Biyolojik Mağazalar

Yazı Dizisi-2

Metin: BetinaTschiedel Martau ve André Comiran Tonon

Araştırma incelemesi 1: Satış mekânlarında ışık kalıpları ve bunların, çalışanların sağlığı-ruh durumu üzerindeki etkisi

İki yıl boyunca (2008’den 2009’a kadar) satış mekânlarında aydınlatma çözümleri ve bunların personel üzerinde etkisi konusunda bir araştırma çalışması2 yaptık. Aydınlatılmış bir ortamda çalışanların bakış açısından aydınlatmanın görsel, biyolojik ve duygusal unsurlarını inceledik. Üç denek grubunda -18 ve 65 yaş arası kadınlarda- araştırma3 aydınlatma konusunda yüksek derecede bir memnuniyetsizlik olduğu tespit edildi. Bir grupta, penceresi olan mağazalarda çalışan kişiler vardı. Diğer iki grupta, penceresiz bir alışveriş merkezinde ve farklı iş saatlerinde çalışan kişiler bulunuyordu. Ayrıca, aydınlatma tasarımı ile ilgili memnuniyet duygusal ve biyolojik faktörlere bağlıydı. Kısaca şu sonuçlara varıldı:

1. Çalışanlar değerlendirilen unsurlar konusunda memnuniyetsiz oldukça daha moralsiz oldular.
   2. Penceresiz ortamda çalışma konusunda şikâyetlerini ifade ettiler.Çalışanlar saatlerce elektrikli ışık altında kaldılar, bazıları vardiyalarına göre geceye kadar kalmak durumundaydı. Tespit edilen problemler şöyle sıralandı: Zamanı tayin etme, dışarısı ile görsel bağın oluşmaması, çalışmak için fazla veya çok az ışık olması, ışık kaynakları tarafından üretilen aşırı ısı, rahatsız edici gürültü, gibi görme ile ilgili olmayan problemler.
   3. Alışveriş merkezlerinde çalışanlar, dış dünya ile yeterli irtibatları olmamasınınen kötü tarafınının korku ve stres duygularının oluşmasına neden olması olduğunu iddia ettiler.
   4. Bir mağazanın genel ortalama aydınlatma gücü ile aydınlatma konusundaki memnuniyet arasındaters bir ilişkinin olduğuna dair kanıtlar bulundu. Ayrıca, bu değişkenler ile psikolojik bozukluk ve depresyon ile ilgili bir ankette yer alan değerler arasında olumlu bir ilinti vardı. Denek çalışanlar saat 10:00 ile 16:00 arasında çalışmışlardı. Bu grubun kortisol değerlerindeki değişiklik büyük bir olasılıkla yüksek ölçüde stres ve eksik gün ışığına bağlıydı.
   5. Sirkadiyen ritmin kontrolü, günün saati ve güneş ışınlarında kalma süresine bağlı olduğu için 14:00 ile 22:00 saatleri arasında penceresiz mekânlarda çalışanların iş yerindeki aydınlatmadan etkilendiğini gösteriyor. Neticede daha uzun bir süre ışığa maruz kalıyorlar. Bu grupta en yüksek aydınlatma gücünü (700lx’e kadar) kaydettik. Işık koşullarının yan etkileri arasında melatonin hormonunun salgılanmasında yaşanan fizyolojik değişikliklerin dışında depresyon belirtilerinin artması var. Bu araştırma çalışması satış mekânlarına monte edilen aydınlatma çözümlerinin insan faktörlerini dikkate almadan yapıldığına işaret ediyor.

