ETİK
KÜLTÜR & SANAT
Yıldırımdan Korunma Güncel Standartlar - EN, IEC 62305 Yazı Dizisi-1
Yıldırımdan Korunma Güncel Standartlar
EN, IEC 62305
Yazı Dizisi-1
Sabri Günaydın
Bilindiği üzere Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Teknik Şartnameleri Milli Savunma Bakanlığının inşaat milli ve Nato alt yapı hizmetleri ile Ulaştırma Bakanlığına bağlı genel müdürlüklere kanunlarla yapım yetkisi verilmiş olan özel ihtisas işleri hariç, kamu yapıları ve tesislerinin inşaat, onarım işlerinde ve birçok diğer kurum ve kuruluş tarafından da kullanılmaktadır.
Yazı dizisinin amacı, 30.06.2007 tarihli ve 26568 (Mükerrer) sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren Yapı İşleri İnşaat , Makine ve Elektrik Tesisatı Genel Teknik Şartnamelerine Dair Tebliği(Tebliğ No: YFK -2007/1) ‘in ekinde yer alan, IV- Elektrik Tesisatı Genel Teknik Şartnamesi’nin incelenerek , şartnamedeki bölümlerin hatalarının, eksiklerinin, problemlerinin ve şartname’nin güncel standardlar ile uyumsuzluklarının açıklanması ve gereken düzenlemelerin, değişikliklerin yapılması için önerilerdir.
YILDIRIMDAN KORUNMA (PARATONER) TESİSATI
Elektrik Tesisatı Genel Teknik Şartnamesi’nin Yedinci Bölüm’ü Yıldırımdan Korunma ( Paratoner ) Tesisatı’dır. Maalesef bu bölümde önemli hatalar, eksikler, problemler ve güncel standartlar ile uyumsuzluklar bulunmaktadır. Bu yazımda sadece Madde 7.8, 7.9, 7.12 ‘de bahsi geçen aktif paratonerler ele alınacaktır. Yedinci bölümle ilgili diğer konular yazımda ayrıca açıklanmıştır.
AKTİF PARATONERLER
Elektrik Tesisatı Genel Teknik Şartnamesi’nin Yedinci Bölüm’ü Yıldırımdan Korunma (Paratoner) Tesisatı Madde 7.8, 7.9, 7.12 ‘de güncel standartlarla ilişkisi olmayan aktif paratoner ve tesisatlarından bahsedilmektedir.
Dünyada kullanılan yıldırımdan korunma sistemleri (LPS) temel olarak iki tipe ayrılır:
a) Geleneksel ya da standart LPS (Uygulamanın teknik standartlarına/kodlarına uyanlar.)
b) Geleneksel olmayan veya standartların dışında LPS( Standartlara/kodlara uymayanlar
Geleneksel LPS’li olan hava terminalleri Franklin çubuğudur fakat, geleneksel olmayan LPS’li olanlar, erken akış uyarılı sistem(ESE) ve yük transfer sistemi (CTS) gibi “aktif” denen hava terminalleridir.
Son on yılda, geleneksel LPS, tüm dünyadan yıldırımdan korunma uzmanları tarafından gerçekleştirilen bir kaç çalışmada onaylandı. Öte yandan, benzer çalışmalar geleneksel olmayan LPS’yi güvenilmez kıldı ve bu onların çeşitli bilimsel kuruluş ve standart kurumlarınca reddedilmelerine yol açtı. 2005’te Uluslararası Yıldırımdan Korunma Konferansı (ICLP) geleneksel olmayan LPS’nin son kullanıcılar için bir tehlike içerdiğini belirten bir uyarı yayınladı. Ancak, geleneksel olmayan LPS satışı yapan yerel bayilerin ve bu, LPS’yi savunanların bu faaliyetlerinden vazgeçmelerini sağlayamadı ve tehlikeli ürünlerini halka pazarlamaya devam ettiler ve hatta yenisini icat ettiler.
