12. Kalkınma Planı (2024-2028) Kapsamındaki
Elektrik, Enerji, Elektronik, İletişim  Sektörlerimiz  İçerikleri
Bölüm-2 
(Elektrikli Teçhizat)

 
"12. Kalkınma Planı Elektrikli Teçhizat Çalışma Grubu'na " katılarak görev aldığımız,  ETP Çalışma Grupları'mızın görüşlerini ve önerilerini sunduğumuz 12. Kalkınma Planı Resmi Gazete'nin 01.11.2023 tarihli mükerrer sayısında yayımlandı. 

Yayımlanan 12.  Kalkınma Planı  (2024-2028) Kapsamında elektrik, elektronik, iletişim  sektörlerimiz ile ilgili içerikleri   bölüm bölüm ETP Portalımızda yayınlıyoruz. 

İlk bölüm   "Elektronik Sanayi"  sektörümüzü yayınlamıştık. İkinci bölüm "Elektrikli Teçhizat" 'ı yayınlıyoruz. 

3.2.1.1.5. Elektrikli Teçhizat 

a. Amaç 

460. Elektrikli teçhizat sektöründe yüksek katma değerli ürünler üretilerek yerlileşmenin artırılması, sürdürülebilirliğin sağlanması, uluslararası marka oluşturulması ve uluslararası ürün standartları hazırlanmasında söz sahibi olunması temel amaçtır. 

b. Politika ve Tedbirler 

461. Elektrikli teçhizat üretiminde teknolojik, sektörel ve kurumsal işbirliği artırılacaktır. 

461.1. Elektrik üretim, iletim ve dağıtımında kullanılan, dış ticaret açığı verilen ürün ve ekipmanların yurt içinde üretilebilmesi için sektör paydaşları ile birlikte yol haritaları oluşturulacaktır. 

461.2. Akıllı şebekeler ve akıllı nesneler için elektrikli teçhizat sektörü ile yazılım ve elektronik sektörleri arasında teknoloji geliştirme ve üretim alanında işbirliği modelleri geliştirilecektir. 

462. Sektöre ilişkin mevzuat ilgili kamu kurum ve kuruluşları tarafından gözden geçirilecek ve gerekli güncelleme yapılacaktır. 

462.1. Kamu alımlarına ilişkin mevzuat sektörün ihtiyaçlarına göre verimlilik ve sürdürülebilirlik de göz önünde bulundurularak yeniden düzenlenecektir. 

462.2. Elektrik teçhizatlarına ilişkin teknik düzenlemeler, konularında uzman kişilerin ve paydaş kurumların katılımı ile hazırlanacak ve güncellenecektir. 

462.3. Türkiye Elektrik İletim Sistemleri ve İletişim Tesisleri Deprem Yönetmeliğinin sektör ihtiyaçları çerçevesinde bütüncül bir şekilde incelenerek güncellenmesi sağlanacaktır. 

462.4. Yapılarda kullanılacak elektrik teçhizatlarının sismik koruma ve sınırlaması için mevzuat çalışması yapılacaktır. 

463. Elektrik altyapısının deprem dirençliliği artırılacaktır. 

464. Sektörün ihtiyaç duyduğu nitelikli yan sanayiinin geliştirilmesi sağlanacaktır. 

464.1. Elektrikli teçhizat yan sanayii kuruluşları envanteri oluşturulacaktır. 

464.2. Belirlenecek kriterler doğrultusunda elektrikli teçhizat yan sanayiinin niteliğin artırılmasına yönelik destek ve teşvikler sağlanacaktır. 

464.3. Ana sektör ve yan sanayii işbirlikleri desteklenecektir. 

465. Stratejik ürünlerin ve imalatta kullanılan ana hammaddelerin üretilebilmesi için gerekli altyapının oluşturulması sağlanacaktır. 

465.1. Sektörün dış ticaret açığı verdiği stratejik ürünler tespit edilerek bu ürünlerin üretilebilmesi için gerekli altyapı oluşturulacaktır. 

465.2. Rüzgâr elektrojen gruplarının üretilebilmesi için altyapı oluşturulacaktır. 

465.3. Yönlendirilmiş silisli sacın yerli olarak üretilmesi için gerekli altyapının oluşturulması sağlanacaktır. 

465.4. Kablo yalıtkanlarının yurt içinde üretilebilmesi için yapılacak Ar-Ge çalışmaları ve yatırımlar desteklenecektir. 

465.5. Aydınlatma ekipmanları sanayiinin bölgesel üretim ve lojistik merkezi haline gelmesi ve sektörün ışık kaynağı ve ayrı kontrol donanımları tedariklerinin yerli üretimle karşılanması teşvik edilecektir. 

466. Elektrikli ev aletleri sektörünün AB standart ve uygulamalarına uyumu sağlanacaktır. 

466.1. “Avrupa Enerji Etiketleme Ürün Veri Tabanı”na dâhil olunması sağlanacaktır. 

467. Sektörün döngüsel ekonomiye yönelik yol haritası belirlenecektir. 

467.1. Elektrikli ve elektronik eşya ve bileşenlerinde eko tasarım gerekliliklerinin uygulanması sağlanacaktır. 

467.2. Akümülatörlerin ana hammaddesi olan kurşunun geri kazanım yoluyla elde edilmesi bütüncül bir yaklaşımla ele alınacaktır. 