Araştırma çalışması 2: Hastanelerde aydınlatma, pencereli ve penceresiz mekânlarda çalışma farkı

Satış mekânlarının aydınlatma konusunu inceledikten sonra yapılan işin türünün aydınlatma ve çalışanların sirkadiyen ritmi arasındaki bağlantıya etkisi açısından bir değişken olup olmadığını test etmek istiyorduk. Bunun için aynı metodik ile bir başka kesit araştırması yaptık, ancak bunu farklı kullanımı olan bir binada gerçekleştirdik: Hastane. Bu araştırmada da kadın denekler kullanıldı ve denekler iki grubu ayrıldı. Birinci grup penceresi olan bir iş yerinde diğer grup penceresiz bir iş yerinde çalışıyordu. Dışarıyı görmeyen grup, aydınlatma konusunda yüksek bir memnuniyetsizlik gösterdi. Bunun dışında aydınlatma tasarımı memnuniyetinin boyutu duygusal ve biyolojik faktörlerle doğrudan bağlantılıydı. Ayrıca, penceresiz mekânlarda çalışanlar saat 20:00 sularında yüksek melatonin değerlerine ve 22:00 sularında daha düşük melatonin değerlerine sahipti. Gece melatonin seviyesi, depresyon semptomları ve uyuma kalitesi için değerlendirme skalasında negatif korelasyon tespit edildi.



Bu sonuç şunu gösterdi ki geceleri melatonin seviyeleri düştükçe denekler depresyon semptomları göstermeye başladılar ve uyku kaliteleri düştü. Sadece elektrikli ışık altında çalışanlarda saat 22:00 civarında daha yüksek kortizol değeri saptandı. Bu kortizol değerleri fizyolojik tarama ve depresyon semptomları ile ilgili özel anketlerden elde edilen değerler ile pozitif bağıntılıydı. Ayrıca bu grupta, psikiyatrik hastalıklar riskine işaret ediyordu. Bu sonuçlar iç saatin (sirkadiyen ritim) bozulmuş olmasına yönelik de ip uçları verebilir. Çünkü kortizol ve melatonine bağlı metabolizma hastalıkları başka hastalıklarla da bağlantılı olabilir. İkinci araştırma birincinin çoğu sonucunu onaylıyor. Aydınlatma veya mimari bir konseptin tasarımında sadece ışığın işlevsel unsurlarını değil insana yönelik ihtiyaçların da gözetilmesi söz konusu. İş yerlerinde aydınlatmanın sirkadiyen ritmi koruyacak ve destekleyecek şekilde tasarlanması gerekir.

Human Centric Lighting (İnsan Odaklı Aydınlatma): Satış mekânı aydınlatmasında yeni bir slogan

Işığın biyolojik etkileri ile ilişkili yapılan araştırma faaliyetleri sayesinde aydınlatma sektöründe son 20 yılda “Human Centric Lighting” (HCL) genel olarak tanınmış bir kavram haline geldi. Işığın sadece görünen unsurları değil görünmeyen etkileri de incelendiğinde, insanların kendilerini iyi hissetmeleri ve daha sağlıklı bir yaşam sürmeleri için ışığı nasıl planlayıp tasarlaması gerektiği konusu işleniyor. Aynısı satış mekânlarının aydınlatması için de geçerli. Yine de farklı kronotipler (geç kalkanlar ve erken kalkanlar5 ile) aynı mekânda daha efektif bir şekilde bulunabilmeyi öğrenmek için başka araştırmaların da yapılması gerekir. Örneğin: Işık kalitesi farklı kronotipler üzerinde nasıl bir etki yapıyor? Işık şiddeti ve renk sıcaklığı değişken mi olmalı? Yine, iş yerleri için uygun bir ışık kaynağı olarak LED’lerin geliştirilmesi dahil, aydınlatma sistemlerinin optimize edilmesi gerekiyor. Hem de sadece enerji tasarrufu nedeniyle değil, performansı artırma açısından da. Yukarıda belirtilen HCL fikrinin satış mekânlarındaki doğrudan avantajlarını miktar olarak göstermek zor olsa da toptan ve perakende alanında piyasada önemli büyümeye etki ettiğini gösteren iki önemli rapor6 var.

