Elektrik İletim Sistemleri ve İletişim Sistemleri Deprem Yönetmelik Taslağı ETP Öneriler

Elektrik İletim Sistemleri ve İletişim Sistemleri Deprem Yönetmelik Taslağı
ETP  Deprem Güvenliği Çalışma Grubu Öneriler 

Alp Arslan Ok , Sabri Günaydın 

Ulaştırma ve Alt Yapı Bakanlığımız Sanat Yapıları Dairesi Başkanlığınca hazırlanan ülkemiz için çok önemli Deprem Yönetmelikleri taslakları çalışmaları için teşekkür ederiz. 

Bu çalışmalar kapsamında hazırlanmış olan “Elektrik İletim Sistemleri ve İletişim Sistemleri Deprem Yönetmeliği” taslağı hazırlanmıştır. 

“Elektrik İletim Sistemleri ve İletişim Sistemleri Deprem Yönetmeliği” taslağı

“Elektrik İletim Sistemleri ve İletişim Sistemleri Deprem Yönetmeliği” taslağı ile ETP Deprem Güvenliği Çalışma Grubu" 'muzun aşağıdaki   görüşleri, önerileri Ulaştırma ve Alt Yapı Bakanlığımız Sanat Yapıları Dairesi Başkanlığına gönderilmiştir. 


Elektrik Tesisat Portalı   "Elektrik İletim Sistemleri ve İletişim Sistemleri Deprem Yönetmeliği Taslağı" Görüşler 

a)     Bu yönetmelik  sadece  iletim sistemleri kapsamında  olan  trafo merkezlerindeki    elektriksel cihazları değil dağıtım sistemlerini de kapsamalıdır. Deprem yönetmeliği  taslağı kapsamında iletim ve dağıtım sistemleri trafo merkezlerinde bulunan 1k V ‘a kadar  alçak gerilim dağıtım tesisatı da bulunmamaktadır. İletim , dağıtım tesis ve sistemlerindeki   trafo merkezlerinde bulunan  1k V ‘a kadar  alçak gerilim dağıtım tesisatı da  bu kapsamda  ele alınmalıdır. 

b)    Bu konularda IEC , EN , ETSI EN standardları olduğu için Amerikan IEEE, ÇİN ve JAPON Standartlarının belirtilmesi ve atıf edilmesi  bir çok yönden uygun  değildir. IEC , EN , ETSI EN standardları olduğu sürece bu standartlar atıf  edilerek yönetmelik düzenlenmelidir. Türkiye olarak Avrupa Birliği EN, HD standartlarını, IEC standartlarını karşılıklı olarak kabul ettiğimiz ve tüm standartlarımızı en azından bu standartlara paralel olarak yayınladığımızı belirtmek isteriz. 

Daha önce başka   aşağıdaki  standartlar ya da yönetmelikler kapsamında (IEEE 693, IEC, GB 50260, JEAG 5003, vb.)   , ilgili  standartlar doğrultusunda   akreditasyonu olan  bir laboratuvardan yeterlilik almış bir elektriksel cihazın  bu Yönetmelik kapsamındaki tüm ölçütleri sağlıyorsa yeterlik düzeyinin bir kez daha irdelenmesi gerekmez.

b.1) IEC, EN Standartları

b.1.1)   EN,  IEC  62271-207:2012   Yüksek gerilim anahtarlama düzeni ve kontrol düzeni - Bölüm 207: 52 kV üzerindeki beyan gerilimler için gaz yalıtımlı anahtarlama düzeni donanımlarının sismik nitelendirilmesi
 
b.1.2) IEC TR 62271-300: 2006   Yüksek Gerilim Alternatif Akım Devre Kesicileri: Yüksek Gerilim Alternatif Akım Devre Kesicilerinin Sismik Kalitesi İçin Kılavuzu (IEC 61116:1993 yürürlükten kaldırılmıştır.)
 