467.3. Bataryaların toplanması ve geri dönüştürülmesine yönelik kapasitesinin geliştirilmesi amacıyla AB Batarya ve Batarya Atıkları Tüzüğüne uyum sağlanacaktır. 

467.4. Sanayide kullanılan verimsiz elektrik motorlarının verimli olanlarla değiştirilmesine yönelik olarak uygulanan “TEVMOT Projesi” kapsamı genişletilerek sürdürülecektir. 

Tablo 17: Elektrikli Teçhizat Sektörü Hedefleri


Kaynak: 2023 yılı verileri gerçekleşme tahmini olup 2028 yılı verileri On İkinci Kalkınma Planı hedefleridir.

Elektrik Tesisat Portalı (ETP) olarak "12. Kalkınma Planı Elektrikli Teçhizat Çalışma Grubu'na " sunduğumuz    ETP Çalışma Grupları'mızın görüşleri ve önerileri aşağıdadır. 

 

1)  Yönetmelikler ve Şartnameler 

1.1) Ekteki 1. Toplantı sonrasında gönderdiğimiz “Elektrikli Teçhizat ÇG-  ETP Görüşler R.3” ‘te ve 2. Toplantıda detaylı olarak belirttiğim gibi ülkemizdeki teknik yönetmeliklerin ve şartnamelerin güncel teknolojik gelişmeler EN, HD, IEC Standartları doğrultusunda güncellenmesi, can, mal, yangın ve deprem güvenliği yönünden olağanüstü önemlidir. 

Bu yönetmelik ve şartnamelerden bazılarının taslakları oluşturulmuş ve hatta görüşler alınarak sonuçlandırılmış olanlarda vardır. 

1.2) Elektrik İç Tesisleri Proje Hazırlama Yönetmeliği, Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği’nin güncel IEC, HD 60364 serisi standartlar doğrultusunda güncellenmesi can, mal ve  yangın güvenliği yönünden  çok önemli olup  bu standartların öngördüğü  alçak gerilim  tasarım kurallarının konut, alışveriş merkezi, hastane,  endüstriyel tesisler,  enerji üretim tesisleri   ( nükleer dahil) vb. tüm tesisler için geçerli olduğunu  bir kez daha önemle belirtmek isteriz.

Elektrik İç Tesisleri Proje Hazırlama Yönetmeliği, Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği, Binaların Yangın Korunması Hakkında Yönetmelik, Deprem Yönetmeliği      1. Öncelikli yönetmeliklerdir. 

Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmeliğimizin “ CPR- kablolar ile ilgili bölümlerin “CPR-Yapı Malzemeleri Yönetmeliği “ ve ilgili güncel standartlar doğrultusunda acilen güncellenmesi 1. Önceliklidir. Kablolar ile ilgili yönetmelik güncellemesi; Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği ( Ç.Ş.İ.D.) Bakanlığımız ile ETP ortak çalışması olan “Kablolar Genel Teknik Şartnamesi”  atıf edilerek değil, ilgili yönetmelik maddeleri değiştirilerek yapılmalıdır. Bu çalışma Ç.Ş.İ.D.  bakanlığımızla ETP  olarak beraberce yapılmış, sektörel görüşler alınmış olup sadece yayınlanması beklenmektedir. Acilen yayını çok önemlidir. 

1.3) Raporumuzda yukarıda belirttiğimiz 1.öncelikli konulardaki yönetmelikler (Elektrik İç Tesisleri Proje Hazırlama Yönetmeliği, Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği, Binaların Yangın Korunması Hakkında Yönetmelik, Deprem Yönetmeliği) başta  olmak  ve kalkınma planı çalışma grubumuz raporunda belirtilmek üzere ekli listedeki (Yönetmelik ve Şartnameler Listesi)  yönetmelik ve şartnamelerin takip edilmesi şeklinde bir raporlamayı, birinci öncelikli yönetmeliklerin   vakit kaybetmeksizin ve diğer yönetmeliklerinde güncelleme çalışmalarının mümkün olan en kısa zamanda yürürlüğe girmesini sağlamak amacıyla öneriyoruz. 

1.4) Elektrikli Araç Sarj İstasyonları Proje Yönetmeliği için ayrı bir yönetmeliğe gerek yoktur. Elektrikli Araç Sarj İstasyonları alçak gerilim tesisatı projesi için Elektrik Tesisleri Proje Yönetmeliği, Elektrik Tesisleri Kabul Yönetmeliği’nin kullanılması yanlıştır

Elektrikli Araç Sarj İstasyonları  projesi IEC, HD 60364-7-722 standardı doğrultusunda Elektrik İç Tesisleri Proje Hazırlama Yönetmeliği  doğrultusunda  yapılmalıdır. Ç.Ş.İ.D.  Bakanlığımız Yüksek Fen Kurulumuz ile ortak çalışmalarımız sonrasında; güncel standartlar ve  teknolojik gelişmeler doğrultusunda düzenlenmiş  "Elektrikli Taşıt Sarj Sistemi Tesisatı Genel Teknik Şartnamesi  " 15 Haziran 2022 tarihinde resmi gazetede (R.G. No: 31867)  yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. 

