×

Tasarım ve Uygulama Evreleri Problemler, Çözüm Önerileri




Tasarım ve Uygulama Evreleri Problemler, Çözüm Önerileri
Nuran Erdoğan
 

  • İhale Dosyasından Beklenenler
  • İhale Dosyası Bileşenleri
    • İdari Şartname
İşveren tarafından detayları belirlenmiş olan, satın alma, hakediş yapma, malzemenin temini, ödemeler malzeme  kabulü ve onayları, malzemenin  sahada  taşınması , İş güvenliği, SGK ve diğer vergisel yükümlülükler, Çalışanların  yeme,  içme, barınma  vb.  giderlerinin   taraflarca  paylaşımını anlatan şartnamelerdir. Sözleşmenin vazgeçilmez bir parçasıdır.
    • Genel Şartname
Yapılacak işe ait tesis ve unsurlarını tanıtan, kurulması istenen sistemlere ait genel tanımları yapan ve ilgili tesis için bu sistemlerden beklenen sonuçları anlatan şartnamedir. Teknik şartnamenin tamamlayıcısıdır.
    • Teknik şartname
Tesiste kurulacak olan sistemlerin Teknik özelliklerini belirleyen, uyması gereken yönetmelik ve standartları belirten dokümanlardır. Genel şartname, Keşif özeti ve projeler ile birebir bağlantılıdır.
    • Keşif Özeti
Tasarımı  yapılmış  sistemlerin  işletmenin  ihtiyacına  uygun  çalışabilmesi  için  satın  alınması  ve tesisatının yapılması gerekli olan tüm parçaların miktarlarını belirten listedir. Keşif özetinde tüm ara ekipman detaylı belirtmemiş olsa bile teklif verenler genel şartname ve teknik şartnamede belirtilen sonuca ulaşabilmek için bu ekipman da teklif fiyatının içerisine eklemelidir.
    • Elektrik Tesisleri  Projeleri
İlgili tesiste İşletmenin, mal sahibinin ihtiyaçlarını ve beklentilerinin, bu iş için ayırdığı  bütçesi  doğrultusunda   geçerli  standart ve yönetmelikler  ışığında  tasarlanarak, anlaşılır biçimde sunulan dokümanlardır. Keşif özeti, teknik ve genel şartnamenin ayrılmaz bir parçasıdır.

Elektrik İç Tesisleri Proje Hazırlama Yönetmeliği Tanımı :
Elektrik tesisleri projeleri: Elektrik tesislerinin yapılış şeklini gösteren ve her türlü ana ve yardımcı donanımın miktarının belirlenebildii çizim, hesap ve şartnameler

        •  Bir İhale Dosyası  oluşturulurken yatırımcının bütçesi, günün sonunda tesisinde görmek istedikleri, beklentileri, başka benzer tesisleri var ise bu tesislerde yaşadığı iyi-kötü deneyimleri, beğendiği veya uygun bulmadığı konuları, tesisin gelecekte ne kadar genişleyebileceği, yatırımcının vizyonu, tesisin kurulacağı yer ve tesisin kullanım amacı dikkate alınmalıdır. En üst teknolojiye sahip bir tasarım yapmak bütçesel nedenlerden dolayı tasarımın uygulama aşamasında değiştirilmesine, deneyimli işletme personeli olmaması veya da kullanıcıların teknolojiye alışık olamaması gibi nedenler ile işletme aşamasında sistemlerin by-pass edilmesine neden olabilir. Uygulama aşamasında değişecek bir tasarım yapmak projenin kontrolünün elden gitmesine neden olur. İşletme aşamasında kullanılmayacak bir sistemi kurmak ise gereksiz yere ilk yatırım maliyetini artıracak ve işletmecilerin kendi buldukları geçici  çözümler ile tesisi işletmelerine neden olacaktır.