b.1.3) IEC/TS 61463 :2016   İzolatörler  - Sismik sınıflandırma

b.1.4) EN, IEC 60255-21-3 :1993  Elektrik Röleleri- Bölüm 21: Ölçme Röleleri ve Koruyucu Donanımlar Üzerine Titreşim, Mekanik Darbe, Çarpma ve Sismik Deneyler- Kısım 3: Sismik Deneyler

b.1.5) IEC TS 62271-210 :2013   Yüksek gerilim anahtarlama düzeni ve kontrol düzeni - Bölüm 207: 1kv üzerinde ve en yüksek 52 kv'a kadar olan beyan gerilimleri için metal mahfazalı ve katı yalıtım mahfazalı  a.a. metal mahfazalı anahtarlama düzeni ve kontrol düzenleri sismik yeterliliği

b.1.6 ) EN, IEC  60068-3-3:2019    Çevre Şartlarına Dayanıklılık Deney-Bölüm 3: Kılavuz, Cihazlar İçin Sismik Deney Metotları 

b.1.7 ) EN, IEC  61587-2:2011    Elektronik Donanım İçin Mekanik Yapılar- IEC 60917 ve IEC 60297 Standartları İçin Deneyler- Bölüm 2: Kabinler ve Raflar İçin Sismik Deneyler

b.1.8) IEC 60980 :1989    Nükleer üretim istasyonları için güvenlik sistemlerinin elektrikli cihazlarının sismik sınıflandırılması için  öngörülen yöntemler

b.1.9) ETSI EN 300 119-7 V1.1.1 (2015-02) 
 Environmental Engineering (EE); European telecommunication standard for equipment practice; Part 7: Engineering requirements for Subracks in harmonized racks and cabinets with extended features

b.1.10)  ETSI EN 300 019-1-3 V2.4.1 (2014-04)
Environmental Engineering (EE); Environmental conditions and environmental tests for telecommunications equipment; Part 1-3: Classification of environmental conditions; Stationary use at weatherprotected locations

b.1.11) ETSI EN 300 019-1-4 V2.2.1 (2014-04)
Environmental Engineering (EE); Environmental conditions and environmental tests for telecommunications equipment; Part 1-4: Classification of environmental conditions; Stationary use at non-weatherprotected locations

b.1.12) ETSI EN 300 119-6 V1.1.1 (2015-02)

Environmental Engineering (EE); European telecommunication standard for equipment practice; Part 6: Engineering requirements for harmonized racks and cabinets with extended features


c)      Yönetmelik taslağında “Ankraj tasarımı cihazın kütle merkezine yatay yönde ağırlığın %20’si, düşey yönde ağırlığın %16’sı uygulanarak TS-500’e göre yapılacaktır. “ denilmiştir. Ancak TS 500  “Betonarme Yapıların Tasarım ve Yapım Kuralları “ ile ilgili bir standarttır.

 Oluşacak yüklerin tasarımı 1 Ocak 2019  tarihinde  yürürlüğe giren “Deprem bölgelerinde yapılacak yapılar hakkında yönetmelik 6. Bölüm “Deprem Etkisi Altında Yapısal Olmayan Bina Elemanlarının Tasarım Esasları” ‘na göre yapılmalıdır. (Bu yönetmelik çok gelişmiş, güncel olduğu ve yasal olarak ta yürürlükte  olduğu için ) Ancak bu sadece oluşacak yükleri bulmamızı sağlar. Ankraj tasarımının TS EN 1992-4 standardına göre yapılması gerekmektedir. (TS EN 1992-4 İngilizce olarak 03.02.2020 tarihinde yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.) 

d)     A.1.3 Tanımlardaki  Orta Gerilim (OG) tanımı IEC ve EN ‘de bulunmamaktadır. 1 k V üstü yüksek gerilimdir.

e)      Deneysel Yöntemler için  deneylerin yapılacağı laboratuvarın ilgili standartlar doğrultusunda akredite olması gerekliliğinin yönetmelikte belirtilmesi gerekir. 

f)    Yönetmelik  taslağında “A.4 Yeterlilik düzeylerini belirlemek için hem deneysel yöntemler (Madde A.4.1), hem de hesap yöntemleri (Madde A.4.2) kullanılacaktır. Deneysel yöntemler sadece kritik öneme haiz donanım için uygulanmaktadır.” Denilmiştir. 