1.5) Enerji ve Tabii Kaynaklar  Bakanlığımız  tarafından yayınlanmış, devreye girmesi için 3 yıl süre tanınan Elektrik İletim  ve İletişim sistemleri Deprem Yönetmeliği güncel EN, IEC standartları doğrultusunda güncellenerek ve gereken değişiklikler yapılarak vakit kaybetmeksizin  yayınlanmalıdır. ETP olarak görüşlerimiz bakanlığımıza iletilmiştir. 

1.6) Ç.Ş.İ.D. Bakanlığımızca tüm yapılarla ilgili “Yapılarda Periyodik Kontrol Yönetmeliği”  yayınlanmasını önemle öneriyoruz.

1.7) Yapı Denetim Sisteminin gereği gibi çalışmadığını belirterek Ç.Ş.İ.D. Bakanlığımızca  sistemin iyileştirilmesini önemle öneriyoruz. 

1.8) Akıllı şebekeler ve  enerji depolama  ile ilgili yönetmeliklerin güncel EN , IEC standartlar doğrultusunda  güncellenmesi ve konu ile ilgili gereken yeni yönetmeliklerinde yayınlanmasını  önemle öneriyoruz.

2) Deprem ve Elektrik Tesisatları 

2.1) Sunumda Sismik Deney( Deprem)  Laboratuvarının 2. Öncelikli olarak sehven yazıldığını düşünüyoruz. Ülkemiz deprem gerçeği doğrultusunda güncel IEC EN  60068-3-3  standartları doğrultusunda  sismik deney laboratuvarı kurulması 1. Önceliklidir.

2.2) Sadece "direk üstü trafo" tesislerinin  değil, tüm trafo merkezleri değil, tüm A.G. ve O.G. elektriksel donanım ilgili sismik deney standartları doğrultusunda sismik deneyleri gerçekleştirilmelidir. 

2.3) Sunumda deprem testleri ile ilgili test yada hesaplama denilmiş olup hatalıdır.  Güncel ilgili EN, IEC standartları doğrultusunda sismik deneylerin kesinlikle yapılması gereklidir. Bir çok sismik deneye katılmış bir kişi olarak deney yapılma Hesaplama yönteminin kullanılması sadece  220/33 kV çok büyük güçlü transformatörler vb. donanım için kullanılabilir. 

2.4) Ç.Ş.İ.D.  Bakanlığımız Yüksek Fen Kurulumuz ile ortak çalışmalarımız kapsamında  “Yapılarda Elektrik Tesisatlarında Deprem Güvenliği Genel Teknik Şartnamesi “ ( Ektedir.) Yüksek Fen Kurulumuza gönderilmiş olup, Yüksek Fen Kurulumuzca şartname taslağı çalışmaları devam etmektedir. ( Ektedir) 

2.5) “Elektrik İletim ve İletişim sistemleri Deprem Yönetmeliği”  güncel EN, IEC standartları doğrultusunda güncellenerek ve gereken değişiklikler yapılarak “vakit kaybetmeksizin”  yayınlanmalıdır. (Bakanlığımıza gönderilen e-posta ektedir.) 

3) Sorunlar ve Önerilerde belirtilen “Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı  “Kuvvetli Akım Elektrik Tesisatı Şartnamesi”nin; alçak gerilim elektrik tesisatları ile aydınlatma armatürleri ilgili bölümlerinin bu şartname kapsamından çıkarılarak “Alçak Gerilim Elektrik Tesisatları Genel Teknik Şartnamesi" ve “LED Aydınlatma Teknik Şartnamesi”  olarak güncel teknolojik gelişmeler ve standartlar doğrultusunda güncellenerek ayrı  bir şartname olarak yayımlanması”  konusunda ETP Aydınlatma Çalışma Grubu olarak Yapılan Çalışmalar sonuçlandırılmış ve şartname taslağı  Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığımıza “ LED Aydınlatma Armatürleri Teknik Şartnamesi ”  olarak  ayrıca yayınlanmak üzere  gönderilmiştir. (“LED Aydınlatma Teknik Şartnamesi”  tanımı hatalı olup tarafımızca sehven yapılmış bir yazım hatasıdır.. “LED Aydınlatma Armatürleri Teknik Şartnamesi”  olarak düzeltilmesini rica ederiz.) Ayrıca bu şartname dışında ETP  Aydınlatma Kabul Kontrol Çalışma Grubumuz tarafından gerçekleştirilen “Aydınlatma Sistemi Kabul Kontrol Formları Teknik Kılavuzu “  çalışması  sonuçlandırılmış olup, bakanlığımıza gönderilecektir. 

4) Beyaz Eşya ile ilgili belirtilen “Türkiye’nin Avrupa Enerji Etiketleme Ürün Veri Tabanı-EPREL’e dahil edilmesi”  konusu benzer şekilde  Aydınlatma Armatürlerinde de bulunmaktadır. AB Nezdinde “Ülkemizin EPREL’e dahil olunmasına yönelik AB nezdinde devam eden sürecin tamamlanması ve gerek veri koruması gerekse ticari sırlara yönelik gerekli uyumun tamamlanması”  için  gereğinin ilgili  bakanlıklarca takip edilerek sonuçlandırılması çok önemlidir. 

5) Çalışma Grubu Başkanımız Sn. Zafer Arabul’un detaylı olarak sunumunda belirttiği gibi ülkemizde silisli saç üretimi çok önemlidir. Bu üretimin ileri teknolojide (Laser ile ) yapılması çok önemlidir. 

