9315 (ISO 1996-1 ) : Belli bir süre içinde seviyeleri değişim gösteren gürültünün enerji açısından eşdeğeri olan sabit seviyesi.

5. Çevre ve Şehircilik Bakanlığından, Binaların Gürültüye Karşı Korunması Hakkındaki Yönetmelik
31/05/2017 tarihli ve 30082 resmi gazetede yayınlanmıştır.

Amaç

Her türlü yapı, bina, tesis ve işletmenin işletimi ve kullanımı safhalarında insanların maruz kalacağı, binaların dışından veya içinden kaynaklanan gürültülerin, kişilerin huzur ve sükûnuna, beden ve ruh sağlığına olumsuz etkilerini en aza indirecek iyi işitme ve algılama koşullarının sağlanması
için, tasarım, yapım, kullanım, bakım ve işletim bakımından uyulacak kuralların belirlenmesidir.

Kapsam

Belediye ve mücavir alan sınırları içinde ve dışında kalan yerlerde inşa edilecek resmi ve özel her türlü yapı, bina, tesis ile işletmelerde iç mekanlarda insanların maruz kaldığı ulaşım, sanayi, yapım ve insan kaynaklı gürültüler gibi dış çevre gürültülerinin ve yapı içinde oluşan komşuluk gürültüleri, darbe sesleri, mekanik sistem ve servis ekipmanlarının gürültüleri ile cihazlardan yayılan mekanik titreşimlerin kontrol altına alınmasına yönelik önlemlere ilişkin temel kuralları kapsar.

Kapsanmaya Durumlar

29115 sayılı Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliği,
28721 sayılı Çalışanların Gürültü İle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmeliği,
28743 sayılı Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmeliği,
4857 sayılı İş Kanunu kapsamındaki işyerlerinde çalışan işçilerin maruz kaldığı gürültüyle ilgili uygulamaları,

Konferans, konser, sinema ve tiyatro salonu gibi özel kullanımların salon akustiği tasarımı konularını ve hesaplarını, kapsamaz.

Özet olarak;

Bu yönetmeliğin amacı; binalara, aşağıdaki görselde görüleceği üzere “Akustik Performans Belgesi” vermeye dayanır. Bu belgede hazırlanacağı zaman jeneratör veya başka bir ekipmanın olması gereken gürültü değerini doğrudan vermez.

Bunun yerine her iç ortam için olması gereken ses basınç seviyelerini, tablolar ile 6 sınıfta (A, B, C, D, E, F) çeşitli değerler ile vermiştir.

Bu durumun değerlendirilmesi; belirli bir seviyesini hedef gösterme değildir.

Uzman/Yetkili kişinin; farklı zaman ve iç mekanlarda ortalama ölçümler alıp binanın genel akustik performansını rapor etmektir.

Sadece örnek olması açısından belirli bir seviyesinin iç mekanda ne olması gerek dersek?

Aşağıdaki “EK-4 Binalarda İzin Verilen İç Gürültü Düzeyleri” tablosunda, Konut Binalarının yaşam alanlarında, “F” Sınıfında, 24 saat ortalama da 51 dB(A) ses basınç seviyesi verilmiştir.

Ancak bu değer kesinlikle bir jeneratör veya bir ekipman üzerinden değerlendirilmemelidir. Genel olarak tüm bina, oda, pencereler, yalıtım, yankı yüzeyleri vs. ile değerlendirilip, ekipmanların çıkış ses basınç seviyesi uzmanlar ile belirlenmelidir.

Jeneratörlerle ilgili kabinli veya kabinsiz olma durumuna göre yönetmeliğe uyma, jeneratör üreticisi sorumluluğunda değildir. Yönetmelikteki gürültü sınır değerlerine uyma sorumluluğu tesis (konut, AVM, hastane ve endüstri işletme vb.) yönetiminin sorumluluğundadır.

Ancak pazarlama, ticari ve teknik şartlar gereği jeneratör firması çözüm, ürün ve destek sağlamalıdır.

6. Yönetmeliklerin, Standartların Özeti ve Yorumlanması

Jeneratör setlerinin kabinli ve kabinsiz olma durumuna göre ses seviyesini belirtirken veya üretici firmalardan ses isteği yaparken;

Başlık WHO, 2. Başlık Ç.S.G.B. Çalışanların Gürültü İle İlgili Risklerden Korunması ve 3. Başlık 2000/14/EC’nin değerlerine göre istek yapılması mantıklı, uygun fiyat, sahaya uygulanabilir ve optimize bir sonuç verir.

Ancak;

4. Başlık Çevre ve Şehircilik Bakanlığından, Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi Ve Yönetimi Yönetmeliği’ne göre istek ve değer belirleme bir takım olumsuzluklar çıkarabilir. Örneğin Tablo-9 da verilen “Yatak odası kapalı cam: 35 dB(A)” ses basınç değeri, Jeneratör kabini veya oda izolasyonu açısından imkânsıza yakın bir değer. Hem aşırı maliyete zorlar ve sahada jeneratör yerleşimini olumsuz kılar.

Ticari şartlar gereği İnşaat projelerinde maliyet ve yerleşimi zorlaştırabilir.

5. Başlık Çevre ve Şehircilik Bakanlığından, Binaların Gürültüye Karşı Korunması Hakkındaki Yönetmelik yeni bir oluşumdur, sonuçları piyasa ve projelere yansıması zaman alacaktır.
Esnek bir yapı gibi gözükmekte ancak jeneratör ile yaşam alanları yakın olursa yine 4. Başlık gibi ticari şartlar gereği İnşaat projelerinde maliyet ve yerleşimi zorlaştırabilir.

KAYNAKÇA;

Gürültü Kontrolü – Endüstriyel ve Çevresel Gürültü – H. Nevzat Özgüven (TAKDER)
WHO Int. - Occupational exposure to noise
Çalışma ve Sosyal Güvenl k Bakanlığından: ÇALIŞANLARIN GÜRÜLTÜ İLE İLGİLİ RİSKLERDEN KORUNMALARINA DAİR YÖNETMELİK
Çevre ve Orman Bakanlığından: Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği (19/04/2006 Tarih ve 26144 sayılı resmi gazetede yayınlanan yönetmelik)
Çevre ve Orman Bakanlığından: Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği (04/06/2010 Tarih ve 27601 sayılı resmi gazetede yayınlanan yönetmelik)
Çevre ve Orman Bakanlığından: Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (27/04/2011 Tarih ve 27917 sayılı resmi gazetede yayınlanan yönetmelik)
Çevre ve Şehircilik Bakanlığından: Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (15/11/2015 Tarih ve 29536 sayılı resmi gazetede yayınlanan yönetmelik)
Çevre ve Şehircilik Bakanlığından: Binaların Gürültüye Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik (31/05/2017 Tarih ve 30082 sayılı resmi gazetede yayınlanan yönetmelik