Jeneratöre İhtiyacınız Olduğunda Çalışmamasının Nedenleri

Umut Çetin 

1.    GİRİŞ:

Farkında olmasanız da yaşamınızın A’ dan Z’ ye her anında enerjiniz hiç tükenmesin ve ışıklarınız hiç sönmesin diye jeneratör setinizin her an çalışır durumda olduğundan emin olmalısınız. Giderek artan elektrik enerjisi ihtiyacı ile birlikte elektrik kesintileri insan yaşamının/güvenliğinin tehlikeye atılmasına, ekonomik kayıplara  ve yaşam kalitesinin düşmesine neden olmaktadır. Kullanım amacı ne olursa olsun; şebeke yedeği olan jeneratör setleri, kesinti durumunda çalışıp elektrik ihtiyacını hemen karşılayabilmelidir. Peki, tesisiniz/işletmenizde yer alan jeneratör seti kesinti sonrasında çalışabilecek durumda mıdır? 

Jeneratör setlerinin planlı bakımlarının yapılması çok önemlidir. İyi bir bakım programının uygulanması; jeneratör setinizin işletme ve ekonomik ömrünün uzun olması için en önemli faktördür. Aynı zamanda jeneratör setiniz her an hizmete hazır durumda olabilecek ve arıza riskleri minimuma inebilecektir. Bu sebeple I TSE Hizmet Yeterlilik Belgesi ve Satış Sonrası Hizmet Yeterlilik Belgesi gibi Kalite Belgelerine sahip olan konusunda uzman bir firma ile ‘’ Periyodik Bakım Anlaşması ‘’ yaparak kontrol ve bakımların, düzenli aralıklarla, eksiksiz ve ekonomik olmasını sağlayabilir, ürününüzden sorunsuz hizmet alabilirsiniz.

İlk  Çalıştırma ve İlk Bakım  üretici firma yetkili servisi tarafından yapılmalıdır. 

Planlı Bakımların yanında jeneratör seti imalatçısından günlük  ve planlı bakımların bulunduğu kontrol listesi temin ediniz. Bu kontrol listesinde yer alan günlük ve planlı kontrollerde yapılması gerekenleri uygularsanız jeneratör setinin bir kesinti esnasında hizmete hazır durumda olmasını sağlarsınız.

Jeneratör setlerinin, planlı bakımları yapılsa dahi günlük olarak bazı problemler ortaya çıkabilir. Bu problemleri bilmeniz gelecekte karşılaşabileceğiniz jeneratör seti çalışmama durumlarının önlenmesine yardımcı olacaktır.

2.    JENERATÖRE İHTİYACINIZ OLDUĞUNDA ÇALIŞMAMASININ NEDENLERİ

2.1    Akü Problemleri: 

Jeneratör setlerinin bulunan akü/akü grupları aynı otomobillerde olduğu gibi motorun marş işleminin gerçekleştirilerek, jeneratör setinin çalıştırılmasını sağlamaktadır. Akü/Akü grubu arızaları jeneratör setinin kesinti sonrasında çalışmamasının nedenlerinin başında yer almaktadır. Akü/Akü grubu günlük kontrol esnasında kontrol edilmelidir. 

•    Şarj seviyesini gösteren kapak üstü indikatör günlük kontrolleriniz esnasında akü şarj durumu hakkında bilgi verir. 
 

Resim 1. İnci Akü İndikatör Gösterge Durumları Görseli

•    Jeneratör kumanda cihazı sürekli olarak akü gerilimini ölçerek eğer akü geriliminde bir azalma meydana gelirse alarm vermektedir. Bu alarmı ‘’ Bina Yönetim ‘’ veya ‘’ Uzaktan İzleme Sistemi ‘’ gibi sistemlerle bütünleştirilirse günlük kontroller dışında oluşabilecek akü arızalarında işletme personelinin durumdan anında haberdar olması sağlanmış olunur.