6) Enerji Verimliliği

6.1) Önerilerde  belirtildiği gibi   İletim ve Dağıtım şebekelerinin kayıplarının OECD  ortalaması olan % 6,4 seviyelerine ulaşması için ne gerekiyorsa yapılmalıdır.

6.2) Tüm yapılarda elektrik tesisat tasarımları/projeler  ilgili HD 60364 8-1, 8-2 standartları doğrultusunda gerçekleştirilmesi çok önemlidir. “Elektrik İç Tesisleri Proje Hazırlama Yönetmeliği “  güncelleme çalışmalarında da bu standartlar atıf edilmiştir. 

6.3) Ülkemizde bulunan 15 Milyon civarında motorun değişiminin sağlanması için her türlü desteğin ve teşvikin sağlanması çok önemlidir. 

6.4) Prizde takılı  bırakılan  sarj cihazlarının dahi enerji kaybı önemli olup, ilgili bakanlıklarca bilinçlendirme uyarıları yapılması çok önemlidir. 

7) Türk Standartları Enstitüsü (TSE )

7.1) ETP tarafından da önerilen  Elektrik Sektörümüzün standartlara  çok daha uygun fiyatlarla ve indirimli bedellerle ulaşılabileceği yazılım TSE Tarafından 2021 yılında devreye girmesinin    planlanlandığı TSE tarafından belirtilmiş olup, halen yazılım devreye alınamamıştır. Mümkün olan en kısa sürede devreye alınmalıdır

Elektroteknik sektörümüz ve diğer tüm sektörlerin üretim, Arge ve Ürge çalışmalarının standartlar doğrultusunda  olması ve gelişimi, için olağanüstü önemlidir. 

7.2) TSE EN, HD, IEC, ISO standartlarının tercüme çalışmalarında ne yazık ki gecikmekte ve tercümeler gereği gibi yapılamamaktadır. Tüm standartların tercümelerinin TSE tarafından en iyi şekilde profesyonelce yapılarak yayınlanması bilindiği gibi TSE kuruluşumuzun asıl görevi olmalıdır.

7.3) Kamudaki alımlarda, kamu binalarının yapımında ve TEDAŞ vb. kuruluşların şartnamelerinde   üreticilerin TSE standartlarına uygunluk  belgesine sahip olma zorunluluğu kaldırılmalı ve AB  mevzuatı doğrultusunda  gereği yapılmalıdır. Bu konu ülkemizdeki üreticilerin aleyhine haksız rekabete neden olmaktadır. (AB üyesi ve üye adayı ülkelerin hiç birinde ilgili ülke standardı doğrultusunda belge alma zorunluluğu yoktur.)

7.4) Çalışma grubumuzdaki TSE temsilcisi standart çalışma gruplarına katılımın olmadığını, güncel standart çalışmalarının takip edilemediğini  ve CEN, CENELEC, IEC, ISO ‘da ülkemizin temsil edilemediğini belirtmiştir. 

Uzun yıllardır devam eden bu sorunu çözmek için ETP olarak önerimiz:  Üniversiteler, Sanayi Odaları, Ticaret Odaları , Meslek örgütleri, Sivil Topum Örgütleri vb. ilgili tüm kuruluşlardan uzman kişilerin resmen görevlendirilerek CEN yasal olarak bir mevzuat yayınlanarak:  , CENELEC, IEC, ISO çalışma gruplarına  katılımın sağlanması için gereğinin yapılmasını önemle öneriyoruz. Ülkemiz sanayisinin güncel standartlar doğrultusunda ARGE ve ÜRGE çalışmaları içinde çok gereklidir. 

8) Ülkemizde standart kültürünün gereği gibi olmadığı ne yazık ki açıkça görünmektedir. ETP olarak  önerimiz  2. Toplantımızda da belirttiğimiz gibi, Üniversitelerin eğitim, uzmanlık alanlarına  Standartlar ile ilgili dersler konulmasını önemle öneriyoruz. 

9) Bundan sonraki kalkınma planı çalışmalarında aşağıdaki konularda ayrı çalışma grupları yok ise kurulmasını öneriyoruz. 

-Dijitalleşme
-Siber Güvenlik
-Çevre ve Sürdürülebilirlik

10)    Aşağıdaki sektörlerin hedef sektör olarak gösterilmesini ve desteklenmesini önemle öneriyoruz. 

a)    Enerji Verimliliği 
b)    Yenilenebilir Enerji 
c)    Enerji Depolama Sistemleri, Batarya Üretimleri 
d)    Siber Güvenlik 
e)    Yapay Zeka
f)    Hidrojen 
g)   Elektrikli Araç Sarj İstasyonları 
h)   Elektromekanik Sanayi Sektörümüz   ( Trafo, O.G. Şalt donanımı ..vb.) 
i)    Kablo Sektörümüz
j)    Dizel Elektrojen Grupları İmalat Sektörünüz 
k)   Elektrik Pano İmalat sektörümüz
     (Ön raporda 450.000.000 USD cari açık görünüyor !?)  
l)    Aydınlatma Sektörümüz

11) Ülkemizdeki Veri Merkezlerinin  artması bu konuda ülkemizin  uluslararası veri merkezi yatırımlarında ön sıralarda  yer alması amacıyla teşvikler sağlanması   özel olarak planlamalar yapılması gereklidir.

