×

Tasarım ve Uygulamada Elektrik, Mekanik, Mimari, İşveren İlişkisi Yazı Dizisi-1

Tasarım ve Uygulamada Elektrik, Mekanik, Mimari, İşveren İlişkisi

Yazı Dizisi-1

 

Sabri Günaydın, Kirkor Boyacıoğlu

 

Üyesi bulunduğumuz TTMD (Türk Tesisat Mühendisleri Derneği) tarafından Mayıs 2006  tarihinde gerçekleştirilen  “TTMD Uluslararası Yapıda Tesisat Teknolojisi Sempozyumu" 'nda ; İşveren , Mimar, Mekanik, Elektrik sektöründen   değerli arkadaşlarımızında   görüşlerini  alarak hazırladığımız " Tasarım ve Uygulamada Elektrik-Mekanik-Mimari-İşveren İlişkisi"   konulu bildirimizi sunmuştuk.

Bu bildirimizi yazı dizisi olarak sizlere sunuyor  ve  aradan geçen 11 yılı aşan süreçte  problemlerin  değişip değişmediğini ,  o tarihte sunduğumuz çözüm önerilerinin  gerçekleşip gerçekleşmediğini  sizlerin yorumlarına bırakıyoruz.

Sevgi ve Saygılarımızla

Sabri Günaydın&Kirkor Boyacıoğlu

Özet:


Yapı sektöründe, projelendirme, tasarım, danışmanlık, mesleki kontrollük ile uygulamada çalışan Elektrik ve Mekanik Tesisat Mühendislerinin kendi aralarında, mimari gruplar ve işverenle yaşanan problemler, koordinasyon ve diyalog sorunları, tarafların diğer disiplinler konusundaki bilgi eksiklikleri gibi konuların değerlendirilmesi irdelenmesi ve Elektrik/Mekanik Tesisat Mühendisi bakış açısından çözüm önerileri bu bildirinin konusu olacaktır.

Giriş

Bilindiği gibi yapı sektöründe tasarım ve uygulama, Mimari tasarımla başlamaktadır. Tasarım süreci içinde diğer disiplinlerin katılımı ve uyum içinde çalışmaları ile projenin tasarım bölümü sonuçlanmakta ve uygulamaya geçilmektedir. Mimari tasarımı destekleyen, öncelikle yapının ayakta durmasını temin eden statik mühendisliği hizmetleri ve hemen peşi sıra binanın yaşanabilir ve fonksiyonel olmasını sağlayan elektromekanik mühendislik hizmetleri gelmektedir.

Tasarım bir takım çalışması olup, takım elemanlarının ahenk içinde eşgüdümlü çalışması ve birbirlerine zamanında ve eksiksiz bilgi aktarmasıyla oluşur.

Tasarım takımında her disiplinin kendi konusunda yeterli ve diğerlerinin konusunda ise temel bilgilere sahip olması, eşgüdümlü (koordineli) çalışmaya yatkın olması ve diğer takım elemanlarının bilgi birikimine güven ve saygı duyması, projenin kolay ve sorunsuz sonuca ulaşması için gereklidir.

Uygulama aşaması da tasarım sürecine benzerlik göstermektedir. Yükleniciler arasındaki uyum, eşgüdüm ve diğer yüklenicilerin işine, becerisine, güven ve saygı uygulamanın programa uygun ve sorunsuz bitirilmesini sağlamaktadır.

Yukarıda belirtilen konuların gerekleri yerine getirilemediğinde önemli iş gücü ve ekonomik kayıplar oluşabilmektedir.

Bir binanın yapım sürecinde işveren (yatırımcı), mimar ve elektromekanik gruplar arasında yaşanan sorunları ve çözüm önerilerini bu bildiride Makine ve Elektrik Mühendislerinin bakış açısından incelemeye çalışacağız.

Önce kendimizden yani Mekanik ve Elektrik Tesisat Grupları arasındaki sorunlardan başlayalım.

 Mekanik ve Elektrik Grupları Arasında, Tasarımda ve Uygulamada Karşılaşılan Problemler, Çözüm Önerileri

Mekanik Tesisat Tasarımcısı’ndan (MTT) mekanik tesisatta kullanılan elektrikli cihaz ve donanıma ait elektriksel bilgileri çok sağlıklı alınamamaktadır. Genellikle motor gücünü vermenin yeterli olduğu düşünülmektedir. Elektrik Tesisatı Tasarımcısı‘nın (ETT) mekanik sistemin nasıl çalıştığını kavramadan, gerekli detayları bilmeksizin elektrik tesisatının tasarımını yapması söz konusu değildir.

En azından MTT’ye   aşağıdaki Tablo-1 ‘deki  örneğe benzer bir tablo verilerek, mekanik tesisattaki cihazların elektriksel listesini bu tabloya göre vermesi sağlanmalıdır. Bu örnek tabloda yapının niteliğine göre daha fazla detaylar gerekebilir.