2.2   Kirli  ve Kalitesiz Dizel Kullanımı: 

Kirli ve kalitesiz Dizel Yakıt kullanımı, yakıt filtresinin değişim zamanından önce tıkanmasına ve/veya enjektörlerin arızalanmasına sebep olmaktadır. Bu problemin önüne geçilmesi için jeneratör setine ait olan dizel motor imalatçısının önerdiği standartlara (EN 590 vb.) uygun dizel yakıt kullanılmalı,  standartlara uygun olmayan dizel yakıtlar kesinlikle kullanılmamalıdır.  Standartlara uygun dizel yakıt kullanılsa dahi, dizel yakıtın depolama ömrü dizel yakıt imalatçı firmanın belirlediği süreyi geçmemelidir. Uzun süre yakıt tankında bekleyen dizel, içerisinde yoğunlaşan sudan kaynaklı olarak bakteri ve mantar gibi mikroorganizmalar oluşumuna neden olarak yakıt filtresinin ve enjektörün tıkanmasına sebep olur. 

2.3    Yakıt Sisteminin Hava Yapması: 

Yakıt sistemi içerisine hava girmesi; jeneratör seti marş esnasında enjektöre gelen yakıt içerisinde hava kabarcığı olması durumda ateşleme işleminin gerçekleşmemesine sebebiyet verir. Jeneratör setinin periyodik olarak her hafta belirlenen günde çalıştırarak havanın yakıttan temizlenmesini sağlayabilirsiniz. 

2.4    Yakıt Hattı Tıkanması: 

Tıkanan veya kırılan esnek yakıt hortumları yakıtın motor tarafından emilmesini engeller. Günlük kontrolde yakıt boru ve hortumlarının düzgünlüğüne bakılmalıdır. Ek olarak motor ile günlük yakıt tankı arasında yer alan yakıt emiş hattı üzerinde bir vana olması durumunda vananın açık konumda(ON) kalması(asma kilit vb. takılarak) sağlanmalıdır. Aksi durumda vana kapatıldığında kesinti sonrası jeneratör seti tanktaki yakıtı ememediğinden çalışamayacak ve arıza durumuna geçecektir.

2.5    Günlük Tankının Yakıtsız Kalması:

Jeneratör seti günlük yakıt tankındaki yakıt seviyesinin gözlemlenebilmesi için mekanik ve/veya elektrikli seviye göstergesinin olması önemlidir. Göstergenin yanı sıra düşük ve yüksek seviye şalterleri de olabilir.Bu durumda tank seviyesinin düştüğü gözlemlenemez. Elektrikli seviye göstergeleri jeneratör kumanda cihazına bağlanıp günlük yakıt tankı içerisindeki yakıt seviyesi kumanda cihazı ekranından gözlemlenebilir ve kumanda cihazından düşük yakıt seviyesi set edilerek, yakıt seviyesi set edilen değere ulaştığında alarm verdirilebilir. Bu alarm ‘’ Bina Yönetim ‘’ veya ‘’ Uzaktan İzleme Sistemi ‘’ gibi sistemlerle bütünleştirilirse günlük kontroller dışında oluşabilecek seviye azalmalarında işletme personelinin durumdan anında haberdar olmasını sağlanmış olunur.

2.6    Jeneratör Seti Otomatik Modda Değil:

Jeneratör seti kumanda cihazı Test, Çalıştırma, Oto ve Durdurma gibi tuşlara sahiptir. Jeneratör seti bakım ve kontrolleri esnasında servis ve işletme personelinin güvenli bakım yapabilmesi için kumanda cihazı üzerindeki tuş vasıtası ile kapalı konuma alınmalıdır. Bakım ve kontrollerden sonra kapalı konuma alınan kumanda cihazı Otomatik moda alınmalıdır. Bakım ve kontrollerden sonra otomatik moda alınmayan jeneratör seti kesinti sonrasında herhangi bir arıza durumu olmamasına rağmen insan hatası kaynaklı olarak çalışmayacaktır.  Bu sebeple kumanda cihazının OTO konumuna alınıp alınmadığı iki kere kontrol edilmelidir.