Veri merkezleri ihtiyacı sürekli artmaktadır. Ülkemizin biran evvel veri merkezi yatırımlarının arttırılmasını ve sadece ülkemize değil, dünya ya hizmet edebilecek yatırımların planlanması ülkemiz için olağanüstü önemlidir.

12) Ülkemizde Çip üretimi konusunda gereken planlamaların raporda yer almasını öneriyoruz.

13) İthalatta, İhracatta  gümrüklerde AB Mevzuatı dışında problemler yaşanmaktadır. Bu problemlerin çözümü için gereken önlemler ilgili kuruluşlar tarafından alınmasını öneriyoruz.

14) Ülkemizde Güneş Enerjisi üretiminin artması için güneş enerjisi( fotovoltaik) sistemlere konutlarda Almanya örneğinde olduğu gibi çok uzun vadeli düşük faizli krediler verilmesini önemle öneriyoruz. 

15) Füzyon enerjisi için gereken çalışmaların yapılması konusunun kalkınma planında yer almasını öneriyoruz. 

16) Denetimlerde tespit edilen  “standart dışı” ve “taklit” ürünler  ile ilgili cezaların caydırıcı olması ve yurt dışında olduğu gibi ülkemizde de bu tür firmalar  bakanlığımızca duyurulmalıdır.

17) Kablolar, minyatür devre kesiciler, devre kesiciler, kontaktörler..  vb. ülkemizde üretilen, ithal bir çok ürünün ne yazık ki taklitleri  yurt içi ve yurt dışı pazarda satılmaktadır. Bu konuda mevzuatta gereken yasal düzenlemeler yapılarak bu tür üretim yapılan yerler tespit edildiğinde yasal olarak  kapatılacak hale getirilmesini, taklit ürünlere savaş açılmasını öneriyoruz.

18) Yapılmasını ve güncellemesini istediğimiz konuların mutlak bir takvime bağlanmasını ve öngörülen sürelerde yapılmaması halinde ilgili Kurum/Kuruluş sorumlularının mutlaka sorgulanacağı ve mutlaka bir “CEZAİ YAPTIRIMA” tabi tutulacağını vazgeçilmez koşul olarak bu çalışmada yer alması için gereğini önemle öneriyoruz. 

Ekler:

-  Yönetmelikler ve Şartnameler, Laboratuvarlar Listesi

-  Enerji Ve tabi Kaynaklar Bakanlığımıza Gönderilen ““Elektrik İletim ve İletişim sistemleri Deprem Yönetmeliği”  ile ilgili e-posta ile gönderilen görüş ve önerilerimiz. 
                                           

12.12.2022

T.C. ENERJİ ve TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI

ANKARA


Sn. Abdullah TANCAN,


Konu: Türkiye Elektrik İletim Sistemleri ve  İletişim Tesisleri Deprem Yönetmeliği


Bildiğiniz gibi  depremler  ülkemizin  kaçınılmaz gerçeğidir. Depreme karşı hazırlıklı olmak amacıyla alınacak olan önlemlerin odağında insan güvenliği başta gelmektedir. Bununla beraber bir deprem sonrasında yaşanacak öncelikle acil durum faaliyetlerinin, sonrasında da yaşamın ve ekonominin sağlıklı bir şekilde yürütülebilmesi için teknik altyapıyı oluşturan tesisatın işletme sürekliliğinin korunması gerekmektedir.

ETP-Elektrik Tesisat Portalı olarak ülkemiz deprem gerçeği doğrultusunda ETP-Deprem Güvenliği Çalışma Grubunu kurduk. Deprem güvenliği ile ilgili uluslararası güncel standartlar doğrultusunda aşağıdaki teknik çalışmaları gerçekleştirdik ve sektörümüze sunduk. Teknik çalışmalarımıza devam ediyoruz.
 

1. OG Panolarında Sismik Test 
2. ETP Deprem Yüklerine Göre Dübel Seçimi Teknik Kılavuzu 
3. Bilgi İşlem Kabinleri Uygulamalarında Deprem Güvenliği Teknik Kılavuzu
4. Alçak Gerilim Pano Uygulamalarında Deprem Güvenliği Teknik Kılavuzu
5. Elektrik Donanımının Sabitlenmesi-Ankraj Sismik sabitleme  Teknik Kılavuzu  
6. Depremde Kesintisiz Kullanım Performansı Hedeflenirse Yapı Maliyeti & Kaç Artar? 
7. Asansörlerde Sismik Tasarım
8. EN IEC 60076-11:2018 Standardı Doğrultusunda Kuru Tip Transformatörlerin  Sismik Deney Kriterleri Teknik Kılavuz
9. “Deprem ve Elektromekanik Tesisatlar “ konulu webinar
10. ETP IEC, EN 60068-3-3 Standardı doğrultusunda dünyada ilk   “Yangın Yalıtım Deprem Deneyi”  ‘ni gerçekleştirdi. Deney ile ilgili uluslararası makale yayınlama çalışmaları devam etmektedir.  
11. Veri Merkezlerindeki Elektrik Tesisatları, BT Donanımı Deprem Güvenliği Teknik Kılavuzu 
12.  Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığımız Yüksek Fen Kurulumuz ile beraberce gerçekleştirdiğimiz bakanlığımız şartnamelerini güncelleme çalışmalarımız kapsamında   “Elektrik Tesisatları Sismik Önlemler Genel Teknik Şartnamesi” taslağı oluşturulmuş ve bakanlığımızla paylaşılmıştır.