Biyolojik tıp araştırmalarının asıl konusu Human Centric Lighting (HCL). Bu araştırma alanında bilim adamları gün içinde güneşte az kalmış ve penceresiz odalarda çalışan kişilerin uyku yetersizliği ve depresyon semptomlarından şikâyet ettiğini tespit ettiler. Penceresi olan odalarda çalışanlar iş sürelerinde daha fazla gün ışığı alıyor ve penceresiz mekânlarda çalışanlara göre yaklaşık 45 dakika daha uzun uyuyorlar. Bunun dışından araştırmalar, gün içinde en az üç saat gün ışığında kalan insanların daha az stres yaşadığını ve iş yerinde daha fazla memnuniyet duygusu içinde olduklarını gösteriyor. Deneyimlerimize dayanarak satış mekânlarında insan için en iyi uygulama olarak aşağıdakileri tavsiye ediyoruz:

• Dış dünya ile mümkün olduğu kadar görsel iletişim kurmak.


• Çalışanların gün boyunca ışık koşullarını kendilerinin kontrol edebilmesine olanak sağlamak.


• Gece melatonin salgılamasını baskılayan armatürleri dikkatlice kullanmak ve insan sağlığı üzerindeki etkisi belirlenene kadar yeni teknolojilerle devam etmek.


• Sirkadiyen ritminin bozulma riskini düşürmek için güneşin batışından sonraki sürede tayf içindeki yüksek mavi oranlı ışık kaynaklarını kullanmak.


• Vurgulama aydınlatması ile sergilenen ürünleri öne çıkarmak. Böylece müşteriler satın almaya teşvik ediliyor. Çalışanlar için genel aydınlatmaya yönelik daha az aydınlatma gücü uygulamak.


• Akşam ve gece saatlerinde çalışanların sağlığına ve rahatlığına en uygun olacak yansıtıcı veya dolaylı ışığın potansiyelini araştırmak. Sonuç: Sağlığa yönelik stratejiler konusunu değerlendirmek için tartışmalara krono-biyologların, mimar, aydınlatma tasarımcıları ve aydınlatma sektörünün daha çok dahil edilmesi gerekir.

Bu makalede belirtilen araştırma çalışmalarının her ikisi de aydınlatma tesislerinin, satış alanlarında ve hastanelerde çalışan insanların sağlığı, rahatlığı için ne kadar önemli olduğunu kanıtlıyor. Giderek daha netleşen, bilimsel literatür ile elde edilen bulgular bu iddiaları doğruluyor. Işık ve sağlık arasındaki ilişki göz önüne alınırsa üreticiler; çalıştırdıkları kişilerin memnuniyeti, verimliliği ayrıca kendilerini de rahat hissetmeleri için bu konuda yatırım yapmaya teşvik edilebilirler.

Kaynakça:

1. For more information on social jetlag, see: Beauvalet, J.C., Oliveira, M.A.B., Quiles, C.L., Ilgenfritz, C.A., Hidalgo, M.P., Tonon, A.C. (2017). Social jetlag in health and behavioral research: a systematic review. Chronophysiology and Therapy. [Article in press]


2. Martau, B. T. (2009). The light beyond vision: lighting and its relationship with health and wellbeing of employees at street and shopping mall retail stores in Porto Alegre. Doctoral’s Thesis. University of Campinas, Brazil.


3. This study had a collaboration with Maria Paz Hidalgo, Paulo Sérgio Scarazzato e Clarice Luz.


4. Harb, F., Hidalgo, M. P., Martau, B. (2014). Lack of exposure to natural light in the work space is associated with physiological, sleep and depressive symptoms. Chronobiology International. 32(3):1-8 5 – For more information on chronotypes, see: Adan, A., Archer, S.N., Hidalgo, M.P., DiMilia, L., Natale, V., Randler, C. (2012). Circadian typology: a comprehensive review. Chronobiology International, 29(9):1153-75. 6 – For further information, see: “Human Centric Lighting: Going beyond energy efficiency”, a Report from 2013; and “Quantified benefits of Human Centric Lighting; Final

Haber Kaynağı: https://pldturkiye.com/biyolojik-magazalar/?utm_source=newsletter&utm_medium=email&utm_campaign=name_mimari_aydinlatma_tasarimi_ile_ilgili_guencel_haberler_pld_tuerkiye&utm_term=2017-10-02