×

Sigortalar İçin El Kitabı Bölüm-18


Sigortalar İçin El Kitabı
Bölüm-18
Alçak ve Yüksek Gerilim Sigortaları İçin Kullanıcının El Kitabı 


Dr. Müh.  Herbert  Bessei


 
20 Güç kaybı (kayıp güç) – Ön yargılara maruz kalmış bir özellik

Sigortaların oldukça fazla bir güç kaybına yol açtığı şeklinde ön yargılar bulunmaktadır. Bunun sebebi belki de, sadece genel kullanıcıların değil uzmanların bile en az bir kere bir sigortayı kuralına uygun olmayan bir şekilde değiştirirken parmaklarının yanmış olması olması ve suçu kendi sakarlıkları yerine sigortaya yüklemeleridir. Sigortalar doğal olarak sigorta tellerinin ısınması prensibine göre çalışır ve anahtarlama için gereken erime sıcaklığını elde edebilmek için elektriksel güce gerek duyar. Bununla beraber elektromekanik veya elektronik koruma tertibatlarıyla kıyaslandığında sigortaların güç kaybı genelde aynı hatta birçok durumda daha düşüktür. Resim 20.1’de selektif ana hat şalterlerinin (SH- şalterler) güç kaybı NH-sigortaları ile karşılaştırılmıştır.



Resim 20.1 Güç kaybı

Şalt tesisinin tasarımını yapan kişiler termik koordinasyon için genelde cihazların işletme esnasındaki güç kayıplarına ihtiyaç duyarlar. Ancak Alçak Gerilim Şalt Cihazları Standardı IEC 60947-1 ’de cihazların karakteristik özelliklerinden bahsedilirken bu güçlere değinilmemiştir. Sigortalardaki güç kaybının belirtilmesi zorunludur ve azami değerler ilgili standartlarda belirtilmiştir. Üreticiler gerçekte bu değerlerin oldukça altında kalmaktadırlar.

Sigortalarda veya komşu elemanlarda bazen termik hasarlar meydana gelir. Bu hasarlar nadiren sigorta buşonlarının yanlış anlaşılan “anma güç kaybı”na ve sigortanın hatalı fonksiyonuna dayanır. Anma güç kaybının yüksek olması ve işletme esnasındaki ısınmanın fazla olması birebir aynı kavramlar değildir. Hatta söz konusu sigortalar farklı anma akımlarına sahipse tam tersi söz konusudur. Bir tesisteki aynı işletme akımı altındaki sigortalardan daha küçük anma akımına, dolayısıyla da daha düşük bir anma güç kaybına sahip olan sigorta, daha büyük bir güç kaybı oluşturmaktadır. Bu çelişki, gG işletme sınıfındaki NH-sigortalar üzerinde Resim 20.2’de gösterilmiştir:



Resim 20.2 Farklı anma akımlarına sahip NH-sigortalarda güç kaybı

125 A’lik bir işletme akımında 100 A’lik bir sigorta 10 W’tan daha fazla açığa çıkan ısıl güç kaybı varken , 125 A’lik sigorta 8 W’tan daha az bir ısıl güç kaybı vardır. Aynı durumda 160 A’lik bir sigorta  da ise sadece 6 W  ısıl güç kaybı bulunmaktadır.

Not: Isınma problemleri görüldüğünde bu nedenle mümkün mertebe daha büyük anma akımına sahip sigortalar tercih edilmelidir.

Bu durumun tipik uygulamaları, sadece kısa devre korumasını gerektiren ve aşağıda örnekleri verilen devrelerdir:
• Mahfazalı tesislerdeki HH-sigortalar,

• Harmonik akımlarına sahip şebekelerde kondansatör koruması,

• Motor koruma sigortaları ve

• Genelde bir mahfaza içersine yerleştirilmiş sigortalar

Ancak sigortaların kısa devre korumasının yanında bir ekipmanın (örn. kablo) aşırı yük koruması görevini de üstlendikleri durumda bu kural uygulanmamalıdır.

Küçük sigortalar kullanarak yüklenmenin azaltılmaya çalışılmasının sonucunda istenenin tam tersiyle karşı karşıya kalınır, yani ısınma problemleri üstüne üstlük arttırılmış olur (Resim 20.2). Isınma problemlerine karşın, (kullanılmalarında herhangi bir sakınca olmadığı takdirde) daha büyük bir anma akımına veya güç kaybının düşük olmasına olanak sağlayan bir yapıya sahip olan sigortalar kullanılmalıdır.