                                  
Ulaştırma ve Alt Yapı Bakanlığımız Sanat Yapıları Dairesi Başkanlığınca hazırlanan ülkemiz için çok önemli Deprem Yönetmelikleri taslakları çalışmaları kapsamında hazırlanmış olan “Elektrik İletim Sistemleri ve İletişim Sistemleri Deprem Yönetmeliği” taslağına 31.03.2020  tarihinde  aşağıdaki görüşlerimiz  bildirilmişti. 

KGM 'ye Gönderilmiş Olan Elektrik Tesisat Portalı   "Elektrik İletim Sistemleri ve İletişim Sistemleri Deprem Yönetmeliği Taslağı" Görüşlerimiz

a)     Bu yönetmelik  sadece  iletim sistemleri kapsamında  olan  trafo merkezlerindeki    elektriksel cihazları değil dağıtım sistemlerini de kapsamalıdır. Deprem yönetmeliği  taslağı kapsamında iletim ve dağıtım sistemleri trafo merkezlerinde bulunan 1k V ‘a kadar  alçak gerilim dağıtım tesisatı da bulunmamaktadır. İletim , dağıtım tesis ve sistemlerindeki   trafo merkezlerinde bulunan  1k V ‘a kadar  alçak gerilim dağıtım tesisatı da  bu kapsamda  ele alınmalıdır.

b)    Bu konularda IEC , EN , ETSI EN standardları olduğu için Amerikan IEEE, ÇİN ve JAPON Standartlarının belirtilmesi ve atıf edilmesi  bir çok yönden uygun  değildir. IEC , EN , ETSI EN standardları olduğu sürece bu standartlar atıf  edilerek yönetmelik düzenlenmelidir. Türkiye olarak Avrupa Birliği EN, HD standartlarını, IEC standartlarını karşılıklı olarak kabul ettiğimizi ve tüm standartlarımızı en azından bu standartlara paralel olarak yayınladığımızı belirtmek isteriz.

Düzeltme Önerimiz:

Daha önce başka   aşağıdaki  standartlar ya da yönetmelikler kapsamında (IEEE 693, IEC, GB 50260, JEAG 5003, vb.)   , ilgili   standartlar doğrultusunda   akreditasyonu olan  bir laboratuvardan yeterlilik almış bir elektriksel cihazın  bu Yönetmelik kapsamındaki tüm ölçütleri sağlıyorsa yeterlik düzeyinin bir kez daha irdelenmesi gerekmez.


b.1) IEC, EN Standartları

b.1.1)   EN,  IEC  62271-207:2012   Yüksek gerilim anahtarlama düzeni ve kontrol düzeni - Bölüm 207: 52 kV üzerindeki beyan gerilimler için gaz yalıtımlı anahtarlama düzeni donanımlarının sismik nitelendirilmesi
 
b.1.2) IEC TR 62271-300: 2006   Yüksek Gerilim Alternatif Akım Devre Kesicileri: Yüksek Gerilim Alternatif Akım Devre Kesicilerinin Sismik Kalitesi İçin Kılavuzu (IEC 61116:1993 yürürlükten kaldırılmıştır.)
 
b.1.3) IEC/TS 61463 :2016   İzolatörler  - Sismik sınıflandırma

b.1.4) EN, IEC 60255-21-3 :1993  Elektrik Röleleri- Bölüm 21: Ölçme Röleleri ve Koruyucu Donanımlar Üzerine Titreşim, Mekanik Darbe, Çarpma ve Sismik Deneyler- Kısım 3: Sismik Deneyler

b.1.5) IEC TS 62271-210 :2013   Yüksek gerilim anahtarlama düzeni ve kontrol düzeni - Bölüm 207: 1kv üzerinde ve en yüksek 52 kv'a kadar olan beyan gerilimleri için metal mahfazalı ve katı yalıtım mahfazalı  a.a. metal mahfazalı anahtarlama düzeni ve kontrol düzenleri sismik yeterliliği

b.1.6 ) EN, IEC  60068-3-3:2019    Çevre Şartlarına Dayanıklılık Deney-Bölüm 3: Kılavuz, Cihazlar İçin Sismik Deney Metotları

b.1.7 ) EN, IEC  61587-2:2011    Elektronik Donanım İçin Mekanik Yapılar- IEC 60917 ve IEC 60297 Standartları İçin Deneyler- Bölüm 2: Kabinler ve Raflar İçin Sismik Deneyler

b.1.8) IEC/IEEE 60980-344:2020   Nükleer üretim istasyonları için güvenlik sistemlerinin elektrikli cihazlarının sismik sınıflandırılması için  öngörülen yöntemler

b.1.9)  ETSI EN 300 019-1-3 V2.4.1 (2014-04)
Environmental Engineering (EE); Environmental conditions and environmental tests for telecommunications equipment; Part 1-3: Classification of environmental conditions; Stationary use at weatherprotected locations

b.1.110) ETSI EN 300 019-2-3 V2.5.1 (2020-10)
Environmental Engineering (EE); Environmental conditions and environmental tests for telecommunications equipment; Part 2-3: Specification of environmental tests; Stationary use at weatherprotected locations


c)      Yönetmelik taslağında “Ankraj tasarımı cihazın kütle merkezine yatay yönde ağırlığın %20’si, düşey yönde ağırlığın %16’sı uygulanarak TS-500’e göre yapılacaktır. “ denilmiştir. Ancak TS 500  “Betonarme Yapıların Tasarım ve Yapım Kuralları “ ile ilgili bir standarttır.