YILDIRIMDAN KORUNMA STANDARTLARI
a) ABD Yıldırımdan Korunma Kod ve Standartları
NFPA-780 “Yıldırımdan Korunma Sistemlerinin Kurulumu için Standartlar” rehberi ilk olarak 1904’te ortaya çıktı ve o zamandan beri 26 kez revize edildi. NFPA-780 Teknik Komitesi tesisatçı, sigortacı, işçi, üretim, hükümet, uzman ve diğer grupları içeren çok geniş bir üye kapsamına sahiptir. NFPA’nın yasal bir gücü olmasa da, ABD’de genellikle birincil yıldırımdan korunma belgesi olarak kabul edilir. NFPA-780’ın en son olan 2004 versiyonu, 2000 baskısından önemli derecede yüksek bir versiyondur. Yeni 4.18 Bölümü aşırı gerilim koruyucu hakkında detaylı bir bilgilendirme sunar “nasıl kurulacak” diliyle kullanım talimatı verir.
ABD hükümeti alanında, Enerji Bakanlığı, Mayıs 2002’de ülkedeki ilgili 81 nükleer alanda patlayıcı tesisler için yıldırımdan korunmayı anlatan “M440.1-1, Gök gürültülü yağışlar ve Yıldırımdan Korunma“yı yayınladı. Hava Kuvvetleri, Şubat 2003’te Hava Kuvvetleri Hava Komuta Karargahı’nın hassas-görev operasyonları için daha detaylı bir kılavuz sağlamak adına "AFI 32-1065 - Grounding Systems"‘i değiştirdi.
b) Avusturalya/Yeni Zelanda Standardı AS/NZS 1768
AS/NZS 1768 standardı Avusturalya ve Yeni Zelanda’da ilk olarak 1991 yılında yayınlandı. Kasım 2003 ‘te revize edildi. Hava terminallerini yerleştirmek için var olan yöntemler, yani Koruma Açısı Yöntemi (PAM), Yuvarlanan Küreler Yöntemi (RSM) ve Faraday Kafesi Yöntemi (FCM) halen muhafaza edilmektedir.
Son olarak Ocak 2007 ‘de revize edilerek tekrar yayınlandı.
c) Diğer Ülkelerin Yıldırımdan Korunma Kod ve Standartları
Diğer ülkelerin yıldırımdan korunma kod ve standartlarındaki tasarım önerilerine yönelik genel birliktelik ve uyum çok açıktır.
Güney Afrika’da SANS 62305 /IEC 62305 serisi standardlar ve eski SANS 10313, (SABS 0313) standardı da 2008 ‘de revize edilerek SANS 62305-1,2 standardları ile birlikte kullanılmak üzere yayınlanarak yürürlüğe sokulmuştur.
- Malezya’da MS EN 62305 serisi standardlar yayınlanarak yürürlüğe sokulmuştur.
- Avusturya’da OEVE/OENORM EN 62305 serisi standardlar yayınlanarak yürürlüğe sokulmuştur.
- Polonya’da PN-EN 62305 serisi standardlar yayınlanarak yürürlüğe sokulmuştur.
- İspanya’da UNE –EN 62305 serisi standardlar yayınlanarak yürürlüğe sokulmuştur.
- Fransa’da NF EN 62305 serisi standardlar yayınlanarak yürürlüğe sokulmuştur.
- İngiltere’de BS 6651 yürürlükten kaldırılarak BS EN 62305 serisi standardlar yayınlanarak yürürlüğe sokulmuştur.
- Danimarka’da DS/EN 62305 serisi standardlar yayınlanarak yürürlüğe sokulmuştur.
- Romanya’da SR/EN 62305 serisi standardlar yayınlanarak yürürlüğe sokulmuştur.
- Bulgaristan’da ??? EN 62305 serisi standardlar yayınlanarak yürürlüğe sokulmuştur.
- Çek Cumhuriyeti’nde CSN EN 62305 serisi standardlar yayınlanarak yürürlüğe sokulmuştur.
- İtalya’da CEI EN 62305-1 serisi standardlar yayınlanarak yürürlüğe sokulmuştur.
- İsveç’te SS-EN 62305 serisi standardlar yayınlanarak yürürlüğe sokulmuştur.
- İsviçre’de SNEN 62305 serisi standardlar yayınlanarak yürürlüğe sokulmuştur.
- Almanya’da DIN EN 62305 (VDE 0185-305) serisi standartlar yayınlanarak yürürlüğe sokulmuştur.
d) Fransız ESE “standardı” NFC 17-102 , NF EN 62305 Serisi Standardlar
Geleneksel olmayan LPS satıcıları , Fransız NFC 7-102 gibi kendi “ürün standartlarını” ortaya koydular. Bu sözde “Standardlar “ ortaya çıktıkları ülkelerde bilimsel organizasyonlarca daha önceden reddedilmiştir.
