Motor Uygulamalarında Enerji Verimliliğinin Arttırılmasına Yönelik ErP Direktifi 2009/125/EC

Barış Akdoğan 

Bilindiği üzere Avrupa Birliği çevre politikasının hedeflerinden biri sera gazı emisyonlarını ve enerji tüketim seviyelerini 2020'ye kadar önemli ölçüde azaltmaktır. AB, "20/30-20-20" stratejisinin bir parçası olarak 2020 yılına kadar aşağıdaki hedeflerine ulaşmayı taahhüt etmektedir:

• Sera gazı emisyon değerlerini %30'a kadar azaltmak,


• Yenilenebilir enerjinin payını %20'ye çıkarmak ve


• Genel olarak enerji verimliliğini %20 oranında artırmak.

Bu hedeflerin yasal dayanağı, 6 Temmuz 2005 tarihinde yürürlüğe giren ve enerji kullanan ürünlerin çevre dostu tasarım şartlarını belirten ErP Direktifi (2005/32/EC)'dir. Bu direktifin değiştirilmiş bir versiyonu (2009/125/EC) 21 Ekim 2009'da yürürlüğe girmiş ve yukarıda bahsi geçen şartlar, enerjiyle ilgili ürünlerin (adından da anlaşıldığı gibi "ErP – Energy related Products") çevre dostu tasarımını da kapsayacak şekilde genişletilmiştir. Avrupa Komisyonu (EC) Direktifleri, Avrupa Birliğine üye olan tüm ülkeler için yasal olarak bağlayıcıdır ve AB Resmi Gazetesinde yayınlandıktan kısa bir süre sonra zorunlu hale gelir. 2009/125/EC sayılı ErP Direktifi, enerjiyle ile ilgili ürünler için genel eko-tasarım gereksinimlerini tanımlayan çatıyı oluşturur. Bu direktif, Almanya'da yaygın adıyla Çevreye Duyarlı Tasarım Direktifi olarak bilinen Energiebetriebene-Produkte-Gesetz (EBPG – Alman Enerji Kullanan Ürünler Yasası) ile uygulanmaktadır.

Bu bağlamda, EC 640/2009 sayılı Regülasyon üç fazlı alçak gerilim asenkron motorlar için çok çeşitli anma çıkış güçlerine ilişkin zorunlu minimum verimlilik seviyelerini belirtmektedir. Bu tip motorlar, 2005 değerlerine göre AB üye ülkelerinde kullanılan elektrik motorlarının harcadığı toplam elektrik enerjisinin neredeyse %90’ını harcamaktadır. Bu yönetmeliklerin bir parçası olarak, daha önceki tarihlerde Elektrik Makinaları ve Güç Elektroniği İmalatçıları Avrupa Komitesi (CEMEP) tarafından gönüllü olarak kabul edilmiş olan EFF verimlilik sınıflarının yerini, endüksiyon motorları standardı olan IEC 60034-30 standardında belirtildiği şekliyle Uluslararası Verimlilik sınıfları (IE – International Efficiency) almıştır.

Bu sınıflar şunlardır:

• IE1 (standart verimlilik)


• IE2 (yüksek verimlilik)


• IE3 (üst seviye verimlilik)


• IE4 (süper üst seviye verimlilik)

IE tanımlamasındaki verimlilik, IEC 60034-2-1 standardında tanımlanan yeni bir yöntem kullanılarak hesaplanmış ve aşağıdaki grafikte gösterilmiştir.

Şekil – Standart asenkron motorlar için verimlilik eğrileri (IE kodları), Kaynak: IEC 60034-30

Bu direktifin uygulanacağı motor kapsamı, endüstriyel motor ve tahrik sistemlerinde daha fazla enerji tasarrufu sağlama hedefiyle önümüzdeki birkaç yıl içerisinde genişletilecek. Bu gün itibarıyla, standart asenkron motorlar için yasal çerçeve şu şekildedir:

EC 640/2009 sayılı Regülasyon, Madde 3 (alıntı)

• 16 Haziran 2011 tarihinden itibaren, motor verimlilik seviyeleri IE2'den daha düşük olmayacaktır.


• 1 Ocak 2015'ten itibaren: 7,5 – 375 kW anma çıkış gücüne sahip tüm motorların verimlilik seviyeleri IE3'ten daha düşük olmayacak veya IE2 verimlilik seviyesinde olup ve elektronik hız kontrolü ile donatılmış olacaktır.


• 01 Ocak 2017'den itibaren: 0,75 – 375 kW anma çıkış gücüne sahip tüm motorların verimlilik seviyeleri IE3'ten daha düşük olmayacak veya IE2 verimlilik seviyesinde olup ve elektronik hız kontrolü ile donatılmış olacaktır.

Bu regülasyon aşağıdaki karakteristiklere sahip bütün tek hızlı, üç fazlı 50 Hz veya 50/60 Hz sincap kafesli asenkron motorlar için geçerlidir:

• 2 ila 6 kutuplu


• Anma çalışma gerilimi U_N 1000 V’a kadar


• Anma çıkış gücü P_N 0,75 kW ila 375 kW arası


• Sürekli çalışma için uygun.

Bunun yanı sıra aşağıdaki motorlar bu regülasyondan muaftır: motor verimliliğini tam olarak ölçmenin olanaksız olduğu fren motorları, patlama potansiyeline sahip ortamda çalışan motorlar, bütünüyle sıvıya daldırılarak çalışmak üzere tasarlanmış motorlar ve bütünüyle bir ürüne (örneğin makineye) entegre olan motorlar. İlk versiyon, ek muafiyet şartları içeriyordu, fakat bunlar 27 Temmuz 2014 tarihinde yürürlüğe giren (EC) 4/2014 sayılı güncellenmiş Regülasyonda ciddi ölçüde sınırlandırılmıştır.



Ayrıca aşağıdaki muafiyet sınırları regülasyonun uygulama kapsamı genişletilecek şekilde değiştirildi:

• 1000 m'yi aşan yükseklikler; 4.000 m'yi aşan yükseklikler olarak değiştirildi


• +40°C'yi aşan ortam sıcaklıkları; +60°C'yi aşan ortam sıcaklıkları olarak değiştirildi


• -15°C'den düşük ortam sıcaklıkları; tüm motorlar için -30°C'den düşük ortam sıcaklıkları ve su soğutmalı motorlar için 0°C'den düşük ortam sıcaklıkları olarak değiştirildi


• Bir ürünün girişindeki soğutma sıvısı sıcaklıkları 5°C'den düşük veya 25°C'den yüksek; 0°C'den düşük veya 32°C'den yüksek sıcaklık olarak değiştirildi.