ETİK
KÜLTÜR & SANAT
Yıldırımdan Korunma Güncel Standartlar - EN, IEC 62305 Yazı Dizisi-3
Yıldırımdan Korunma Güncel Standartlar
EN, IEC 62305
Yazı Dizisi-3
Sabri Günaydın
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Genel Teknik Şartname Madde 7.2, 7.9, 7.10, 7.13, 7.18 ‘de yıldırımdan korunma sistemi tasarımı ile ilgili TS 622, TS IEC 61024 standartları atıf edilmekte olup maalesef tümüyle hatalıdır.
TS 622 standardı standardı 1990 yılında yayınlanmış bir standarttır. 05.06.2007 tarihinde TSE tarafından iptal edilmiş, yerine TS EN 62305-1 standardı yayınlanmıştır.
TS IEC 61024 standardı ifadesi ise hatalıdır, bu kodla tanımlı bir standard yoktur.
TSE tarafından 2002 yılında yayınlanmış TS IEC 61024-1 , TS IEC 61024-1-1 standartları bulunmaktaydı. Bu standardlar IEC tarafından 2006 yılında iptal edilmiş ve yerlerine IEC 62305-3, IEC 62305-1 standartları geçmiştir. Türk Standartları Enstitümüz tarafından da 20.07.2006 tarihinde iptal edilerek TS EN 62305-3 , TS EN 62305-1 standartları yayınlanmıştır. Her iki Standardın Türkçesi 2007 yılında TSE tarafından yayınlanmıştır.
Daha sonra CENELEC tarafından 2011 yılında güncellenen EN 62305-1, EN 62305-3, EN 62305-4 standartları ve 2012 yılında güncellenen EN 62305-2 standartları TSE tarafından da yayınlanarak yürürlüğe sokulmuştur.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın Genel Teknik Şartnamesinin 30.06.2007 tarihinde resmi gazetede yayınlandığı göz önüne alındığında; TSE tarafından iptal edilen standartların teknik şartname içinde yer almasını algılamak mümkün değildir.
Madde7.2, 7.3 ‘teki tablo-1 ‘de,Madde 7.8, 7.9, 7.12 “Aktif Paratoner” bulunmaktadır. Bir önceki yazımda açıklandığı gibi ilgili EN 62305 standartlarında bulunmayan “aktif paratoner” lerin bu şartnameden çıkarılması gerekir.
Yedinci bölümün tümüyle değiştirilmesini sadece kapsam bölümünde yukarıdaki açıklamaların yapılmasını ve diğer maddelerin tümüyle iptal edilerek sadece aşağıdaki standartların atıf edilmesi, atıf edilen standartlara göre tasarım ve uygulama yapılması gerektiğini düşünüyoruz.
a) TS EN 62305-1
Yıldırımdan korunma - Bölüm 1: Genel kurallar
Bu standard yapıların ve hizmet tesisatlarının yıldırımdan korunma prensiplerini kapsar.
b) TS EN 62305-2
Yıldırımdan korunma - Bölüm 2: Risk yönetimi
Bu standard toprağa düşen yıldırım çarpmalarından dolayı yapılarda veya hizmet tesisatlarında meydana gelen risklerin değerlendirilmesini kapsar.
c) TS EN 62305-3
Yıldırımdan korunma – Bölüm 3: Yapılarda fiziksel hasar ve hayati tehlike
Bu standard, bir yapının yıldırımdan korunma sistemi (LPS) vasıtasıyla fiziki hasara karşı korunması ve bir LPS’nin yakınında oluşan dokunma ve adım gerilimlerinden dolayı canlılara vereceği zarara karşı korunması ile ilgili kuralları kapsar.
d) TS EN 62305-4
Yıldırımdan korunma – Bölüm 4: Yapılarda bulunan elektrik ve elektronik sistemler
Bu standard, bir yapı içinde bulunan elektrik ve elektronik sistemler için yıldırım elektromanyetik darbesinin sebep olduğu kalıcı arızalara karşı riski azaltma imkânı sağlayan LEMP’ten korunma tedbirleri sisteminin (LPMS) tasarım, tesis, muayene bakım ve deneyi ile ilgili bilgileri kapsar.