 Oluşacak yüklerin tasarımı 1 Ocak 2019  tarihinde  yürürlüğe giren “Deprem bölgelerinde yapılacak yapılar hakkında yönetmelik 6. Bölüm “Deprem Etkisi Altında Yapısal Olmayan Bina Elemanlarının Tasarım Esasları” ‘na göre yapılmalıdır. (Bu yönetmelik çok gelişmiş, güncel olduğu ve yasal olarak ta yürürlükte  olduğu için ) Ancak bu sadece oluşacak yükleri bulmamızı sağlar. Ankraj tasarımının TS EN 1992-4 standardına göre yapılması gerekmektedir. (TS EN 1992-4 İngilizce olarak 03.02.2020 tarihinde yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.)

d)     A.1.3 Tanımlardaki  Orta Gerilim (OG) tanımı IEC ve EN ‘de bulunmamaktadır. 1 k V üstü yüksek gerilimdir.

e)      Deneysel Yöntemler için  deneylerin yapılacağı laboratuvarın ilgili standartlar doğrultusunda akredite olması gerekliliğinin yönetmelikte belirtilmesi gerekir.

f)    Yönetmelik  taslağında “A.4 Yeterlilik düzeylerini belirlemek için hem deneysel yöntemler (Madde A.4.1), hem de hesap yöntemleri (Madde A.4.2) kullanılacaktır. Deneysel yöntemler sadece kritik öneme haiz donanım için uygulanmaktadır.” Denilmiştir.

Bu madde çok önemli olup kritik öneme sahip donanımın açıklanması gerekir. Cihazların tümü kritiktir ve yapılabilecek tüm cihazlarda deney gerçekleştirilmelidir. Ancak iletim tesislerinde kullanılan  büyük güçlü transformatörlere    sismik deney uygulanamayacağı göz önüne alınarak buşing ve benzeri  donanımın  sismik deneyleri yapılıp sonra  trafolar için  hesap istenebilir.

g)    Madde A.4.1 Deneysel Yöntemler en azından IEC , EN 60068-3-3 , IEC, EN 60068-2-57 , IEC,EN 60068-2-59  ve ilişkili standartlar   doğrultusunda olmalıdır.

h)    Yönetmelik taslağı içindeki A4.2 bölümünde  İlgili EN, ETSI  IEC standartları olmayan  test yapılması mümkün  olmayan yapısal olmayan  imalatlar için Sonlu Elemanlar Analizi  ve Modelleme yöntemleri açık ve net tanımlanmalıdır.

i)    A.6 Maddesi   IEEE 693 standardı doğrultusunda düzenlenmiştir. Konu ile ilgili deneyleri de içeren “b”  maddesinde belirttiğimiz EN, IEC standartları doğrultusunda bu bölüm ve ilgili diğer bölümler tekrar düzenlenmelidir.

j)      En önemli konu ülkemizde olabilecek en kısa zamanda uygun kapasitede akredite sismik deney laboratuvarının kurulmasıdır.

k)     “Elektronik Haberleşme ve Bilgi Sistemleri Binalarının Tasarımı” ile ilgili 
Bölümde elektriksel cihazların OG Hücreler, Dağıtım Trafoları, Alçak Gerilim Panoları, Alçak Gerilim Tesisatı  vb. cihazların sismik dayanım deneylerinden ilgili standartlar doğrultusunda bahsedilmemiştir. “b” maddesinde belirtiğimiz EN, IEC standartları doğrultusunda cihazların deneyleri akredite laboratuvarlarda yapılıp yeterlilikleri belgelenmelidir.

l)    Bölüm E- Elektriksel Cihazların Deprem Yeterlilik Raporlarının Onaylanması 

Bu yönetmelik kapsamında trafo sahalarına yerleştirilecek elektriksel cihazların deprem yeterliliklerin belirlenmesini ve kanıtlanmasını kapsayan raporlar, yeterlilik belirleme süreçlerinin tüm aşamalarına vakıf, teorik ve mesleki bilgi ve deneyim sahibi deprem mühendisliği ve yapı dinamiği konusunda uzman bir inşaat mühendisi, makina mühendisi, ya da elektrik mühendisi  tarafından onaylanacaktır.

Deprem yeterlilik raporunu onaylamakla görevlendirilen uzman eğer ilgili cihaz ilk kez deneysel yöntemlerle test ediliyorsa ilgili deney standartları doğrultusunda akredite laboratuvardaki    testlere katılacak, testler öncesinde üretici tarafından önerilecek test düzeneğini ve test protokolünü onaylayacaktır.

