Isıl İzleme ( Heat Trace) Uygulamalarında Montaj ve Bakım Konusunda

Dikkat Edilecek Hususlar

Yazı Dizisi-1

M.Remzi Çelik

Bu bölüm , donmaya karşı koruma ve proses koşullarının değişmeden kalmasını sağlamak için uygulanan Isıl İzleme yönteminin montajı, testi ve dökümantasyonu için gerekli prosedürler hakkında bilgi vermek için hazırlanmıştır. Bu başlık altında ele alınacak ısıtıcı elemanlar kendinden regüleli ve MI mineral yalıtımlı kablolar olacaktır. Böylesine bir sistem için gerekli komponentler arasında trafolar, paneller, duyar elemanlar, kontaktörler, devre kesiciler, teller ve bağlantı elemanlarını sayabiliriz.





Şekil 1. Kendinden Regüleli Kablo



Şekil 2. Mineral Yalıtımlı (MI) Kablo

1.1. Montaj Öncesi Yapılacak Hazırlıklar

• Saha Kontrolü: Isıtıcı montajı yapılacak boruların basınç testinin yapıldığından ve hat üzerindeki bütün elemanların bağlandığından emin olmalısınız. Montaj yapılmadan önce tüm boya, yüzey kaplama ve kaynak işlemleri tamamlanmalıdır. Montaj yapılacak sahada dolaşarak, hazırlanan montaj şemasını uygunluğunu ve de çalışmayı engelleyecek herhangi bir durum olmadığından emin olunmalıdır, varsa tüm keskin ve sivri uçlu engeller ve cüruf temizlenmelidir.

• Planlama: Sahadaki borulama ile projedeki durum arasında, boru çap ve boyutlarında, vana, flanş, pompa, gösterge vb. adetlerinde, askı ve suportlarda (bu elemanlar projede gösterilmeyebilirler ancak ısı kaybı hesapları açısından önemli olduklarından boyut ve adetlerine ilişkin bilgiler bulunmalıdır) herhangi bir fark olup olmadığı kontrol edilmelidir. Metraj ve devre elemanlarında farklılık sistemin performansını olumsuz yönde etkileyecek, voltajın düşmesine veya yükselmesine neden olacaktır. Voltaj düşüşünün %10’dan, yükselişinin de %0’den fazla olmamasına dikkat edilmelidir. Boru hattı üzerindeki branşman borular ana borudan küçük olduğu durumlarda ısıtıcı kablo kullanımına dikkat edilmelidir, zira bu durumlarda boru üzerinde sıcaklık dengesi bozulabilir.

• Markalama: Besleme girişlerinin, bağlantıların ve T dönüşlerin yeri boya yardımıyla işaretlenerek montaja hazırlanmalıdır. Borulara bağlantı yapılamayacağı anlaşılan noktalarda duvara da montaj yapılamıyorsa en uygun yerlere bağlantı için ayaklar veya braketler hazırlanmalıdır.

1.2. Genel Montaj Uygulamaları

• Sahada malzemeyi teslim alma: Ambalaj üzerindeki hiçbir etiket zarar görmeden dikkatlice malzemelerin stok sahasına indirilmesi gerekir. Malzemelerin stok sahasında ambalajları açılmadan saklanması daha uygun olacaktır, ancak malzemeler montaj sahasına gönderilmeden önce gelen miktar ve malzeme tanımlarından emin olunmalıdır, diğer taraftan her bir ambalaj teker teker kontrol edilerek depoya inmeden önce herhangi bir darbe görmedikleri tespit edilmelidir. Sevk irsaliyelerinde yazan miktar ve malzeme kodlarının doğruluğunu onaylamalısınız, bu arada kablo makarasının yanısıra kablo üzerinde de o kablonun özellikleri yazılı olmalıdır. Örgülü tip kabloların her bir makarasının yalıtım direnci ayrı ayrı ölçülmelidir.