•          Marka belirlenir iken elbetteki en az günün teknolojisine, standart ve yönetmeliklerine cevap verebilen marka-model tercih edilmelidir. Fakat burada yine yatırımcı ve işletmecinin kullanım alışkanlıkları, tedarikçiler ile yaşadığı olumlu olumsuz olaylar dikkate alınmalıdır.
  •  Uygulama Aşaması
  • İhale dosyası oluşturuldu, Peki  Sonra?
  • İhale dosyası oluşturuldu, eşit şartlarda müteahhit seçildi, peki sonrası
  • İşveren Temsilcisinin neyi satın aldığını bilerek hareket etmesi gerekiyor.
  • Genel ve İdari şartnamelerde şantiye kuralları yazılıdır. Kaç tane ofis teknik personeli, kaç tane saha teknik personeli kullanılacak ihale aşamasında artık netleşmiştir. Müteahhit firma bu öğeler ile iş yapabilir durumda işi almıştır. İşi teknik ve idari olarak yapabilmesi için belirttiği kadar sayıda deneyimli personeli şantiyesinde bulundurmalıdır.
  • Gerek tasarım dokümanları gerekse de teknik şartname ve keşifler de kullanılacak malzemelere ilişkin tüm bilgiler yer almaktadır. Malzeme onayları, sistem seçimleri ve kapasiteleri bu dokümanlar da belirtilenlere göre yapılmalıdır. Ancak çoğu  zaman görüyoruz  ki saha da bu işi denetleyen kişi  tasarım aşamasında  yok,  sonradan  işe  dahil  oluyor.  İhale dokümanlarını  da  detaylı  olarak  okumayınca konu tamamen müteahhidin tercihleri ve yönlendirmesi  ile  sistemler  seçiliyor  ve  malzemeler onaylatılıyor. Proje müellifinden müelliflik hizmeti alınmıyor ve hem ihale edilen kalemler değiştiriliyor hem de tasarım değişiyor. Standartlara uygun ürün temin edildiği veya yönetmeliklere uygun iş yapıldığı denetlenemez duruma geliyor. Bu noktada işveren temsilcisinin ya ihale dosyası paketine çok iyi hakim olması gerekiyor ya da tasarım mühendisinin test ve devreye alma aşamasına kadar uygulama işinin içerisinde kalması gerekiyor. Henüz bunu sağlayacak yönetmeliklerimiz yok.
  •  İş    Bitimi
  • Test ve Devreye Alma
  • Çoğu şantiyede standartlara uygun test ve devreye alma dokümanları bulunmamaktadır. O anda işveren temsilcisinin yeteneğine bağlı olarak sistemlerin testi yapılır? Ve her şey uygun olarak devreye alınır.
  • Asıl  olan test ve devreye     almak    için    bir    checklist     oluşturulması standartlara          uygun  dokümanlar hazırlanmasıdır. Bu dokümanlarda test yapılırken nelere dikkat edilmesi yazılmış olması gerekir.
  • Hazırlanan dokümanlar gerçek anlamda işveren temsilcisinin de bulunduğu ortamda ürün tedarikçisi süpervizörü ve uygulama müteahhidinin teknik personeli yanında yapılmalı, resim / Video alınarak dokümanlar imza altına alınmalıdır.
  • Sistem eğitimleri de ayrı bir sorun olarak hayatımızda yer almaktadır. Burda sorumluluk Yatırımcıya düşmektedir. Sistem test ve devreye alma aşamalarında İşletme Teknik personeli de işin başında olmalıdır, bizzat testlerin yapıldığına şahit olmalıdır. Aksi durumda eğitimler şantiyedeki kişilere verilmekte ve bu kişiler de işletmede kalmadığı için asıl kullanıcı olan işletme personeli eğitimi alamamakta ve yukarıda bahsettiğimiz kendi geçici çözümleri ile sistemi işletmekte, aslında işletememekte ve yapılmış olana da zarar vermektedir.
  • Maalesef sürdürülebilir binalardan bahsedilmekte fakat sürdürülebilir süreçlerden bahsedilmemektedir. Yine yönetmelikler ile bir işletmede Test ve Devreye almalar ve eğitimlerin verilmesi tanımlanmalıdır.
  • Son Durum/Yapıldı (As-Built)
  • İşletme teknik ekibinin en çok ihtiyaç duyacağı dokümanların başında As-Built (Son Durum /Yapıldı) proje ve dokümantasyonu gelmektedir. Tavanları, duvarları kapatılmış bir tesiste görünenin arkasında ne olduğunu anlayabilmek ve işletmeyi yapabilmek için olmazsa olmaz dokümanlardır As-built.
  • As-Built nedir dersek; Uygulama projesi üzerinde iş yapımı esnasında herhangi bir sebepten değişiklik yapma ihtiyacı doğmuş olabilir. Bu değişiklikler uygulamada nasıl yapıldı ise, proje üzerinde gösterilmesidir.