Excel olarak tabloyu indirmek isterseniz , lütfen tıklayınız.

ETP MEKANİK- CİHAZLAR LİSTESİ TABLO-1





MTT’den mekanik tesisat cihazlarının elektriksel bilgileri, ETT tarafından gereğinden erken istenmekte ve bazen MTT tarafından da bu bilgiler kesin bilgiler olarak ön proje, hatta ilginç bir şekilde etüt-öneri raporu aşamasında verilmekte, kesin proje aşamasında da kesinleşen cihazların elektriksel bilgileri ETT‘ye verilmemekte veya çok geç verilmektedir.

ETT’nin özellikle endüstriyel tesislerde, büyük yapılarda mekanik tesisatın elektrikle bağlantılı olan kısımlarında mekanik tesisatın, elektrik güç kalitesi verileri MTT‘den ve diğer ilgililerden sağlıklı veriler alamaması nedeniyle (Elektrik cihazlarını gerilim değerleri, şebekede söz konusu cihazlar için harmonik seviyeleri, elektrik kesinti süreleri, gerilim oynamalarına dayanıklılık gibi parametreler) belirlenmediğinden tesiste çabuk eskimeler, kontrol sistemlerinde hatalar, koruma sistemlerinde gereksiz açmalar meydana gelmektedir.

Mekanik tesisatın cihazlarının elektriksel bilgileri ön proje aşamasında MTT tarafından sadece genel bir yaklaşım amacıyla ön bilgi olarak verilmelidir. Kesin elektriksel güçler  mekanik tesisat kesin tasarımlarının sonuçlanması ve cihazların seçiminden sonra, ETT tarafından alınarak kesin elektrik tesisat tasarımı sonuçlandırılabilir. ETT ve elektrik işleri yüklenicisi bu konularda gereken özeni göstererek uygulamada bu konularda hata ve eksik olmamasını sağlamalıdır.

Genelde MTT tarafından ETT‘den elektrik tesisatı ısıl kayıpları ile ilgili veriler alınamamakta, tahmini veriler üzerinden mekanik tesisat tasarımı yapılmakta veya ETT tarafından eksik veya hatalı bilgiler MTT’ye verilebilmektedir. Bunlara dikkat edilmediği takdirde sonuçta, binanın mekanik tesisat cihazları kapasiteleri yetersiz kalabilmekte ya da gereksiz büyük cihazlar seçilerek mekanik tesisatın ilk yatırım maliyeti ve işletme masrafları önemli boyutta artmaktadır. Tasarım aşamasında bu konuya hassasiyet gösterilmelidir.

MTT tarafından jeneratöre bağlanacak mekanik tesisat cihazları, mekanik tesisat cihazlarının kullanımdaki eşzamanlılık, talep, farklı zamanlılık katsayıları ETT’ye doğru ve sağlıklı olarak bazen verilmemektedir. Bu nedenle elektrik tesisat tasarımları hatalı olarak sonuçlanabilmekte ve uygulama değişiklileri meydana gelmekte veya gereksiz yere elektrik tesisat yatırımının maliyeti artmaktadır. Tasarım sırasında MTT ve ETT’nin koordineli çalışması bu sorunu kolaylıkla çözebilir.

Mekanik tesisatta hangi cihazlarda frekans konvertörlü motor, hız kontrol cihazları kullanılacağı ETT tarafından istenmemesi ve/veya MTT tarafından detaylı olarak verilmemesi veya eksik verilmesi daha sonra elektrik tesisat tasarımında çok önemli değişikliklere ve uygulamada ek maliyetlere neden olmaktadır. Özellikle hız kontrol cihazlarının yol açtığı harmonikler tasarımda göz önüne alınmaz ise daha sonra elektrik tesisatı alt yapısının (Trafo, panolar, kablolar, kondansatörler gibi) önemli ölçüde değişikliğine neden olmaktadır.

Bina otomasyon sisteminin, aynı zamanda elektrik tesisatı otomasyon sistemi olarak kullanılıp kullanılmayacağı ETT tarafından etüt-öneri raporu aşamasında belirlenmediği veya daha sonra elektrik tesisatı otomasyon sistemi bina otomasyon sistemine bağlandığında MTT‘nin otomasyon sistemi tasarımında önemli değişikliklere ve uygulamada ek maliyetlere neden olmaktadır.

Eğer bina otomasyon sistemi elektrik tesisat otomasyon sistemini içerecek ise; otomasyon sistemi saha panellerindeki otomasyon nokta cetvellerinin, izleme ve gerektiğinde kontrol detaylarının, elektrik tesisat otomasyon gereksinimlerinin, otomasyon saha panellerinin veya dağıtılmış I/O ünitelerinin düzenlenmesi, ETT tarafından hazırlanarak MTT‘ye verilmesi ve ilgili ihale dosyasının MTT tarafından hazırlanması gerekir.

