Tasarım ve Uygulamada Elektrik, Mekanik, Mimari, İşveren İlişkisi

Yazı Dizisi-2

 

Sabri Günaydın, Kirkor Boyacıoğlu

Elektromekanik Gruplar ile Mimari Gruplar Arasındaki Problemler, Çözüm Önerileri

Tasarımda Karşılaşılan Problemler, Çözüm Önerileri

Yatırımcı, İşveren, Mimar, MTT, ETT ne istediğini ve ne istemesi gerektiğini tam olarak tanımlayamıyorlar. Tasarım aşamalarında İşveren, Mimar, MTT, ETT detaylar konusunda gerekli zamanı ayırmıyor. Bunların sonucunda tasarımlar eksik ve hatalı olabiliyor ve uygulama sırasında bu hatalar düzeltilmeye çalışılarak hayli zaman, iş gücü ve parasal kayıplara neden oluyor.

İşveren ile mimar MTT ve ETT’ye tasarım aşamalarında gerçekçi süreleri vermeli ve yine tasarım aşamalarında işveren ve tasarım grupları gereken özeni göstermeli, gereken zamanı ayrılmalı ve tüm detaylar projeye işlenmelidir.

Mimari tasarımı yani ana tasarımı yapan mimarın, tasarımının başlangıcında, mekanik ve elektrik tesisat gereksinimleri başta olmak üzere temel bilgilere sahip olması, güncel ve geçerli gereksinimlerden haberdar olması ve bu gereksinimlerin gereğini tasarımına yansıtması gerekir.

İşverenler ve/veya Mimarlar genellikle mekanik ve elektrik teknik gereklilikleri yeterince önemsememektedirler. Elektromekanik gerekliliklerin genel olarak estetik ve ticari (satış/kira) kaygılarından daha önde olduğunu kabul etmeye yanaşmıyorlar. MTT ve ETT’nin tasarladıkları binanın daha konforlu, yaşanabilir bir mekân olması için uğraş veren kişiler olduğunu göremeyip, kendilerine zorluk çıkarmaya çalışan insanlar olarak görme eğilimindeler. Bu konular teknik mekan belirleme sürecini anlamsız bir şekilde Mimar, MTT, ETT çekişmesine/çatışmasına dönüştürmektedir. Bunu bildikleri için de genellikle MTT ve ETT ilk görüşmelerde kendilerine gerekenden daha fazla alanlar talep etmektedirler. Üzülerek belirtmek gerekir ki genel olarak Mimar tarafından yapının tasarımı sırasında mekanik ve elektrik tesisatları için yeterli alanlar/boşluklar (Klima santralleri, kazan daireleri, soğutma grupları, soğutma kuleleri, pompa istasyonları, kolektörler, düşey mekanik şaftlar gibi mekanik alanlar/boşluklar; trafo, jeneratör, kesintisiz güç kaynağı(UPS), pano odaları, panoların yerleşimleri, enerji/sayaç odası, güvenlik–otomasyon odaları, bilgi işlem odaları, düşeyde zayıf akım ve kuvvetli akım şaftları gibi elektrik alanları/boşlukları, elektromekanik cihazlara bakım onarımda erişilebilmesi için asma tavanda veya ilgili alanlarda bırakılması gereken erişim kapakları ve yeterli boşluklar ...vb) düşünülmemektedir veya düşünülse dahi alanlar ve boşluklar yeterli büyüklüklerde değildir.

İşveren ve/veya Mimar, mimari tasarımın kendi isteklerine uygun olup olmadığını incelerken MTT ve ETT’nin görüşlerini mutlaka almalıdırlar.

İşveren ve/veya Mimar, mimari tasarım aşamaları sonuçlanmadan, MTT ve ETT‘nin mimari tasarım çalışmalarına girmesini, teknik mahallerin mimari tasarımın en başından itibaren olması gereken yerlerde ve yeterli büyüklükteki alanlar olup olmadığını MTT ve ETT‘nin kontrol etmesini sağlamalı ve onayını almalıdır. MTT ve ETT‘nin uygun görmediği yerleşim alanları ve boşluklar mimari tasarımda yer almamalıdır. İşveren ve/veya Mimar, MTT ve ETT tarafından kendisinden istenilen boşlukların, alanların, yerleşimlerin, şaftların tartışmasını ve pazarlığını yapmamalıdır.

Yerleşimlerde ve tavan yükseklikleri ile ilgili toplantılarda Mimarlar tarafından 1-2 cm’nin pazarlığı yapılmakta tavan içindeki yüksekliler gereğinden çok daha küçük istenerek mekanik tesisatın tasarımı zorlanmakta ve elektrik–mekanik tesisatın tavan içinde koordinasyonunda problemler oluşmaktadır.

Asma tavan bulunan alanlarda asma tavan içi net boşluğu Mimar, MTT ve ETT tarafından müştereken tespit edilmelidir.

Tasarım ve uygulamada genel olarak İşveren, Mimar, MTT ve ETT’nin karşılıklı olarak birbirlerine mesleki olarak güven ve saygı duymaları gerekmektedir. Aksi takdirde çok anlamsız çatışmalar nedeniyle iş gücü kaybı meydana gelmektedir. Bu sorun birbirine mesleki olarak güvenen grupların birlikte çalışması ile aşılabilir.

