×

Sigortalar İçin El Kitabı Bölüm-7



Sigortalar  İçin El Kitabı
Bölüm-7
Alçak ve Yüksek Gerilim Sigortaları İçin Kullanıcının El Kitabı 
Dr. Müh.  Herbert  Bessei

8 Cihaz üzerindeki bilgiler – Kullanıcıyı bilgilendiren işaretler

Sigorta buşonları üzerinde birçok bilgi bulunmaktadır (Resim 8.1). Üreticinin logosunun ve ürün adının yanı sıra (tarafsız kalmak adına burada herhangi bir isim veya ürün zikredilmemiştir) aşağıdaki değerler verilir (Resim 8.1, yukarıdan aşağıya):
                                                                 
 

Resim 8.1 NH sigorta üzerindeki yazılar
  • Ebatlar (NH 00)
  • İşletme sınıfı (gL / gG)
  • Anma gerilimi (AC) (~ 500 V)
  • Anma kesme kapasitesi (120 kA)
  • Anma akımı (100 A)
  • “Üzerinde gerilim olmayan kulakçık” sembolü
  • VDE-işareti 1) (zorunlu değildir)
  • İlgili standartlar (VDE, IEC)
  • Menşei (Almanya)
  • AB-uygunluk işareti 2) (CE)
  • NH-geri kazanım işareti
D-tipi sigortalarda karakteristiğin “yavaş” olduğunu belirtmek için genelde bir de salyangoz resmi bulunur.

Yarı iletken sigortalar üzerinde bunlara ek olarak yandaki sigorta ve diyot elektriksel sembolleri bulunmaktadır.
1) VDE sembolü bir kalite işaretidir. Bu işaret VDE test ve sertifika kurumundan alınır ve VDE hükümlerine uygunluğu belirtir. Bu sembolle birlikte ürün kontrolleri ve düzenli üretim denetlemeleri yapılır.

2) CE sembolü bir piyasaya uygunluk işaretidir. CE sembolüyle üretici, bu ürünün belirli asgari güvenlik taleplerine yerine getirdiğini onaylar. CE sembolü bir kalite işareti değildir.
İndikatörler NH-sigortalar için zorunludur. Bunlar ön orta veya üst kısma konulabilir. Her iki uygulama da Resim 8.1’deki “kombi indikatör”den görülebilir. Genelde cihaz üzerinde üretim tarihi de belirtilmiştir.
gL işletme sınıfının yerini artık gG almış olmasına rağmen, gL teriminin bilinirliği yüksek olduğundan bu notasyon da ilaveten bulunur (bkz. Tablo 10.2). Aynı mantıkla salyangoz sembolü de vidalı sigortalar üzerinde halen bulunmaktadır (Resim 8.2). Bu sembol yalnızca VDE 0635 Standardında ve TNDz-sigortaları için öngörülmüştür.
 


Resim 8.2 D-tipi sigorta üzerindeki işaretler

 
Not: Sigorta altlıkları ve sigorta yuvalarına ait anma akımları, gG işletme sınıfına ait sigorta buşonları için belirtilmiştir.

Sigorta yuvası üzerinde üreticinin adı ve ürünün tip numarası bulunmalıdır. Kullanıcı içinse termik dayanım açısından anma akımı ve izolasyon açısından anma gerilimi değerleri önemlidir. Sigorta yuvaları normalde hem doğru hem de alternatif gerilime uygun olduğundan sigortanın üzerindeki yazılarda böyle bir ayrım bulunmaz.

Kaldırılabilecek güç değeri, ilgili tipteki bir gG sigortasının en büyük güç kaybına eşittir (anma güç kaybı) (bkz. Ekteki Tablo 3.2 ve Tablo 8.1). gR veya gS gibi farklı işletme sınıflarındaki sigorta buşonları kullanılırsa duruma göre düşürme faktörleri dikkate alınmalıdır. Bu durum sadece gG işletme sınıfı için standart olan ancak oldukça büyük güç kayıpları dahilinde aM veya gR sigortaları de şeklinde bulunabilen D-tipi sigortalar için de geçerlidir.