• Kablo makarasının ve ambalaj kutularının üzerinde bulunması gerekenler:

a) Üretici firmanın adı, logosu, halogramı ve markası,
b) Katalog, referans veya model numarası,
c) Malzemenin çalışacağı voltaj değeri,
d) W/birim uzunluk cinsinden kablodan beklenen çıkış gücü,
e) Eğer varsa “ Montaj sırasında dikkat edilmesi gerekenler” uyarı listesi,
f) Tehlike sınıfı uyarısı,
g) Çalışma ve kablonun kullanılabileceği maksimum sıcaklık değerleri,
h) Mineral yalıtımlı kabloların üzerinde bunlara ek olarak dizayn tipi, uzunluk, watt, soğuk uç uzunluğu, soğuk uç ölçüsü, soğuk uçtaki voltaj, lazer ile birleştirilmiş fittingsler gibi bilgilerin de olması gerekir.

• Depolama ve Koruma: Malzemelerin -40ᵒC ile 40ᵒC arasında sudan etkilenmeyecek, tozsuz bir ortamda stoklanmaları gerekir, stoklanma sırasında mümkünse malzemelerin palet üzerinde ve ambalajlarının açılmaması önerilir. Eğer belirtilmiş ise, malzemelerin üzerindeki stoklama koşulları mutlaka okunmalıdır. Ambalajları veya kutuları zarar görmüş olan malzemeler üst üste depolanmamalıdırlar. Depoda bekleyen kabloların özellikle uçlarının, su ve nem girmemesi açısından gereğince kapalı ve iyi korunduğundan emin olunmalıdır. Bazı kablolar kaynak kıvılcımlarından etkilenebileceklerinden kabloların tutulduğu ortamlarda kaynak işlemin yapılmaması uygun olacaktır.

• Montaj sahasındaki malzeme hareketi: Montaj sahasında her tür malzemenin mümkün olduğu kadar az hareket etmesi sağlanmalıdır. Malzemeleri montaj noktalarına gerektiği kadar, kucakta veya montaj zeminine zarar vermeyecek cihazlarla getirmelisiniz. Mümkün olduğunca montaj anına kadar malzeme ambalajlarının açılmamasına özen göstermelisiniz.

• Montaj sahasının hazırlanması: Montaj sahasında montaja başlanacak nokta ile ondan sonraki rota belirlenmeli, bu rotaya göre malzeme ve kullanılacak aletler planlanmalıdır (ön markalama). Isıl İzleme uygulaması yapılacak sahadaki borulama işlemlerinin tamamlandığından emin olunmalıdır. Elektrik besleme hatlarının hazır olduğundan emin olunmalıdır.

• Malzemelerin sahada güvence altına alınması: Montaj sahasına gelen malzemelerin önce projede belirtilenlerle aynı olduğu doğrulanmalı, daha sonra da ısıtıcı elemanların ısıtılacak borulara bant ile mi yoksa kablolara zarar vermeyecek başka bir malzeme ile mi bağlanacağına karar verilmeli, bu konuda öncelikle üretici firmanın önerileri düşünülmelidir.

• Montaj: Isıtıcı elemanların montajını yaparken, elemanların ısıtacakları yüzeyle çok iyi temas etmeleri sağlanmalıdır. Isıtıcı kabloların montaj sırasında üst üste binmesinden kaçınılmalıdır, tasarımcı tarafından belirtilmediği sürece sabit güçlü kablolarda bundan uzak durulmalıdır. Bazı ısıtıcı bantların her iki yüzeyi de aynı özelliklerde olmadığından, ısıtıcının hangi yüzeyinin ısıtılacak yüzeyle temas ettiğinden emin olunmalıdır. Boru askılarının yerleri kontrol edilmelidir. Aksi taktirde işçilik artacak ve montaj sırasında yalıtım malzemesi istenmeyen yerlerden kesilmiş olacaktır. Özellikle esnek malzemelerin döşenmesi sırasında zeminde keskin çıkıntıların ve köşelerin olmadığından emin olunmalıdır. Özellikle paslanmaz çelik yüzeylerde önerilen montaj bantları kullanılmalıdır.