Bu madde çok önemli olup kritik öneme sahip donanımın açıklanması gerekir. Cihazların tümü kritiktir ve yapılabilecek tüm cihazlarda deney gerçekleştirilmelidir. Ancak iletim tesislerinde kullanılan  büyük güçlü transformatörlere    sismik deney uygulanamayacağı göz önüne alınarak buşing ve benzeri  donanımın  sismik deneyleri yapılıp sonra  trafolar için  hesap istenebilir.

g)    Madde A.4.1 Deneysel Yöntemler en azından IEC , EN 60068-3-3 , IEC, EN 60068-2-57 , IEC,EN 60068-2-59  ve ilişkili standartlar   doğrultusunda olmalıdır. En azından bu standartların üzerinde olmamalıdır.   Yoksa IEC , EN Standartlarının anlamı kalmaz.

h)    Yönetmelik taslağı içindeki A4.2 bölümünde  İlgili EN, ETSI  IEC standartları olmayan  test yapılması mümkün  olmayan yapısal olmayan  imalatlar için Sonlu Elemanlar Analizi  ve Modelleme yöntemleri açık ve net tanımlanmalıdır.

i)    A.6 Maddesi   IEEE 693 standardı doğrultusunda düzenlenmiştir. Konu ile ilgili deneyleri de içeren “b”  maddesinde belirttiğimiz EN, IEC standartları doğrultusunda bu bölüm ve ilgili diğer bölümler tekrar düzenlenmelidir. 

j)      En önemli konu ülkemizde olabilecek en kısa zamanda uygun kapasitede akredite sismik deney laboratuvarının kurulmasıdır. 

k)     “Elektronik Haberleşme ve Bilgi Sistemleri Binalarının Tasarımı” ile ilgili  
Bölümde elektriksel cihazların OG Hücreler, Dağıtım Trafoları, Alçak Gerilim Panoları, Alçak Gerilim Tesisatı  vb. cihazların sismik dayanım deneylerinden ilgili standartlar doğrultusunda bahsedilmemiştir. “b” maddesinde belirtiğimiz EN, IEC standartları doğrultusunda cihazların deneyleri akredite laboratuvarlarda yapılıp yeterlilikleri belgelenmelidir. 

l)    Bölüm E- Elektriksel Cihazların Deprem Yeterlilik Raporlarının Onaylanması  

Bu yönetmelik kapsamında trafo sahalarına yerleştirilecek elektriksel cihazların deprem yeterliliklerin belirlenmesini ve kanıtlanmasını kapsayan raporlar, yeterlilik belirleme süreçlerinin tüm aşamalarına vakıf, teorik ve mesleki bilgi ve deneyim sahibi deprem mühendisliği ve yapı dinamiği konusunda uzman bir inşaat mühendisi,   makine mühendisi, yada elektrik mühendisi   tarafından onaylanacaktır


Deprem yeterlilik raporunu onaylamakla görevlendirilen uzman eğer ilgili cihaz ilk kez deneysel yöntemlerle test ediliyorsa ilgili deney standartları doğrultusunda akredite laboratuvardaki    testlere katılacak, testler öncesinde üretici tarafından önerilecek test düzeneğini ve test protokolünü onaylayacaktır. 

Bu yönetmelik uyarınca bir elektriksel cihazın deprem yeterlilik düzeyinin belirlenmesi amacıyla üretici tarafından gerçekleştirilen deneyler ve/veya hesaplar bir rapor halinde ilgili kuruluşa teslim edilecektir. Teslim edilen raporlar görevlendirilen uzman tarafından değerlendirilecek, değerlendirme sonucunda uzman tarafından bir “Deprem Yeterliliği Değerlendirme Raporu” hazırlanarak ilgili kuruluşa sunulacaktır.

m)    Bu yönetmeliğin konuları Enerji Bakanlığını ilgilendirdiği için kesinlikle Enerji Bakanlığı tarafından düzenlenerek yayınlanmasını önemle öneriyoruz.