Kaldırılabilecek güç değeri, ilgili tipteki bir gG sigortasının en büyük güç kaybına eşittir (anma güç kaybı) (bkz. Ekteki Tablo 3.2 ve Tablo 8.1). gR veya gS gibi farklı işletme sınıflarındaki sigorta buşonları kullanılırsa duruma göre düşürme faktörleri dikkate alınmalıdır. Bu durum sadece gG işletme sınıfı için standart olan ancak oldukça büyük güç kayıpları dahilinde aM veya gR sigortaları de şeklinde bulunabilen D-tipi sigortalar için de geçerlidir.

9 Renk kodları – Karıştırma tehlikesini azaltan şifreler

Sigorta değiştirilirken olabilecek karışıklıklar yanlış çalışmaya, aşırı ısınmaya veya anahtar- lama hatalarına sebep olabilir. Bu yüzden ilgili standartlarda, ürünleri daha iyi ayırt edebilmek adına ürün üzerinde yazılı olan bilgilere ilaveten renk kodlaması da zorunlu kılınmıştır.

Bu renk kodları;

 
  • NH-sigortalarda işletme sınıflarını ve anma gerilimlerini,
  • Vidalı sigortalarda ise anma akımlarını belirtir.
NH-sigorta buşonlarında 500 V anma gerilimi öngörülen renkte pozitif baskı şeklinde, 400 V ile 690 V anma gerilimleri ise uygun renkteki bir fonun üzerinde negatif baskı şeklinde yazılır. gTr-sigortalarının ve   gB-sigortalarının anma gerilimleri ise sırasıyla kahverengi ve kırmızı renkle yazılır (Tablo 9.1).


*) alternatif olarak siyah
Tablo 9.1 NH-sigortaların renk kodları

400 V’luk gG-sigortaları alternatif olarak mavi veya siyah fon üzerinde de yazılmış olabilir. D-tipi sigortalarda indikatörler (Resim 9.1) ve viskontaklar, buşonun ve yuvanın anma akımı ile (Tablo 9.2) aynı renktedir.



Tablo 9.2 D-tipi sigortaların renk kodları


10- 
Alçak gerilimde sigorta seçimi– Her uygulama için doğru sigorta

10.1  Alçak gerilim sigortaları için seçim kriterleri

Doğru sigortanın seçilmesi şu kriterlere dayanmaktadır:
  • Bir hata halinde kesilmesi gereken güç kaynağının verilerine,
  • koruma görevine ya da korunacak ekipmana. Güç kaynağında şu kriterlere dikkat edilmelidir:
  • Sigortanın müsaade edilen azami işletme gerilimi, azami şebeke geriliminden daha büyük olmalıdır (Tablo 10.1).
Not: HH-sigortalarda dikkate alınan asgari işletme gerilimi kriteri, NH ve D-tipi sigorta larda dikkate alınmak zorunda değildir. Ancak çok düşük toparlanma gerilimlerinde indikatörler veya çarpma pimleri tetiklenmeyebilir.



Tablo 10.1 Müsaade edilen işletme gerilimleri

 
  • Sigorta, şebekenin akım türüne ve frekansına uygun olmalıdır. Sigortanın doğru ve alternatif akıma uygunluğu ayrı ayrı belirtilmelidir. Aksi belirtilmedikçe 45 Hz - 62 Hz arasındaki frekanslara müsaade edil- mektedir.
  • Sigortanın kesme kapasitesi, bağlandığı noktadaki muhtemel kısa devre akımından daha büyük olmalıdır.
Not: Cihaz koruma sigortaları, işletme gerilimi 250 Volt’u aşmasa dahi yüksek kısa devre gücüne sahip bir anabaraya doğrudan bağlı olan elektronik cihazların korunması uygun değildir. Bu durumda örn. gerilime karşı dayanıklı ön dirençler gibi ilave akım sınırlama yöntemleri gereklidir.