• Montaj Prosedürleri: Sisteme yapılacak bütün elektrik girişlerinin kablo sonlandırmalarından veya kablo birleşme yerlerinden yapılmasına özen gösterilmelidir. Isıtıcı kablonun ısıtılacak boruya spiral şeklinde sarılması gereken durumlarda kablonun sarılacağı yerleri tebeşirle işaretlemelisiniz. Bu durumda boru üzerindeki tüm noktalarda, kablo boruya eşit olarak sarılmış olacaktır. Isıtıcı kabloların montaj sahasında makaralardan kesilerek monte edildiği durumlarda makaraların montaj sahasına getirilerek kesilip kullanılması uygundur. Boru üzerine doğrusal vaziyette monte edilecek ısıtıcı kabloların mekanik darbelerden korunması için borunun alt yarısına monte edilmeleri gerekir. Isıtıcı kabloların tek bir hat halinde monte edildikleri durumlarda her bir 300 mm’ye bant sarılması yeterlidir. Ancak kablolar borulara sarılırsa bantların arası 2000 mm’ye kadar çıkabilir. Boru hatlarında doğal olarak pompa, vana, falanş, dirsek, boru suportu gibi çeşitli ısı emici elemanlar olacaktır ve bu elemanların ileride onarılmaları hatta değiştirimelerinin gündeme gelebileceği unutulmamalıdır. Bu yüzden de, o durumlarda rahatlıkla gevşetilip kesmeye gerek kalmayacak şekilde monte edilmelidirler. Kabloların uçları talimatlar doğrultusunda sonlandırılmalı ve işlem biter bitmez de nem veya toz gibi çevresel etkenlerden etkilenmemesi için kablo pabucu ile kapatılmalıdır. Paralel devrelerde iki iletken uç kesinlikle birbirine bağlanmamalıdır, zira bu durum kısa devreye neden olacaktır. Gerekli durumlarda (servis veya değişim) kolay açılabilmelerini sağlamak için paralel devreli ısıtıcıların kullanıldığı uygulamalarda vana, pompa, flanş vb. yerlerde ısıtıcı kablo kesilip buatlarla bağlanarak da montaj yapılabilir. Örneğin, pompada bir arıza çıktığı zaman ısıtıcı kablo buat kutusundan çözülür, pompadaki bakım işleminden sonra tekrar bağlanır. T-bağlantılarda üç koldan gelen kablo tek bir buatta toplanabilir. Plastik borularda ısıl izleme uygulaması yapılacağı zaman mutlaka daha düşük sıcaklıklardaki ısıtıcılar kullanılmalıdır, bu durumda genellikle boru üzerine sarılan alüminyum folyo üzerine ısıtıcı montajı yapılır. Sistemde kullanılacak duyar elemanlar hiçbir zaman ısıtıcılar ile doğrudan temas halinde bulunmamalıdır. Duyar elemanların ısıtıcıdan en az 100 mm uzakta klipslerle ve yapışkanlı alüminyum bantlarla monte edilmesi gerekmektedir.



• Test: Yalıtım işlemin başlamadan önce her sistemin elektrik beslemesi yapılarak doğru çalışıp çalışmadığı anlaşılır. Eğer herhangi bir sorun varsa hemen onarım yapılmalı ve kablo değiştirilmelidir. Yalıtım biter bitmez boru içerisinde akışkan olmaksızın, enerji verilip koruma sıcaklığına planlanan zamanlarda ulaşılabildiğinden emin olunmalıdır. Eğer sıcaklık değerlerinde herhangi bir farklılık var ise kontrol cihazlarındaki gerekli kalibrasyonlar yapılmalıdır.

Bundan sonraki yazımızda "Isıtıcı Kablonun Montajı"  anlatılacaktır.