Mekanik tesisat için MCC veya kat kuvvet tabloları ayrı olarak MTT tarafından tasarlanmadığı için uygulamada problemler oluşmaktadır.

Mekanik tesisat için MCC veya kuvvet tabloları ayrı düşünülerek, ilgili alanlardaki alt dağıtım tabloları mekanik tesisat için özel olarak, hatta ana dağıtım sistemi noktasından itibaren MTT tarafından tasarlanmalıdır.

İnşaat sektörümüzde bina otomasyon sistemleri tasarımı ETT tarafından da yapılmaktadır. Bu tür uygulamalarda ETT‘nin yeterli düzeyde mekanik tesisat sistem bilgisi bulunmaması veya ender olarak bulunsa dahi MTT ile gerekli müşterek çalışmayı yapmaması nedeniyle tasarım, ihale ve uygulama aşamalarında çok önemli problemler yaşanmaktadır.

Bina otomasyon sistemleri tasarımı mekanik tesisat bilgi birikimi, elektromekanik bilgi birikimi, otomasyon bilgi birikimi gerektiren özel uzmanlık alanıdır. Bu nedenle bina otomasyon sistemlerinin tasarımı, ilgili MCC panolarının tasarımı, şartnameleri, ihale dosyası MTT sorumluluğunda olmalıdır. Aksi yapılmaya çalışılan uygulamaların fevkalade olumsuz ve işvereni her yönden zor durumda bırakan sonuçları bilinmektedir.

MTT ve/veya ETT tarafından hazırlanan Bina Otomasyon Sistemi Elektrik Projelendirmeleri eksik, yanlış olmakta veya bu projeler hiç verilmemektedir. Nokta Listeleri yönlendirici ve engelleyici şekilde tanzim edilmektedir. İstenilen şartlar bir şartnameden çok belli bir markayı tanımlamaktadır.

Tesisat sektörümüzde son derece külfetli ve bir o kadar önemli otomasyon sistemi tasarımı, genellikle ilgili otomasyon firmaları tarafından bilabedel yapılarak Mekanik veya Elektrik proje müellifine teslim edilmektedir. Böylece tasarımı hazırlayan firmanın markası, o projede kullanılmaktadır.

Bina otomasyon sistemi işletim senaryoları ya verilmemekte ya da eksik ve yanlış verilmekte bunda da ısrar edilmektedir. Sistemin konfor, ekonomi koşullarından hangisini “öncelik” olarak kabul edeceği tanımlanmamaktadır.

Bu konunun çözümü için konusunda uzmanlaşmış kişilerin “Danışmanlık” ve tasarım hizmeti vermelerini öneririz. Ne yazık ki genel olarak bu hizmet ya elektrik/elektronik yada mekanik sistem konusunda bilgi sahibi ancak bina mekanik sistemi hakkında sadece yüzeysel bilgi sahibi kişiler tarafından verilmektedir. TTMD bu konularda danışmanlık hizmeti verebilir ve uzman kişilerin yetişmesi için gerekli eğitimlere öncülük edebilir.

MTT ve ETT arasında “kesin proje” tasarımı sırasında ve yüklenicilerin “uygulama proje”  tasarımı aşamasında genellikle elektrik ve mekanik projelendirme grupları arasında koordinasyon eksikliği ve hatta yokluğu ortaya çıkmaktadır. Bunun sonucunda elektrik tesisatı ile mekanik tesisat arasında çakışmalar ve engellemeler olmakta ve bu durum tesisatın yapım aşamasında gerek malzeme kaybı gerekse iş gücü kaybına neden olmaktadır. Özellikle tek yapı olmayıp sahaya yayılmış birden fazla yapıya sahip endüstriyel tesislerde bina dışındaki tesisat için gerekli olan yerleşim planlarında mekanik grupla olan koordinasyonsuzluk büyük iş gücü kayıplarına, yapım işinin gecikmesine ve bu arada tesisat planlarının değişmesinden dolayı ek maliyetler ortaya çıkmasına neden olmaktadır.

MTT ve ETT, ilgili mekanik/elektrik tesisat yüklenicileri her aşamada çok ciddi bir şekilde koordinasyonu karşılıklı olarak en iyi şekilde sağlamalıdırlar.





Bundan sonraki yazımızda" Elektromekanik Gruplar ile Mimari Gruplar Arasındaki Problemler, Çözüm Önerileri"  anlatılacaktır.
Paylaş:
E-BÜLTEN KAYIT
Güncel makalelerimizden haberdar olmak için e-bültene kayıt olun!
Sosyal Medyada Bizi Takip Edin!
E-Bülten Kayıt