Elektrik İç Tesisleri Proje Hazırlama Yönetmeliği Tanımı :

Son durum (yapıldı) projesi: İmalat ve montajı tamamlanarak işletmeye alınma aşamasına gelmiş olan ve elektrik tesislerinin tamamlanmış durumunu gösteren projedir. Bu proje uygulama projesi (yapım çizimleri ve hesapları) esas alınarak hazırlanacaktır. Projelendirilen tesislerle ilgili işletme ve bakım kitapçıkları bu projelerin ekidir. Bu proje elektrik  işleri yüklenicisi   tarafından hazırlanacaktır
  • As-Built proje üzerinde ayrıca kullanılan ekipman, cihaz vb. marka, model, model nosu, sipariş numarası, tedarikçi bilgileri vb. yer almalıdır. Günümüz de LOD500 olarak yapılan BIM uygulamalı projelerde bu bilgiler otomatik olarak gelmektedir. 2D tasarımda yapılmış olsa da bu bilgiler As-Built üzerine işlenmelidir.
  • İdari şartnamelerde belirtilen personel saha da tam olarak bulundurulmalı ve As-Builtler henüz kapamalar yapılmadan işveren temsilcisine onaylatılarak hazırlanmalıdır.
  • As-Built yapım işi henüz işler yapılır iken hazırlanmalı son aşamaya bırakılmamalıdır.
  • Son yıllarda tesislere iskan (Yapı Kullanma İzin Belgesi) alınabilmesi için Proje Müellifi olarak bizlerden imza istenmektedir. Bu dökümanın içeriği yapının ruhsat projelerine göre yapıldığı ve müellif olarak bizim bu yapıyı denetlediğimize dairdir. Burada açık açık uygulama aşamasının her safhasının proje müellifi tarafından denetlendiği ve uygun olduğu belirtilmektedir. Oysa ki bir çok projede Proje Müellifine bu görev verilmemekte ya işverenin atadığı bir temsilci tarafından denetlenmekte ya da hiç denetlenmemekte, tamamen müteahiite bırakılmaktadır. Yönetmelikler ile bu durum netliğe kavuşturulmalıdır.
  • Elektrik İç Tesisleri Genel Konuları