SONUÇ ve ÖNERİLER
Son on yılda, geleneksel LPS, tüm dünyadan yıldırımdan korunma uzmanları tarafından gerçekleştirilen çalışmalarda onaylandı.
Öte yandan, benzer çalışmalar geleneksel olmayan LPS’yi güvenilmez kıldı ve bu onların çeşitli bilimsel kuruluş ve standart kurumlarınca reddedilmelerine yol açtı. 2005’te Uluslararası Yıldırımdan Korunma Konferansı (ICLP) geleneksel olmayan LPS’nin son kullanıcılar için bir tehlike içerdiğini belirten bir uyarı yayınladı. Ancak, geleneksel olmayan LPS satışı yapan yerel bayilerin ve bu, LPS’yi savunanların bu faaliyetlerinden vazgeçmelerini sağlayamadı ve tehlikeli ürünlerini halka pazarlamaya devam ettiler ve hatta yenisini icat ettiler.
Amerika’da NFPA tarafından, mahkemelerce birçok kez bilimsel olmadığı için reddedildi.
2004’ten beri, geleneksel olmayan LPS’nin ardındaki hipotezleri destekleyecek yeni bir kanıt sunulamadı.
Konu ile ilgili IEC/CENELEC TC 81 çalışma grubuna Elektrik Mühendisleri Odası olarak aşağıdaki e-mail ile “aktif ve benzeri diğer paratonerler” ile ilgili soru sorulmuş ve aşağıdaki cevap alınmıştır.
Gönderen: "Bosisio Giuseppe"
Tarih: 10 Oca 2012 16:52
Konu: I: CENELEC /TC 81X
Alıcı: "emo@emo.org.tr"
Cc: "Quesiti"
Dear sirs,
we are sorry for the delay of our answer and we wish inform you that IEC and EN Standards 62305, concerning the protection against lightning does not consider ESE or other charge dissipation arrays.
Kind regards
Giuseppe Bosisio
CEI - Comitato Elettrotecnico Italiano
Direzione Tecnica
Coordinamento Comitati Tecnici
Giuseppe Bosisio
bosisio@ceiweb.it
tel. +39 02 21006.264
fax +39 02 21006.210
A: DirezioneCEI
Oggetto: CENELEC /TC 81X
This email has been generated from IEC website
Mail sent by Chamber of Electrical Engineers of Turkey.
Dear Sir,
Do EN,IEC 62305 standards include some other types of protection like ESE and charge dissipation array?
Sincerely,
Chamber of Electrical Engineers of Turkey TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası Ihlamur Sok. No:10 Kızılay ANKARA Tel: 0090312 425 3272 Fax: 0090312 417 3818
IEC/CENELEC TC 81 komisyonunun cevabında görüldüğü gibi “aktif ve benzeri diğer paratonerler” dikkate dahi alınmamaktadır.
Bütün yıldırımdan korunma kod ve standartları sürekli değişime açık dokümanlardır. Yıldırımdan korunmaya yönelik yeni ve doğrulanabilir bilgiler anlaşılır hale geldikçe, ulusal ve uluslararası standardlarda değişiklikler yapılacaktır.
EN 62305 standartları Türk Standartları Enstitümüz tarafından da, yürürlükten kaldırılmış olan IEC 61024 serisi Standardlar, ENV 61024 taslak standartları esas alınarak hazırlanmış olan TS 622 standardı iptal edilerek 2006 yılında İngilizce, 2007 yılında Türkçe olarak yayınlanmış ve yürürlüğe sokulmuştur.
