Yapılarda 
Acil Aydınlatma Tasarım Kılavuzu
Bölüm-5

Mustafa Gedik
 

[Yayım Tarihi: 19 Mart 2025]

 2023 yılında hazırlayarak yapı sektörümüzle paylaştığımız   " Yapılarda  Acil Aydınlatma Tasarım Kılavuzu ​​​​​"  yayınımızı  Bolu Kartalkaya'da gerçekleşen elim yangın faciası  sonrasında bir kez daha bölüm bölüm  yayınlıyoruz.

Bu acı olayda yaşamını yitiren vatandaşlarımıza Allah'tan rahmet, ailelerine sabır ve başsağlığı, yaralı vatandaşlarımıza acil şifalar diliyoruz.

Yangından kaybettiğimiz  79 yurttaşımız anısına... 





 İLGİLİ STANDARTLAR


 

 

 ACIL DURUM AYDINLATMASI ÖN İNCELEME  KONTROL LİSTESİ

Düzenli olarak gerçekleştirilen acil durum aydınlatma sistemi testleri öncesi, test süreçlerinin aksama olmadan ve en kısa sürede tamamlanabilmesi için aşağıdaki ön kontroller yapılmalıdır.

Bu kontrol notları, testleri kendisi gerçekleştiren işletmelerin yanında, dışarıdan alınacak hizmet için de ilgili firmalara sunulması için gereklidir.
 

ACİL DURUM AYDINLATMA SİSTEMİ TESTİ ÖNCESİ ÖN İNCELEME KONTROL LİSTESİ

KULLANICI VE UYGULAYICILAR IÇIN ACIL DURUM AYDINLATMA ÜRÜN VE SISTEMLERI
KONTROL LISTESI VE KAYIT FORMLARI


  Acil Durum  Aydınlatma ve Yönlendirme Test Kayıt Formu 

SIKÇA SORULAN SORULAR

Acil Aydınlatma Sistemleri
 
Soru: Acil durum ürünlerinin bir test anahtarına ihtiyacı var mı? Bunun için sigortayı kullanamıyor muyum?

Cevap: Bir test anahtarı gereklidir; gizli bir anahtar tipi veya acil durum ışıkları  besleme kaynağını ayıracak özel bir anahtar olabilir. Ancak normal aydınlatma anahtarı değil, çünkü periyodik  denetimler yaparken risk oluşturabilir.

Soru : Mevcut bir binada, daha önceki bir standarda göre monte edilmiş herhangi bir  alandaki  acil aydınlatma armatüründe  güncel standartlar doğrultusunda  yapılacak bir değişiklikte, tüm binanın  acil aydınlatma armatürlerinin  yeni standartlara göre uygulama değişikliğini gerektirir mi?   Yoksa bireysel devreler ve ilgili donanımın  güncellenmesi yeterli midir?

Cevap: Tüm bina  öncelikle  güncel yangın yönetmeliği gerekleri  doğrultusunda   ve   yönetmelikte talep ediliyorsa yeni güvenlik standardına   uygun  hale getirilir , bu  nedenle herhangi bir değişiklik yapılacak alanda gereğini  yapmak yeterli değildir.  

Soru: Acil durum armatürlerindeki bataryaların ne sıklıkta değiştirilmesi gerektiğine dair bir öneri var mı?

Cevap: Bunun için kesin bir öneri yoktur. Bataryalar  en azından dört yıl tasarım ömrüne sahiptir. Standartlar. belirtilen süre boyunca gerekli minimum aydınlatmanın sağlanması gerektiğini tanımlar.

Bu gerçekleşmezse, bataryalar sistemin gerekli beyan süresini sağlayabilmesi için değiştirilmelidir. Acil aydınlatma armatürleri için, batarya değişim süresi dört yıldan az sürede gerçekleşirse, bataryanın düzgün bir şekilde şarj edildiğinden ve armatürün sıcaklık sınırlarının dışındaki bir yere yerleştirilmediğinden emin olunmalıdır. Çok yüksek bir ortam sıcaklığı kısa batarya ömrüne neden olur; çok düşük bir sıcaklık ise deşarj süresini karşılamak
için mevcut kapasiteyi azaltır.