Bu yönetmelik uyarınca bir elektriksel cihazın deprem yeterlilik düzeyinin belirlenmesi amacıyla üretici tarafından gerçekleştirilen deneyler ve/veya hesaplar bir rapor halinde ilgili kuruluşa teslim edilecektir. Teslim edilen raporlar görevlendirilen uzman tarafından değerlendirilecek, değerlendirme sonucunda uzman tarafından bir “Deprem Yeterliliği Değerlendirme Raporu” hazırlanarak ilgili kuruluşa sunulacaktır.

m)    Bu yönetmeliğin konuları Enerji Bakanlığını ilgilendirdiği için kesinlikle Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından düzenlenerek yayınlanmasını önemle öneriyoruz.

Üzülerek belirtmek isteriz ki yönetmelik yayınlandığında  yukarıdaki ETP  görüşlerimizden sadece en son madde “m”’nin  dikkate alındığı  ve yönetmeliğin   Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığımız tarafından yayınlandığı görülmüştür.   

Yayınlanan  yönetmeliği incelediğimizde;

a)    31.03.2021   tarihinde taslak çalışmaya gönderdiğimiz görüşlerin hiç birinin dikkate alınmadığı, yönetmeliğin güncel EN, IEC standartlarının dahi belirtilmediği,

b) Yönetmeliğin ülkemiz  "DEPREM" gerçeğine rağmen 3 yıl sonra  yürürlüğe gireceği , 

görülmüştür. 


Elektrik Tesisatları deprem güvenliği ile ilgili olarak  aşağıdaki konuları önemle hatırlatmak istiyoruz. 
 

• Yapılardaki elektrik tesisatlarında elektrikli cihazların(donanımın)  sismik montaj önlemleri alınarak montajlarının yapılması, cihazların sismik hareketlerde sismik koruma sağlanarak çalışabildikleri anlamına gelmez. 
• Cihazların sismik dayanımı ve deneylerdeki sismik montaj önlemleri beraberce göz önüne alınmalı, cihazlar sismik deneylerden hangi montaj şekli ile geçtiyse o şekilde montajı yapılmalıdır.
• Elektrik tesisatlarındaki sismik dayanım gerektiren cihazların, sismik koruma için kullanılan tüm malzemelerin sismik dayanım deneyleri "EN IEC 60068-3-3" standardı, ilgili diğer standartların gerekleri doğrultusunda can ve mal güvenliği göz önüne alınarak kesinlikle “Bağımsız Uluslararası Akredite” bir laboratuvarda gerçekleştirilmiş olmalıdır. 
• Ülkemizde elektroteknik sektörümüze hizmet edebilecek nitelik ve yeterlilikte  “Bağımsız Uluslararası Akredite” bir laboratuvar  acilen kurulmalıdır. 
• Sismik dayanıma sahip donanımın, sismik koruma için kullanılan elemanların sismik dayanım deneyleri bir “sertifikalandırma” sistemi ile gerçekleştirilmeli ve sertifikası olmayan ürünler kullanılmamalıdır. 
• Elektrik tesisatlarının sismik koruması ile ilgili inşaat grubu başta olmak üzere ilgili tüm disiplinler arası koordinasyon çok sıkı bir şekilde sağlanmalıdır. 
• Sismik dayanım gerektiren cihazların sismik koruma elemanlarının nitelikleri özellikle teknik şartname ve keşif özetlerinde ayrıntılı olarak tanımlanmalıdır. 
• Tesisatların depremden korunması amacıyla yapılacak çalışmaların doğru şekilde tesis edildiğinden emin olunması için, şantiyedeki uygulamalar  bu konularda uzman  mühendislerin gözetiminde yapılmalıdır. 
• Sismik dayanım gerektiren elektrik cihazları, elemanların deneylerinin deney standartları ve “Bağımsız Uluslararası Akredite” laboratuvarlarda gerçekleştirilmesi Deprem Yönetmeliği’nde açıkça belirtilmelidir. 
• Yapılan deneyler sonucunda oluşturulacak bir sertifikalandırma” sistemi de Deprem Yönetmeliği içinde yer almalıdır. 
• Deprem Yönetmeliği’nin elektrikli cihazlar, elektrik tesisatları ile ilgili eksikleri, düzenlemeler ile ilgili çalışmalar ilgili standartlar doğrultusunda ve uluslararası diğer yönetmeliklerden yararlanarak en hızlı şekilde sonuçlandırılmalıdır. 

 " Ülkemiz Deprem Gerçeği " doğrultusunda yönetmeliğimizin standartlar doğrultusunda düzenlenmesi ve acilen yürürlüğe sokulmasının olağanüstü önemi ortadadır.

Amacımız tüm toplum katmanlarında deprem duyarlılığının geliştirilmesi ve sürekliliğinin sağlanmasıdır. Herkes kendi uzmanlık alanı ile ilgili sorumluluğunun bilincinde üzerine düşeni yapmalıdır. 

 ETP Deprem Güvenliği Çalışma grubu olarak  "Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığımızca" yayınlanan yönetmelikle ilgili güncel standartlar doğrultusunda gereğinin yapılmasını bakanlığımıza arz ederiz.

Saygılarımızla


- Ç.Ş.İ.D.  Bakanlığımız Yüksek Fen Kurulumuz ile ortak çalışmalarımız kapsamında  “Yapılarda Elektrik Tesisatlarında Deprem Güvenliği Genel Teknik Şartnamesi" taslağı (Lütfen tıklayınız.)