Yangın ve Gaz Algılama Sistemlerinin Bakımı
Neden Önemlidir? 

İpek Yavuz Konak 

Evimizdeki, iş yerimizdeki birçok cihaza ve arabalarımıza düzenli olarak bakım yaptırıyoruz. Neden? Çünkü bu cihazların ilk günkü gibi çalışmaya devam etmesini istiyoruz. Aynı şekilde bulunduğumuz binalardaki yangın ve gaz algılama sistemlerinin de kurulduğu ilk günkü gibi sağlıklı ve etkin çalışması için periyodik bakımlarını yaptırmamız gerekiyor. Bu gereklilik hem TS CEN/TS 54-14 standardında hem de Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik'te belirtilir. Ancak yasal zorunluluğun yanı sıra sistemin sağlıklı çalışabilmesi, yangın veya gaz kaçağı durumlarında gerekli işlemleri gerçekleştirebilmesi için düzenli bakımının yapılması gereklidir.
 


Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik'te işletme ve bakım ile ilgili maddeler:

"MADDE 67- (1) Binalarda kurulan elektrik tesisatının, kaçış yolları aydınlatmasının ve yangın algılama ve uyarı sistemlerinin, yangın hâlinde veya herhangi bir acil hâlde, binada bulunanlara zarar vermeyecek, panik çıkmasını önleyecek, binanın emniyetli bir şekilde boşaltılmasını sağlayacak ve güvenli bir ortam oluşturacak şekilde tasarlanması, tesis edilmesi ve çalışır durumda tutulması gerekir.

(2) Her türlü elektrik tesisatının, kaçış yolları aydınlatmasının, acil durum aydınlatma ve yönlendirmesinin ve yangın algılama ve uyarı sistemlerinin, ilgili tesisat yönetmeliklerine ve standartlarına uygun olarak tasarlanması ve tesis edilmesi şarttır.

(3) Binalarda kurulacak elektrik tesisatının, kaçış yolları aydınlatmasının ve yangın algılama ve uyarı sistemlerinin tasarımı ve uygulaması, ruhsat veren idarenin kontrol ve onayına tabidir. Sistemlerin ve cihazların periyodik kontrolü, test ve bakımları, bina sahibi veya yöneticisi ile bunların yazılı olarak sorumluluklarını devrettiği bina yetkilisince yaptırılır.

MADDE 84- (1) Bu Yönetmelikte öngörülen acil aydınlatma, yönlendirme ve yangın algılama ve uyarı sistemleri; bina sahibinin ve yöneticinin veya bunların yazılı olarak sorumluluklarını devrettiği bina yetkilisinin sorumluluğu altında, ilgili standartlarda belirtilen sistemin gerektirdiği periyodik kontrole, teste ve bakıma tabi tutulur.

(2) Kabul işlemlerinde de, birinci fıkrada belirtilen hususlara uyulur."
 


TS CEN/TS 54-14 Standardında işletme ve bakım ile ilgili maddeler:

"11 Bakım

11.1 Genel

Sistemin doğru çalışmaya devamının sağlanması için sistem düzenli olarak muayene edilmeli ve bakımdan geçirilmelidir. Sistem tamamlandıktan sonra içinde insan bulunup bulunmamasına bakılmaksızın bu iş için gereken düzen derhal kurulmalıdır. Genel olarak muayene, servis ve tamir için kullanıcı ve/veya tesis sahibi ile imalatçı, tedarikçi veya diğer yeterli kuruluşlar arasında bir düzenleme yapılmalıdır. Bu düzenlemede tesislere giriş için irtibat kurma metodu ve bir arızadan sonra teçhizatın yeniden işletmeye verilmesi gereken süre belirtilmelidir. Servis kuruluşunun adı ve telefon numarası kontrol ve gösterge teçhizatında göze çarpar şekilde gösterilmelidir.

11.2 Muayene ve servis

11.2.1 Bakım düzeni

Bir muayene ve bakım düzeni benimsenmelidir. Bu düzenin amacı normal şartlar altında sistemin doğru çalışmaya devam etmesidir. Uygun bir bakım düzeni Madde A.11.2.1'de verilmiştir. Bataryalar, batarya imalatçısının tavsiyelerini aşmayan sürede şekilde değiştirilmelidir. Deneylerden sonra bütün cihazların uygun şekilde yerlerine konulmasına dikkat edilmelidir.

11.2.2 Rutin deneyler esnasında yanlış alarmların önlenmesi Bakım ve servis işlemlerinin yanlış yangın alarmlarına yol açmasının önlenmesi önemlidir. Deney esnasında insanlı bir uzak merkeze giden bağlantı hattının kullanılması gerekiyorsa, deney yapılmadan önce bu merkeze haber verilmesi gerekir. Deney esnasında insanlı uzak merkeze giden iletim sinyalleri engelleniyorsa kontrol ve gösterge teçhizatında bu durumla ilgili bir gösterge verilmelidir. Bu gösterge otomatik olarak verilmiyorsa, insanlı uzak merkeze giden bağlantı hattının kullanılmadığını belirten bir uyarı gösterge paneline elle konulmalıdır."

Periyodik bakım sırasında sistemdeki cihazların etkin bir şekilde çalışıp çalışmadığı kontrol edilmelidir. Örneğin yangın alarm santralinin giriş ve çıkışları, 220 V beslemesi, akülerin çalışma durumu kontrol edilmelidir. Bunun yanı sıra sistemdeki cihazların (dedektör, buton, siren, modüller vb.) çalışma durumu kontrol edilmelidir. Ayrıca asılsız alarmları önlemek adına duman dedektörlerinin fotoelektrik hücreleri temizlenmelidir.

Bakım işlemleri kadar bu işlemlerin kim veya kimler tarafından yapıldığı da oldukça önemlidir. Yetkili olmayan kişilerin sisteme müdahalesi sonucu sistemin çalışmasında aksaklıklar meydana gelebilir. Sistemin etkin çalışmaması dolayısıyla can ve mal kayıplarına varan zararlar oluşabilir.

Sonuç olarak insanları yangın ve gaz kaçağının yıkıcı etkilerinden koruyan yangın ve gaz algılama sistemlerinin etkin çalışması için periyodik bakımlarının yapılması gerekmektedir. Bu durum hem TS CEN/TS 54-14 standardında hem de Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik'te belirtilmiştir. Ayrıca bakım işlemlerinin konusunda uzman yetkili kişiler tarafından yapılması gerekmektedir. Yetkinliği olmayan kişilerin sisteme müdahale etmesi sistemin çalışmasını olumsuz etkileyebilmektedir.

KAYNAKLAR:
1. Mavili Elektronik A.Ş. proje ve teknik uygulama birimi notları
2. Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik
3. TS CEN/TS 54-14 (Yangın tespit ve yangın alarm sistemleri - Bölüm 14: Planlama, tasarım, tesisat, işletmeye alma, kullanım ve bakım ile ilgili standart