2.7    Çıkış Şalteri ve Transfer Şalteri Açık ve Trip Konumunda Olması:

Jeneratör seti aşırı akım ve kısa devre korumasını sağlayan çıkış şalteri ile şebeke-jeneratör transfer işlemini gerçekleştiren Jeneratör Transfer Şalterinin açık veya trip konumda olması durumunda; jeneratör setinde herhangi bir arıza olmaması ve jeneratör seti çalışıp elektrik enerjisi üretmesine rağmen işletmenizin/tesisinizin elektriksiz kalmasına neden olacaktır. Günlük kontrollerde şalter konumları kontrol edilmelidir. Şalter konum bilgileri ‘’ Bina Yönetim ‘’ veya ‘’ Uzaktan İzleme Sistemi ‘’ gibi sistemlerle bütünleştirilirse işletme personelinin şalter konumlarını gözlemleyebilmesine ve aksi bir durumda anında müdahale etmesine olanak sağlar.

2.8     Güç ve Kumanda Devresi Kablolamasında Bağlantı Noktalarında   Gevşeklik ve Korozyon  

Güç ve Kumanda devresi  kablolamalarında titreşim nedeniyle zaman içinde gevşeme ve  çalışma ortamına bağlı olarak  korozyon  jeneratör setinin çalışmasına engeldir. Planlı bakımlarda mutlaka atlanmayarak kontroller yapılmalıdır. 

Kumanda cihazı arızalarında anında müdahale için kumanda cihazının tüm bağlantıları soketli olmalı ve bir adet yedek kumanda cihazı bulundurulmasını önermekteyiz. Yedek kumanda cihazı mutlaka mevcut jeneratör seti üzerinde bulunan kumanda cihazının içerisinde yer alan programın aynısı yüklenmelidir. Böylelikle kumanda cihazı arızasında arızalı olan kumanda cihazı sökülerek ve yedek kumanda cihazı takılarak hızlı bir şekilde çalıştırılabilir. Hiçbir şekilde elektrik kesintilerinin müsamaha edilemediği uygulamalarda yedekli kumanda sistemi gibi çözümlere başvurulmasında fayda vardır.

2.9    Soğutma Sıvı Seviyesinin Azalması:

Soğutma sıvısının seviyesinin azalması sonucunda jeneratör seti kısa süre içerisinde yüksek soğutma sıvısı sıcaklığı(hararet) alarmı verecek ve duracaktır. Soğutma sıvısı seviyesi günlük kontrolde gözlemlenmelidir. Jeneratörünüzde radyatör soğutma sıvısının seviyesi düştüğü zaman alarm verecek bir düşük seviye şalteri bulunduğundan emin olunuz, böylelikle soğutma sıvısı azaldığında kumanda cihazı alarm verecek ve arızanın önüne geçilecektir. Bu alarmı ‘’ Bina Yönetim ‘’ veya ‘’ Uzaktan İzleme Sistemi ‘’ gibi sistemlerle bütünleştirilirse işletme personelinin soğutma sıvı seviyesi düştüğünde anında müdahale etmesine olanak sağlar.

2.10    Radyatörün Tıkanmasından Kaynaklı Hararet Problemi

Jeneratör setine ait radyatör petekleri zamanla tıkanabilir ve soğutma sisteminin performansının düşmesine ve jeneratör setinin hararet yapmasına sebep olur. Radyatörün temizliğine ve peteklerin tıkalı olup olmadığına dikkat edilmelidir.

