Yazı Dizisi-1

Göker Yılmaz

1kV üzeri gerilim seviyeleri “Yüksek Gerilim” olarak tanımlanmakla birlikte 1-52kV arası için
“Orta Gerilim” ifadesi yaygınca kullanılmaktadır. Orta gerilim dağıtım panoları genelde üç faz
olarak tasarlanır ve üretilirler. Tasarım sırasında dikkat edilmesi gereken en önemli hususlardan birisi faz-faz veya faz-toprak arasındaki hava izolasyonu mesafesidir. Gerilim seviyesine bağlı olarak yeterli izolasyon mesafesi bırakılmaz ise iki faz arasında veya herhangi bir faz ile toprak arasında atlama görülebilir.

Her ne kadar pratikte farklı gerilim seviyeleri için öngörülen hava izolasyon mesafeleri olsa da,
IEC 62271-200 standartlarında belirtilmiş herhangi bir sınırlama yoktur. Ancak panonun, tasarımı tamamlandıktan sonra IEC 62271-200 standartlarında tanımlanmış olan dielektrik testinden geçmesi gereklidir.

Dielektrik testine girecek pano için aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi gereklidir.

• Test edilecek panonun özellikleri, pratikte kullanılan pano ile birebir aynı olmalıdır.
• Eğer panonun farklı versiyonları mevcut ise hava izolasyon mesafesi en az olan versiyon
test edilmelidir.
• Tasarımda izole plaka veya izole bant gibi herhangi bir izolasyon malzemesi öngörülmüş
ise pano bu malzemeler ile birlikte test edilmelidir.

Dielektrik testi iki aşamada yapılır;

1. Şebeke frekansında izolasyon gerilimi:

Bu aşamada panoya, Tablo 1’de belirtilen ve panonun anma gerilimine göre değişen
gerilim değerleri uygulanır. Gerilimin uygulanma süresi şebeke frekansına göre değişir.
Bu süre 50Hz şebekeler için 60 saniye, 60Hz şebekeler için 72 saniyedir. Gerilimin
uygulandığı süre boyunca pano içerisinde faz-faz veya faz-toprak arasında herhangi bir
atlama olmaması gerekir.

Tablo 1: Anma gerilimine göre şebeke frekansında izolasyon gerilimi

Anma Gerilimi Şebeke Frekasında
İzolasyon Gerilimi
12kV 28kV
17.5kV 38kV
24kV 50kV
36kV 70kV

2. Yıldırım darbe gerilimi:
Bu aşamada 15 adet yıldırım darbe gerilimi ardışık olarak uygulanır. Bu uygulama, her
bir faz için anahtarlama elemanı işletme pozisyonunda kapalı iken, işletme
pozisyonunda açık iken ve test pozisyonunda açık iken üç ayrı konumda hem negatif
hem pozitif olarak tekrarlanır. Eğer her 15 seride 2’den fazla atlama görülmez ise test
başarılı sayılır. Ancak 15’lik serinin son 5 tanesinde atlama görülür ise 5 ilave yıldırım
darbe gerilimi daha uygulanır. Toplamda en fazla 25 atışa izin verilir.
Uygulanacak yıldırım darbe geriliminin değeri Tablo 2’ de görüldüğü gibi panonun anma
gerilimine göre belirlenir.


Tablo 2: Anma gerilimine göre yıldırım darbe gerilimi

Anma Gerilimi Yıldırım Darbe
Gerilimi
12kV 75kV
17.5kV 95V
24kV 125kV
36kV 170kV

Tablo 2’ deki değerler belirli atmosferik şartlar kabul edilerek belirlenmiştir. Test
Sırasında uygulanacak gerçek değer test yapılan ortamın sıcaklığı, nemi ve basıncına
göre belirlenen bir “k” faktörü ile tablodaki değer çarpılarak hesaplanır.

Panonun dielektrik testinde başarısız olması durumunda çözüm olarak aşağıdaki
uygulamalara başvurulabilir.

• Atlamanın görüldüğü noktaya bağlı olarak faz-faz veya faz toprak arasındaki
hava izolasyon mesafesi arttırılabilir. Ancak genellikle bu çözüm pek tercih
edilmez. Çünkü panonun dış ölçülerinde değişiklik gerektirir ve maliyeti arttırır.

• Faz-faz veya faz-toprak arasında bir izole plaka kullanarak hava izolasyon
mesafesi uzatılabilir veya iletken metali izole bir bant ile kaplanabilir. Bu iki
uygulama en çok tercih edilen çözümlerin başında gelir. Maliyeti çok yüksek
değildir ve uygulaması kolaydır. Ancak izole malzeme kullanımı ortam şartlarının
çok kötü olduğu şantiyelerde risk içerir. Havadaki kimyasallar, toz, nem vb.
maddeler izole plakaların izolasyon özelliğini zayıflatarak plaka üzerinde kısmi
deşarja sebep olabilir.

Yazı dizimizin devamını bir sonraki makalemizden takip edebilirsiniz.