Bu “standart”, Fransız ESE üreticilerinin birliği olan GIMELEC tarafından, ESE hava terminallerinin üretimini, test edilmesini ve kurulmasını standardize etmek için 1995’te yayınlandı. “Standart” diğer Fransız olmayan ESE üreticilerince, örneğin İspanya ‘da UNE -21186 olarak kopya edildi.
NFC 17-102, Fransız Bilim kurumu, INERIS tarafından hazırlanan bir raporda, ESE üreticilerinin uygulamadıkları koşullar ortaya konarak eleştirildi. Üreticiler, dökümanı revize etmek konusunda karar birliğine varmış olsalar da bugüne kadar hiç bir adım atılmadı. Şu anda dünya çapında kullanılmakta olan ESE hava terminalleri sadece ulusal/uluslararası düzeyde kabul edilen standartdlara uymada başarısız olmakla kalmamış aynı zamanda üreticilerin kendi standardına da uyamamışlardır. Bu doküman ayrıca, halihazırda Fransa’da ve Avrupa Birliğinde kullanılmakta olan IEC ve CENELEC yıldırımdan korunma EN, IEC 62305 standartlarının hiçbirisine uymamaktadır.
NFC 17-102 standardı her nasılsa devre olmakla beraber, Fransa Elektroteknik Standardlar Organizasyonu UTE tarafından NF EN 62305 serisi standartlar yayınlanarak yürürlüğe sokulmuştur.
Bundan sonraki yazımızda “Erken Akış Uyarılı sistem(ESE) ve Yük Transfer Sistemi (CTS) Gibi “Aktif” Denen Hava Terminallerinin Bilimsel İncelemelerinin Sonuçları “, “Yeni IEC, EN standardı IEC, EN 62305” standardı anlatılacaktır.
Geleneksel olmayan LPS satıcıları , Fransız NFC 7-102 gibi kendi “ürün standartlarını” ortaya koydular. Bu sözde “Standardlar “ ortaya çıktıkları ülkelerde bilimsel organizasyonlarca daha önceden reddedilmiştir.
Bu “standart”, Fransız ESE üreticilerinin birliği olan GIMELEC tarafından, ESE hava terminallerinin üretimini, test edilmesini ve kurulmasını standardize etmek için 1995’te yayınlandı. “Standart” diğer Fransız olmayan ESE üreticilerince, örneğin İspanya ‘da UNE -21186 olarak kopya edildi.
NFC 17-102, Fransız Bilim kurumu, INERIS tarafından hazırlanan bir raporda, ESE üreticilerinin uygulamadıkları koşullar ortaya konarak eleştirildi. Üreticiler, dökümanı revize etmek konusunda karar birliğine varmış olsalar da bugüne kadar hiç bir adım atılmadı. Şu anda dünya çapında kullanılmakta olan ESE hava terminalleri sadece ulusal/uluslararası düzeyde kabul edilen standartdlara uymada başarısız olmakla kalmamış aynı zamanda üreticilerin kendi standardına da uyamamışlardır. Bu doküman ayrıca, halihazırda Fransa’da ve Avrupa Birliğinde kullanılmakta olan IEC ve CENELEC yıldırımdan korunma EN, IEC 62305 standartlarının hiçbirisine uymamaktadır.
NFC 17-102 standardı her nasılsa devre olmakla beraber, Fransa Elektroteknik Standardlar Organizasyonu UTE tarafından NF EN 62305 serisi standartlar yayınlanarak yürürlüğe sokulmuştur.
Bundan sonraki yazımızda “Erken Akış Uyarılı sistem(ESE) ve Yük Transfer Sistemi (CTS) Gibi “Aktif” Denen Hava Terminallerinin Bilimsel İncelemelerinin Sonuçları “, “Yeni IEC, EN standardı IEC, EN 62305” standardı anlatılacaktır.
Paylaş:
E-BÜLTEN KAYIT
Güncel makalelerimizden haberdar olmak için e-bültene kayıt olun!
Güncel makalelerimizden haberdar olmak için e-bültene kayıt olun!