21 İç kalite – Dışarıdan da anlaşılabilen bir özellik

Eriyen telli sigortalarının kalitesi; işinin ehli kişiler tarafından yapılan ürün geliştirmelerine, yarı mamul seçiminde ve kontrolünde gösterilen özene ve montajda gösterilen titizliğe dayanmaktadır. Bu nedenle de bir sigortanın kalitesi kullanıcının erişemeyeceği bir yerde, yani iç kısmında saklıdır. Diğer teknik cihazlara yapıldığı gibi bir fonksiyon testinin sigorta- lara yapılması mümkün değildir. Bu nedenle de sorumluluk sahibi kullanıcılar, bir sigortanın kalitesini ve üreticisinin güvenilirliğini her zaman fiyatından önce tutmalıdırlar.

Sigorta buşonlarının açılması HH-sigortalarda ve D-tipi sigortalarda mümkün değildir. NH- sigortalarda bu işlem gözle görülebilen bir zarar vermeden yapılabilse de bu tür bir hareket kumun azalmasına ve sigorta telleri ile indikatörde gözle görülemeyecek hasarlar oluşmasına yol açabilir. Bunların sonucunda fonksiyon emniyeti riske girebilir. Eğer bir kullanıcı merakını gidermek veya ürün kalitesini kontrol etmek için bir NH-sigorta buşonunu vida- larını söküp çıkarırsa, bu buşon kesinlikle şebekeye bağlanmamalı veya hurdaya atılmamalı, doğrudan geri kazanım konteynırına atılmalıdır!

Sigorta kullanıcıları bir röntgen cihazı olmadan veya sigortayı demonte etmeden de gözle görülebilen özelliklerinden yola çıkarak ürünün kalitesi ve üretiminde gösterilen özen hakkında bilgi sahibi olabilirler. Bu yüzden kullanıcılar bir sigortayı devreye takmadan önce basit bir güvenlik kontrolü yapmaya üşenmemelidirler.

• Sallama testi: Bir sigorta kesinlikle bir çıngırak değildir! Eğer sigorta hafifçe sallandığında içinde kumun hareketi duyuluyor veya hissediliyorsa bu sigorta artık kullanılamaz. Am- balaj içinde görülen kum, sigortanın sızdırdığı anlamına gelir.


• Sızdırma testi: Bir sigorta kesinlikle bir kum saati değildir! İndikatör boşluğundan veya başka bir yerden kum çıkıyorsa bu sigorta artık kullanılamaz.

• Elle kontrol testi: El cihazın üzerinde gezdirildiğinde izolasyon gövdesinde çıkıntı oluşturan tel uçları tespit edilirse veya el çıkıntı oluşturan kapaklara veya kontak kapaklarına takılıyorsa bu, montajın düzgün yapılmadığı dolayısıyla da fonksiyonlarında problem çıkabileceği anlamına gelebilir. Çıkıntı oluşturan tel uçları izolasyonun ciddi oranda azalmasına ve fazlarda kısa devre olmasına sebep olabilir. Kontak bıçaklarının üstünde veya altında kesinlikle keskin bir kenar olmamalıdır. Keskin kenarlar montaj işlemi sırasında altlık kontaklarına zarar verir ve çıkarılırken kontak kapaklarının yırtılmasına sebep olabilir.

• Silme testi: Eğer ürün üzerindeki baskılar ve yazılar silinmişse veya nemli bir bezle silindiğinde hemen siliniyorsa, bu durum üreticinin göstermesi gereken özene dair şüphenin oluşması anlamına gelir.

• Pas testi: Paslanmış hatta gevşek vidalar ürünün uygun olmayan bir biçimde depolandığını ve “hareketli bir geçmişi” olduğunu gösterir, bu ürünün kullanılmamasında ciddi fayda vardır!

Kararmış gümüş kaplı kontaklar güzel görünmese de teknik olarak kabul edilebilir durumdadır. Ürünlerin kükürt içeren karton ambalaj içerisinde veya herhangi bir koruma sağlanmadan endüstriyel ortamlarda saklandıkları durumlarda bu tür renk değişimleri görülür.

Bundan sonraki bölümde "Akllı sigorta sistemleri " anlatılacaktır.
Paylaş:
E-BÜLTEN KAYIT
Güncel makalelerimizden haberdar olmak için e-bültene kayıt olun!
Sosyal Medyada Bizi Takip Edin!
E-Bülten Kayıt