TS EN 62305 standartları kapsamında aktif paratoner ve tesisatı bulunmamaktadır. Bu nedenle ilgili maddelerin Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Elektrik Tesisatı Teknik şartnamesinden çıkarılması gerekir.
Genel Teknik Şartnamenin yedinci bölümündeki gereken değişikliklerin, öncelikle can ve mal güvenliği göz önüne alınarak hazırlanmış güncel standartlara ve teknolojik gelişmelere uygun olarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığımız tarafından en kısa zamanda yapılması dileğiyle…
Kaynaklar:
1- Overview of Global Lightning Protection Codes and Standards
By Richard Kithil, President & CEO, NLSI
Presented at the International Lightning Detection Conference, Tucson, AZ, April 2006
2- Conventional and Unconventional Lightning Air Terminals: An Update
HARTONO Zainal Abidin, BSc, MIEEE and ROBIAH Ibrahim, BSc, MIEEE
( Journal of the Association of Consulting Engineers Malaysia ,2008/1)
3- A review of studies on Early Streamer Emission and Charge Transfer Systems conducted Malaysia
Z.A. Hartona , I. Robiah Lightning Research Pte. Ltd. Kuala Lumpur, Malaysia
4- NLSI ( National Lightning Safety Institute, www.lightningsafety.com )
5- NFPA Report of the Committee on Lightning Protection, NFPA 780-04-ROC, 2004.
6- United States District Court of Arizona, Order No. CV 96- 2796-PHX-ROS, dated 9th September 2005.
7- İnternational Conference of Lightning Protection (http://www.iclp-centre.org/)
8- The Result Of: A Court Case Conserning Ese Devices. (The short version)
AAGE E. PEDERSEN Asc. Professor, Docent Denmark
9- United States District Court-District of Arizona
The full version, cf. the homepage of the district court http://www.azd.uscourts.gov/azd/courtopinions.nsf/Opinions%20by%20date?OpenView Date 2003.10.23 - CV 96-2796 PHX ROS, Heary Bros. Lightning Protection Co., Inc. et al. vs. Lightning Protection Institute, et al
10- Yazıda bahsi geçen ülkelerin ilgili elektroteknik Standardlar kurumları, kuruluşlarının web siteleri
TS IEC 61024 standardı ifadesi ise hatalıdır, bu kodla tanımlı bir standard yoktur.
TSE tarafından 2002 yılında yayınlanmış TS IEC 61024-1 , TS IEC 61024-1-1 standartları bulunmaktaydı. Bu standardlar IEC tarafından 2006 yılında iptal edilmiş ve yerlerine IEC 62305-3, IEC 62305-1 standartları geçmiştir. Türk Standartları Enstitümüz tarafından da 20.07.2006 tarihinde iptal edilerek TS EN 62305-3 , TS EN 62305-1 standartları yayınlanmıştır. Her iki Standardın Türkçesi 2007 yılında TSE tarafından yayınlanmıştır.
Daha sonra CENELEC tarafından 2011 yılında güncellenen EN 62305-1, EN 62305-3, EN 62305-4 standartları ve 2012 yılında güncellenen EN 62305-2 standartları TSE tarafından da yayınlanarak yürürlüğe sokulmuştur.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın Genel Teknik Şartnamesinin 30.06.2007 tarihinde resmi gazetede yayınlandığı göz önüne alındığında; TSE tarafından iptal edilen standartların teknik şartname içinde yer almasını algılamak mümkün değildir.
Madde7.2, 7.3 ‘teki tablo-1 ‘de,Madde 7.8, 7.9, 7.12 “Aktif Paratoner” bulunmaktadır. Bir önceki yazımda açıklandığı gibi ilgili EN 62305 standartlarında bulunmayan “aktif paratoner” lerin bu şartnameden çıkarılması gerekir.
