×

Spor Sahalarının Aydınlatılması

stadium-lighting

Spor Sahalarının Aydınlatılması
Yazı Dizisi-1
Engin Cebeci


Aydınlatma ile ilgili yazı dizimizin bu bölümünde Spor Aydınlatması konusuna değinmek istiyorum. Devam eden Avrupa Uluslar Futbol Şampiyonası’da dikkate alındığında ilginizi çekeceğini umuyorum.
Spor sahalarının aydınlatılması, özellikle futbol sahaları için, 1950’ lere kadar gitmektedir. O dönemde çok basitte olsa mevcut aydınlatma sistemleri ile belli bir aydınlatma yapılmaya çalışılmıştır.

Carlerio Belçika

























Resim 1. Carlerio Stadyumu/Belçika
Resim 1’de görülen Belçika’daki Carlerio Stadyumunda, 14 direk üzerinde kullanılan 56 adet 125 W Civa Buharlı lamba ile bir aydınlatma yapılmış ve sonuçta yaklaşık 30  lux değerinde bir aydınlatma düzeyine ulaşılmıştır.

Bugün ihtiyaç duyulan aydınlık düzeyleri düşünüldüğünde çok düşük bir rakam olmakla beraber profesyonel anlamda ilk aydınlatmalardan biri olması açısından önemli bir örnektir. Günümüzde gelişen ve çoğalan televizyon yayınlarının sonucu olarak spor alanlarının aydınlatılması çok büyük önem kazanmış ve biz aydınlatmacılar için önemli bir alan olmuştur.
Yazının bu bölümünde EN 12193 standardı üzerinden bir değerlendirme yapıp ikinci bölümde ise profesyonel anlamda yapılan aydınlatmalardan bahsetmek istiyorum.
EN 12193 yapılmakta olan bütün spor dallarını kapsaması bakımında önemli bir standarttır ama Televizyon yayını gerektiren durumlar için tam bir çözüm sunmamaktadır. Standardın amacı amatör amaçlı saha kullanımlarına yönelik aydınlatma kriterlerini tanımlamak ve profesyonel amaçlı aydınlatmaları ise ilgili federasyonlara bırakmakla beraber federasyon bazında bu tür çalışması olmayan spor alanları içinde en azından temel kriterleri belirlemektedir.
Belirttiğim gibi standardın temel amacı ihtiyaç duyulan minimum aydınlatma değerlerini değişik spor activitelerine göre belirlemektir. Bu amaçla standart, basketboldan voleybola, futboldan haltere kadar aklımıza gelebilecek çok sayıda spor alanlarına ait hem kapalı hem de açık saha aydınlatma değerlerini içermesi bakımında aslında bir başucu kitabı bile sayılabilir.
Standart her spor alanı için 3 farklı seviyede yatay aydınlatma değerini, aydınlatmaya ait düzgünlük değerlerini (minimum/ortalama), gerek duyuluyorsa düşey aydınlatma değerlerini ve renk geri verimini belirlemektedir.

Kapalı Tenis Kortları

Resim2. Kapalı tenis kortları için aydınlatma değerleri


Bu tabloda da görüldüğü gibi standart ortalama yatay aydınlık düzeyini (Em lx), düzgünlük bakımında minimum değerin ortalama değere oranının ne olması gerektiğini (Emin/Em) ve kullanılacak ışık kaynaklarının minimum nasıl bir renk geri verimine (Ra) sahip olması gerektiğini belirtmektedir.
Bu tabloda da gördüğünüz gibi 3 farklı seviye tanımlanmıştır.
I – Üst seviyede/Ulusal çapta müsabakaların yapılacağı alanlardaki aydınlatma değerleri
II – Orta seviyede/Bölgesel çapta müsabakaların yapılacağı alanlardaki aydınlatma değerleri
III – Düşük seviyede/Lokal çapta müsabakaların yapılacağı alanlardaki aydınlatma değerleri
Yine aynı tabloda aydınlatma yapılacak alanın boyutları (Reference Area) ve kaç noktada hesap yapılacağını (Number of grip points) gösteren değerleri de bulabilirsiniz.
Aydınlatma hesap noktalarının belirlenmesi için standardın kullandığı formül;



Formul





Bu formülde p: hesap noktaları arasındaki mesafe(m), d: sahanın uzun kenarı (m) olarak alınmaktadır.
Pratik olarak aydınlatma hesaplarında kullanılan değerler; d=1m için p=0.2m, d=10m için p=1m ve d=100m için p=5m dir.
Standart yapılacak ölçümlerin hesap noktaları ile uyumlu olmasını önerir. Eğer ilgili federasyon tarafından belirlenmiş bir ölçüm şekli yoksa, kullanılan bütün hesap noktalarında ölçüm yapılması doğru olacaktır. Ayrıca aydınlatılan alan farklı spor müsabakaları için kullanılacaksa, hesabın ve ölçümün her farklı alan için yapılması istenmektedir. Bu durum çok amaçlı spor salonlarında sıkça karşımıza çıkmaktadır. Aynı alanda hem hentbol, hem voleybol hem de basketbolun yapıldığı çokça salon mevcuttur. Yapılan hesapları ve ölçümlerin bütün spor aktiviteleri için ayrı ayrı yapılması en doğru çözüm olacaktır.
Yapılan farklı aydınlatma tasarımlarının ve saha uygulamalarının doğru kıyaslanabilmesi için hesap noktalarının sayısı ve sahada ölçüm yapılırken konumları önemlidir. Yetersiz sayıda hesap noktası seçilerek yapılan hesaplar kağıt üzerinde uygun bir çözümmüş gibi gözükse de uygulama sonrasında istenmeyen sonuçların oluşmasına neden olmaktadır. Özellikle profesyonel amaçlı ve TV çekimi gerektiren sahalarda bu konu daha da önem arz etmektedir.

Bir sonraki yazıda bu alanlardan olması gereken aydınlatma kriterlerinden bahsedeceğiz.
Paylaş:
E-BÜLTEN KAYIT
Güncel makalelerimizden haberdar olmak için e-bültene kayıt olun!
Sosyal Medyada Bizi Takip Edin!
E-Bülten Kayıt