2.11    Düşük Soğutma Sıvısı Sıcaklığı:

Jeneratör setinin kolay bir şekilde marş işleminin gerçekleştirilebilmesi için motor bloğunun imalatçının belirlediği sıcaklıkta tutulması gerekmektedir. Bu sebeple jeneratör setlerinde şehir şebeke elektriğinden beslenen dizel moto blok suyu ısıtıcıları bulunmaktadır. Şebeke varken ve jeneratör seti çalışmaya hazır konumda bekliyorken; blok suyu ısıtıcısı soğutma sıvısını ısıtarak motor bloğunun istenilen sıcaklığa ulaşmasını sağlar ve jeneratör seti marşlama işlemi kolay bir şekilde gerçekleştirmesine olanak sağlar. Blok suyu ısıtıcısının arızalanması veya düzgün bir şekilde çalışmaması durumunda soğuk geçen günlerde jeneratör seti marş işlemi gerçekleşmeyebilir. Bu sebeple jeneratör seti kumanda cihazına  aşırı sıcaklık sensöründen alınan bilgi ile jeneratörün çalışma öncesi jeneratör bloğunun uygun sıcaklıkta  olup olmadığının kontrolu  ve uygun değilse  alarmın  en azından yazılımsal olarak sağlanması önerilir. Bu alarm  ‘’ Bina Yönetim ‘’ veya ‘’ Uzaktan İzleme Sistemi ‘’ gibi sistemlerle bütünleştirilirse işletme personelinin blok suyu ısıtıcısının durumunu gözlemleyebilmesine ve aksi bir durumda anında müdahale etmesine olanak sağlar.


2.12    Yağ/Yakıt/Soğutma Sıvısı Kaçakları:

Günlük kontrollerde yağ, yakıt ve soğutma sıvısı kaçaklarına dikkat edilmeli ve bu kaçaklardan kaynaklı jeneratör seti çalışmamasının önüne geçilmelidir.,

2.13    Kirli Hava Filtresi:

Hava filtresinin kirli olması dizel motor yanma işlemi için gerekli olan havanın yeterli bir şekilde emilememesine ve jeneratör setinin çalıştırılamamasına sebep olur. Günlük kontrollerde hava filtresi kirlilik göstergesinden filtrenin durumu gözlemlenebilir. Kontaklı hava kirlilik göstergeleri mevcut olup, hava filtresi kirlendiği zaman kontak vererek jeneratör seti kumanda cihazından alarm verdirilebilir.
 

Resim 2. Hava Filtresi Kirlilik Göstergesi

3.    SONUÇ

Jeneratör setinin planlı bakımlarının yapılması hem jeneratör setin servis sürekliliğini sağlaması hem de ömrünün belirlenen sürede devam etmesine olanak sağlar. Jeneratör setinin planlı bakımlarının yapılması ihtiyaç olması halinde çalışıp tesisi besleyebilmesine tek başına olanak sağlamaz. 

Jeneratör setinin bulunduğu tesiste yer alan bakım/işletme personelleri tarafından jeneratör seti imalatçısı tarafından belirtilen günlük kontrollerin yapılması olası ve/veya ihmal edilen hatalardan kaynaklı jeneratör seti çalışmamasının önüne geçilecektir. Bu sebeple bakım ve kullanım kılavuzu içerisinde günlük kontrollerde ne yapılması gerektiği bulunmuyor ise jeneratör setinin tedarik edildiği imalatçıdan mutlaka istenilmeli ve günlük kontrol listesine mutlaka uyulmalıdır.

Haftalık jeneratör test çalışması günlük kontroller dışında gözle görülemeyecek hataların, jeneratör setinin haftada belirlenen bir günde ve saatte çalışarak ortaya çıkmasına sebep olacaktır. Jeneratör setini tedarik ettiğiniz firmadan bu özellik kontrol panelinde var ise  aktif edilmesi talep etmeniz olası arızaların erken fark edilmesine olanak sağlar.

Bakım ve işletme yapan personelin İş Sağlığı ve Güvenliği Kurallarına uyması mutlak şarttır. .

Jeneratör setine yapılacak olan garanti süreci içindeki planlı  bakımlar  üretici firma yetkili servisleri  tarafından yapılmalıdır. Bu şekilde olası arıza ve olası arızalardan kaynaklı jeneratör setinin ihtiyaç olması halinde çalışmaması gibi problemlerin önüne geçilir. Bakım/işletme alanında uzman firmalar tarafından yapıldığında jeneratör setinin ekonomik ömrününde uzayacağı unutulmamalıdır.