Yedinci bölümün tümüyle değiştirilmesini sadece kapsam bölümünde yukarıdaki açıklamaların yapılmasını ve diğer maddelerin tümüyle iptal edilerek sadece aşağıdaki standartların atıf edilmesi, atıf edilen standartlara göre tasarım ve uygulama yapılması gerektiğini düşünüyoruz.
a) TS EN 62305-1
Yıldırımdan korunma - Bölüm 1: Genel kurallar
Bu standard yapıların ve hizmet tesisatlarının yıldırımdan korunma prensiplerini kapsar.
b) TS EN 62305-2
Yıldırımdan korunma - Bölüm 2: Risk yönetimi
Bu standard toprağa düşen yıldırım çarpmalarından dolayı yapılarda veya hizmet tesisatlarında meydana gelen risklerin değerlendirilmesini kapsar.
c) TS EN 62305-3
Yıldırımdan korunma – Bölüm 3: Yapılarda fiziksel hasar ve hayati tehlike
Bu standard, bir yapının yıldırımdan korunma sistemi (LPS) vasıtasıyla fiziki hasara karşı korunması ve bir LPS’nin yakınında oluşan dokunma ve adım gerilimlerinden dolayı canlılara vereceği zarara karşı korunması ile ilgili kuralları kapsar.
d) TS EN 62305-4
Yıldırımdan korunma – Bölüm 4: Yapılarda bulunan elektrik ve elektronik sistemler
Bu standard, bir yapı içinde bulunan elektrik ve elektronik sistemler için yıldırım elektromanyetik darbesinin sebep olduğu kalıcı arızalara karşı riski azaltma imkânı sağlayan LEMP’ten korunma tedbirleri sisteminin (LPMS) tasarım, tesis, muayene bakım ve deneyi ile ilgili bilgileri kapsar.
SONUÇ ve ÖNERİLER
Son on yılda, geleneksel LPS, tüm dünyadan yıldırımdan korunma uzmanları tarafından gerçekleştirilen çalışmalarda onaylandı.
Öte yandan, benzer çalışmalar geleneksel olmayan LPS’yi güvenilmez kıldı ve bu onların çeşitli bilimsel kuruluş ve standart kurumlarınca reddedilmelerine yol açtı. 2005’te Uluslararası Yıldırımdan Korunma Konferansı (ICLP) geleneksel olmayan LPS’nin son kullanıcılar için bir tehlike içerdiğini belirten bir uyarı yayınladı. Ancak, geleneksel olmayan LPS satışı yapan yerel bayilerin ve bu, LPS’yi savunanların bu faaliyetlerinden vazgeçmelerini sağlayamadı ve tehlikeli ürünlerini halka pazarlamaya devam ettiler ve hatta yenisini icat ettiler.
Amerika’da NFPA tarafından, mahkemelerce birçok kez bilimsel olmadığı için reddedildi.
2004’ten beri, geleneksel olmayan LPS’nin ardındaki hipotezleri destekleyecek yeni bir kanıt sunulamadı.
Konu ile ilgili IEC/CENELEC TC 81 çalışma grubuna Elektrik Mühendisleri Odası olarak aşağıdaki e-mail ile “aktif ve benzeri diğer paratonerler” ile ilgili soru sorulmuş ve aşağıdaki cevap alınmıştır.
Gönderen: "Bosisio Giuseppe"
Tarih: 10 Oca 2012 16:52
Konu: I: CENELEC /TC 81X
Alıcı: "emo@emo.org.tr"
Cc: "Quesiti"
Dear sirs,
we are sorry for the delay of our answer and we wish inform you that IEC and EN Standards 62305, concerning the protection against lightning does not consider ESE or other charge dissipation arrays.
Kind regards
Giuseppe Bosisio
CEI - Comitato Elettrotecnico Italiano
Direzione Tecnica
Coordinamento Comitati Tecnici
Giuseppe Bosisio
bosisio@ceiweb.it
tel. +39 02 21006.264
fax +39 02 21006.210
A: DirezioneCEI
Oggetto: CENELEC /TC 81X
This email has been generated from IEC website
Mail sent by Chamber of Electrical Engineers of Turkey.