Sık ve yaygın olarak kullanılan ekipmanların korunabilmesi için onlara uygun karakteristik- teki sigortalar geliştirilmiştir. İletim hatları, motor devreleri ve yarı iletken elemanlara ait karakteristikler uluslararası alanda standartlara alınmıştır. Almanya’da bunlara ilaveten transformatör koruma ve madencilik sigortaları için ilave standartlar da bulunmaktadır. Sigorta buşonları, ilgili uygulamayı veya karakteristiklerini gösteren bir kısaltma ile işaretlenmiştir. İlk sıradaki küçük harf, sigortanın kesme aralığını tanımlar.





 
Tablo 10.2 İşletme sınıfları ve uygulamalar
 
    • “g” tam aralıklı sigortanın kısaltmasıdır ve bu sigortanın en küçük erime akımından kesme kapasitesine varana dek tüm aşırı akımları kesebildiği anlamına gelir. Tam aralıklı sigortalar tek başlarına koruma elemanı olarak kullanılabilir.
    • “a” yedekleme sigortasının kısaltmasıdır ve bu sigortanın sadece anma akımının birkaç katını aşan yükseklikteki akımları kesebildiği anlamına gelir. Yedekleme sigortaları sadece kısa devre korumasına uygundur ve bu nedenle de aşırı yük koruması için başka tertibatlarla kombine edilir. Bu tip sigortalar sıklıkla, daha düşük kesme kapasitesine sahip başka bir anahtarlama cihazı için (örn. kontaktör veya kesici) yedek koruma olarak da kullanılır.

İkinci sıradaki büyük harf karakteristiği tanımlar. Tablo 10.2’de standartlara alınmış işletme sınıfları ve bunlara karşılık gelen başlıca uygulamalar listelenmiştir. Sigortalar oldukça uzun ömürlü olduklarından kullanıcılar, üzerlerinde geçerli standartlarda geçmeyen ifadelerin bulunduğu sigortalar bulabilirler. Bu nedenle Tablo 10.2’de eskiden kullanılan bazı tanımlar da belirtilmiştir. Bu tablo ayrıca uluslararası olarak standartlaştırılmış ancak Almanya’da kul- lanılmayan sigorta türlerini ve standartlaştırılmadan önce firmalara özgü marka adları ile nitelenen sigortaları da içermektedir.
 
10.2  Kablo ve hat koruması

gG işletme sınıfındaki sigortalarla kablo ve hatların korunması en yaygın sigorta kullanım şeklidir. Bu sigortaların akım-zaman eğrileri, izole iletkenlerin yüklenmesine göre uyarlanmıştır. Sigorta anma akımının kablonun yüklenmesine göre sınıflandırılması şu formüle göre yapılır:

Ib ≤ In ≤ Iz

Ib = Devrenin işletme akımı In = Sigortanın anma akımı.
Iz = Sürekli halde iletkenin yüklenmesi (bkz. IEC 60364-4-43)
İletkenler %45 oranındaki aşırı yükü kaldırabildiklerinden aşırı akım koruma sistemi devreyi 1,45 In ‘de kesmelidir. Bu koşul, anma akımı > 10 A olan D-tipi sigortalarda ve anma akımı

 
Not: gG sigortalarda “büyük test akımı” alışılagelmiş olarak 1,6 In ‘dir, bununla beraber bu değerin kesici gibi diğer koruyucu ekipmanların açma akımı ile karşılaştırılması pek yerinde değildir. Farklı test koşullarına dayandığından bu karşılaştırma başta fiziksel olarak doğru değildir. Sigorta standartlarına da alınmış olan pratik testler, gG sigortalarının devreyi kesme davranışlarının korunacak hattın aşırı yüklenebilirliğine uygun olduğunu göstermektedir.

> 16 A olan NH-sigortalarda sağlanır.

Bundan sonraki yazımızda "NH-sigortalarla trafo koruması, motor devrelerinin korunması, Yarı iletkenlerin korunması"  anlatılacaktır. 


 
Paylaş:
E-BÜLTEN KAYIT
Güncel makalelerimizden haberdar olmak için e-bültene kayıt olun!
Sosyal Medyada Bizi Takip Edin!
E-Bülten Kayıt