Aşağıda başlıklar halinde birkaç problemden bahsedilmiştir.
  • Ülkemiz bulunduğu stratejik konum itibari ile dünyanın her ülkesinde yapılmak üzere tasarım yapmakta ve bunun sonucunda da dünyadaki tüm standartlar ile hem tasarım yapmak hem de uygulama yapmak kabiliyetine sahibiz. Fakat rekabet koşulları dikkate alındığında bir Amerikan İşine de TSE’ye göre teklif istendiği, BS, NEC, IEC, EN arasındaki farklılıkların ne olduğunu göremediğimizi düşünüyorum.
  • Bir çok Tasarım ve Uygulama firmasında oturmuş bir Adam/saat hesabı ve adam/saat maliyeti hesabının yapılamadığını görüyorum. Asgari Ücretin 2.000 TL olduğu ülkemiz de maliyet hesaplamalarının hatalı olduğunu görüyorum.
  • Tasarım ve uygulama aşamasında diğer disiplinler (Mimari, Statik, Mekanik, Elektrik, İç Mimari, tesise özel danışmanlıklar vb.) ile olan süreçlerin iyi takip edilemediğini, bu süreçleri takip etmenim de bir maaliyetinin hesaplanmadığını görüyorum.
  • Tasarım ve uygulama aşamasında diğer disiplinler ile olan etkileşime dikkat edilmediği, sadece kendi disiplini ile olabilecek çözümlere odaklanıldığı, aslında yapacağımız özel çözümler ile kendi disiplinimizde bir fayda sağlar iken diğer disiplinlere de dolaylı fayda sağlayacağımızın farkında olabilmek.Diğer disiplinlerden doğru bilgiyi alabilmek için doğru soruları sorabilmek, bir tablo veya şablon ile istemek.
  • Elektrik İç Tesisleri Genel Konuları
  • Özellikle Mekanik sistemler ile olan ortak konularda kapsamın ihale dokümantasyonu aşamasında doğru belirlenmesi, otomasyon kablolama, MCC panellerinin kuvvet ve Kontrol kısmının yapımı, temini, montajı, otomasyon panellerinin yapımı, ayrı temin edilen Frekans Konvertörlerinin temini, montajı vb. konular netleştirilmelidir.
  • Artık A, Plus enerji tüketimine sahip cihazlar kullanılmakta. Fakat halen İç tesisleri yönetmeliğinde Bulaşık, Çamaşır Makinası gibi cihazlar 2500W alınacağı yazılmakta. Tüm ev tipi cihazlar için yönetmelikte bu cihazların gücü güncellenmelidir.
  • Her ne kadar konut, Konut dışı binalarda alınması gereken diversiteler taslak olarak belirtilse de detayda bu diversiteler gerçeğe uygun olmamaktadır. Bu nedenle de aşırı kaynak cihaz kullanımından kaynaklı aşırı şekilde kayıplardan kaynaklı enerji tüketimi meydana gelmektedir. Tüm tesisler için alınacak eş zamanlılık değerleri gerçeğe uygun detaylandırılmalıdır.
  • Her bir Dağıtım şirketinin (Tedaş , Bedaş, Ayedaş, Enerjisa..vb.) kendine özgü Dosyalama ve Kontrol etme şekli var. Bunların hepsinin tek bir formata getirilmesi gerekmektedir
  • Aynı Şekilde her bir Belediye’nin kendine özgü Dosyalama ve Kontrol etme şekli var. hatta Belediye kendi bölgesindeki Dağıtım şirketi ile dahi farklılık istemektedir. Bunların hepsinin aynı dil ve tek bir formata getirilmesi gerekmektedir.
  • Elektrik’te En Çok Kullanılan Yönetmeliklerin Güncel Durumları
  • Yapmış olduğumuz iş dünya da en çok değişen Teknoloji ile en ilintili olan meslektir. En önemlisi ise CAN güvenliğidir. Teknoloji yanında insanlık ta değişmekte ve farklı davranış şekilleri gelişmektedir. Tesisler çok büyümektedir. Bu nedenledir ki standartların da bu değişime olanak sağlayacak şekilde güncellenmesi gerekliidir . Ülkemizde kullanılan standartların son durumları aşağıdaki gibidir.
​​​​​​​
    • Elektrik İç Tesisleri Proje Hazırlama Yönetmeliği – 2003
    • Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği – 1986, 1995, 1998, 2000, 2004, 2018. Fakat güncel IEC 60364 standartlarını yansıtmamaktadır.
    • Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği – 2001
    • Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği – 2000
    • Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik – 2002, 2007, 2009, 2015.





 

 
Paylaş:
E-BÜLTEN KAYIT
Güncel makalelerimizden haberdar olmak için e-bültene kayıt olun!
Sosyal Medyada Bizi Takip Edin!
E-Bülten Kayıt