Bazı durumlarda Mimar ve/veya İşveren tasarım ve uygulamada mimari ve dekorasyon açısından  önemli boyutta harcamalar yaparak malzemeleri seçerken, bir yapının kalbi olan mekanik, elektrik tesisat cihazları/sistemleri için gereken özenin gösterilmesine yardımcı olmuyor ve önemsemiyorlar.  Bu da yapının bakım işletme maliyetlerinin ve enerji giderlerinin artmasına neden oluyor.

Tüm dünya da olduğu gibi ülkemizde de enerji tasarrufu ülkemiz kaynaklarının doğru ve verimli kullanılması açısından fevkalade önemlidir. Mimarlar, yapıda enerji tasarrufuna yönelik tasarım önlemlerinin alınmasına (Örneğin doğal aydınlatma, elektronik balast-trafo kullanımı, yeni nesil enerji tasarrufuna yönelik lamba kullanımı, dekorasyon nedenleriyle gerekli olmadıkça halojen lamba kullanılmaması, yapıda uygun yalıtım malzemelerinin seçilmesi, yapının tasarımında ısı kayıplarının göz önüne alınması, ısı geri kazanımı, otomasyon sistemlerinin gereği gibi tasarımının yapılmaması …vb)  gereken özeni göstermelidirler. Mimar, MTT ve ETT’nin bu konularda birbirlerini teşvik etmesi ve koordineli çalışması doğru bir yaklaşım olacaktır. Mimar, enerji tasarrufuna yönelik tüm önlemleri, MTT ve ETT’nin görüşlerini alarak uygulamalıdır. Ülkemiz ve İşveren için en önemli şeyin ilk yatırım maliyeti ve enerji tasarrufu; yani “Para, Para, Para! “ olduğu Mimar, MTT ve ETT tarafından hiçbir zaman unutulmamalıdır.

Genellikle Mimar, bazen İşveren; Yangın, Acil Aydınlatma ve Yangın Alarm Sistemi açısından, Can ve Mal Güvenliği ile ilgili olan bu konularda işin uzmanına (tesisat mühendislerine) danışmıyorlar, yanlış bir uygulama yapıldığını gördüğümüzde gereken uyarıda bulunulduğu halde uyarıları dikkate almayabiliyorlar.

MTT, ETT ve elektrik, mekanik tesisat yüklenicileri tarafından yönetmelikler ve standartların gerekleri Mimar ve İşveren’e ikaz edildiğinde gereği tartışılmaksızın yerine getirilmelidir.

Yapılarda kaçış yolları, yangın merdivenleri tasarımı doğru ve yönetmeliklere göre Mimar tarafından yapılmadığı zaman tasarım ve uygulamada elektromekanik tesisat açısından çok önemli problemler oluşmaktadır. Bu nedenle tasarım ve uygulamada iş gücü kaybı ve ek maliyetler oluşabilmektedir.

Binalarda Mimar tarafından yapılması gereken kaçış yolları, yangın merdivenleri, acil durum çıkış (exit) merdivenleri, yangın zonlarının tasarımı konunun uzmanlarına danışılmadan yapıldığı için, eksik/hatalı olmakta ve bu durumda mekanik ve elektrik tesisat tasarımı tümüyle hatalı bir şekilde ilerlemekte, işin sonunda konu tekrar ele alındığında tasarım ve uygulamada iş gücü kaybı ve ek  maliyetler oluşabilmektedir. Yapıların bir çoğunda yangın zonlaması göz ardı edildiği, doğru olarak yapılmadığı veya yapılan hatalar nedeniyle daha sonra yangın senaryosu yapılarak uygulamaya girildiğinde önemli problemler yaşanmakta veya yapılarda bu konular maalesef can güvenliği yönünden fevkalade tehlikeli bir şekilde ihmal edilmektedir. Tasarım aşamasında çok yanlış bir şekilde yangın zonlarının her bir disiplin tarafından bağımsız olarak,  birbirinden kopuk belirlendiği görülmekte ve uygulama aşamasında yükleniciler tarafından hazırlanması gereken/hazırlanan “uygulama projesi “ sırasında;  “kesin proje“ aşamasında önemli değişiklikler yapılması gerekliliği genel olarak ortaya çıkmaktadır.

Herhangi bir yapıda yangın zonlarının tasarımı Mimar tarafından “kesin proje“ aşamasında yapılmalı/yaptırılmalı ve  “ön proje” aşamasında yangın zonu bilgileri  MTT ve ETT’ye  kesin olarak verilmelidir.

Mimari - Elektrik - Mekanik projeleri arasında bir öncelik sıralaması yoktur. Önce mimari daha sonra mekanik daha sonra elektrik sıralaması bir kerede düzgün bir tasarıma engeldir.

Tüm bu disiplinler adım adım ve tasarımın tüm aşamalarında tasarımlarını disiplinler arası isteklere göre gözden geçirmek durumundadır. Elektrik ihtiyaçlarına göre mimari, mekanik optimizasyonu için mekanik-elektrik-mimari gibi çok yönlü bir etkileşim söz konusudur ve bu etkileşim tek seferde sağlanabilen, içine kapanarak yapılabilen bir süreç değildir. Yapılan tasarım değişiklikleri zorunlu ve iyileştiricidir. Ancak gereken değişiklikleri her disiplin, diğer disiplinin gereklerini anlayan ona yardımcı olan bir yaklaşımla yapmalıdır





Uygulamada Karşılaşılan Problemler , Çözüm Önerileri