Dear Sir,
Do EN,IEC 62305 standards include some other types of protection like ESE and charge dissipation array?
Sincerely,
Chamber of Electrical Engineers of Turkey TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası Ihlamur Sok. No:10 Kızılay ANKARA Tel: 0090312 425 3272 Fax: 0090312 417 3818
IEC/CENELEC TC 81 komisyonunun cevabında görüldüğü gibi “aktif ve benzeri diğer paratonerler” dikkate dahi alınmamaktadır.
Bütün yıldırımdan korunma kod ve standartları sürekli değişime açık dokümanlardır. Yıldırımdan korunmaya yönelik yeni ve doğrulanabilir bilgiler anlaşılır hale geldikçe, ulusal ve uluslararası standardlarda değişiklikler yapılacaktır.
EN 62305 standartları Türk Standartları Enstitümüz tarafından da, yürürlükten kaldırılmış olan IEC 61024 serisi Standardlar, ENV 61024 taslak standartları esas alınarak hazırlanmış olan TS 622 standardı iptal edilerek 2006 yılında İngilizce, 2007 yılında Türkçe olarak yayınlanmış ve yürürlüğe sokulmuştur.
TS EN 62305 standartları kapsamında aktif paratoner ve tesisatı bulunmamaktadır. Bu nedenle ilgili maddelerin Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Elektrik Tesisatı Teknik şartnamesinden çıkarılması gerekir.
Genel Teknik Şartnamenin yedinci bölümündeki gereken değişikliklerin, öncelikle can ve mal güvenliği göz önüne alınarak hazırlanmış güncel standartlara ve teknolojik gelişmelere uygun olarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığımız tarafından en kısa zamanda yapılması dileğiyle…
Kaynaklar:
1- Overview of Global Lightning Protection Codes and Standards
By Richard Kithil, President & CEO, NLSI
Presented at the International Lightning Detection Conference, Tucson, AZ, April 2006
2- Conventional and Unconventional Lightning Air Terminals: An Update
HARTONO Zainal Abidin, BSc, MIEEE and ROBIAH Ibrahim, BSc, MIEEE
( Journal of the Association of Consulting Engineers Malaysia ,2008/1)
3- A review of studies on Early Streamer Emission and Charge Transfer Systems conducted Malaysia
Z.A. Hartona , I. Robiah Lightning Research Pte. Ltd. Kuala Lumpur, Malaysia
4- NLSI ( National Lightning Safety Institute, www.lightningsafety.com )
5- NFPA Report of the Committee on Lightning Protection, NFPA 780-04-ROC, 2004.
6- United States District Court of Arizona, Order No. CV 96- 2796-PHX-ROS, dated 9th September 2005.
7- İnternational Conference of Lightning Protection (http://www.iclp-centre.org/)
8- The Result Of: A Court Case Conserning Ese Devices. (The short version)
AAGE E. PEDERSEN Asc. Professor, Docent Denmark
9- United States District Court-District of Arizona
The full version, cf. the homepage of the district court http://www.azd.uscourts.gov/azd/courtopinions.nsf/Opinions%20by%20date?OpenView Date 2003.10.23 - CV 96-2796 PHX ROS, Heary Bros. Lightning Protection Co., Inc. et al. vs. Lightning Protection Institute, et al
10- Yazıda bahsi geçen ülkelerin ilgili elektroteknik Standardlar kurumları, kuruluşlarının web siteleri
Paylaş:
SON YAZILAR
Krizlerde Çalışanların İşten Çıkarılmasındaki Öncelikler
07 Kasım 2024
29 Ekim Cumhuriyet Bayramımız Kutlu Olsun
29 Ekim 2024
E-BÜLTEN KAYIT
Güncel makalelerimizden haberdar olmak için e-bültene kayıt olun!
Güncel makalelerimizden haberdar olmak için e-bültene kayıt olun!