Soru: Acil aydınlatma armatürleri, bir dağıtım panosundan anahtarlanan hat üzerinden beslenebilir mi?

Cevap: Acil durum ışıkları anahtarlanan hat üzerinden beslenmemelidir. Direkt olarak kesintisiz hat üzerinden beslenmelidir.

Soru: Bir kaçış yolunun son çıkış kapısının dışına acil durum ışığı takılmalı mıdır?

Cevap: Evet

Soru: Sinema veya tiyatroda acil model (non-maintained) bir çıkış işareti kullanılabilir mi?

Cevap: Normal aydınlatma arızası durumunda insanların karışıklığını önlemek için tüm çıkış işaretlerinin sürekli model (maintained) olması gerekmez. Ancak, normal aydınlatmanın kısılabileceği halka açık alanlarda ve duman birikiminin normal aydınlatmanın etkinliğini azaltabileceği ortak alanlarda sürekli model (maintained) acil aydınlatma armatürleri kullanılmalıdır.

Çıkış işaretleri her zaman aydınlatılmalı ve her zaman görülebilir olmalıdır. Normal aydınlatmanın, yönlendirme levhalarını her durumda yeterli şekilde aydınlatabileceğinden emin olunamayacağı için, genel olarak acil çıkış armatürleri sürekli model (maintained) olarak kullanılır.

Soru: Normal bir açık plan ofisinde acil durum aydınlatma gereksinimleri nelerdir?

Cevap: Acil durum  aydınlatması için gereklilik yangın riski değerlendirmesinin bir parçası olacaktır. Ancak açık plan ofisler için 0,5 lux aydınlık seviyesi kabul edilebilir.

Soru: Normal armatürleri, acil durum armatürü olarak kullanabilir miyim?

Cevap: İlgili standartlar doğrultusunda  üretilmiş acil aydınlatma kitini normal armatüre takarak onu acil durum armatürü yapmak mümkündür. Armatürün ilgili ürün standartlarını karşıladığından emin olunmalıdır.

Soru: Tuvaletlerde acil durum aydınlatması uygulanmalı mı?

Cevap: Evet,  8 m2’den büyük tüm tuvaletler acil aydınlatmaya ihtiyaç duyar.

Soru: Acil aydınlatma armatürü nedir? Şebeke bağlantısı nasıl yapılır?

Cevap: Acil aydınlatma armatürleri normal kullanım özelliklerinin yanı sıra, enerji kesilmesi halinde sahip olduğu acil aydınlatma kiti ile aydınlatmaya devam eden armatürlerdir. Şebeke bağlantısı yapılırken “anahtarlanan faz” ve “nötr” dışında acil aydınlatma kiti beslemesi için “direkt faz” hattının bulunması gerekir. Bu hat arıza ve test durumları dışında hiçbir şekilde kesilmemelidir. Acil aydınlatma armatürleri test edilmesi gerektiğinde diğer armatürleri etkilememesi için besleme hattı panoda farklı bir sigorta ile ayrılmalıdır.

Soru: Acil aydınlatma armatürüme bağlı anahtarı kapattığımda armatürdeki lamba yanmaya devam ediyor. Bu neden kaynaklanıyor olabilir?

Cevap: Acil aydınlatma armatürünüzün içinde bulunan acil aydınlatma kitinin faz ucunu anahtarlamış olabilirsiniz. Bu uç direkt fazdan beslenmelidir. Siz bu ucun enerjisini kestiğinizde acil aydınlatma kiti ortamda elektrik kesintisi olduğunu düşünerek lambayı batarya üzerinden yakmaya devam eder. Elektronik balast/ LED Sürücünün anahtar fazından, acil aydınlatma kiti devresinin ise direkt hat üzerinden beslendiği kontrol edilmelidir.


Soru: Acil aydınlatma armatürümdeki “anahtar fazı” ile “direkt Faz” uçlarını farklı fazlardan besleyebilir miyim? Bu şekilde yapacağım bir uygulama devreye ya da lambaya/ LED’e zarar verir mi?

Cevap: Acil aydınlatma kitleri iki röleli olarak tasarlanıp imal edilirse  bu şekilde kullanımlarda devre ya da lamba/LED zarar görmez. Fakat bu kullanımın şöyle bir dezavantajı olabilmektedir: Fazlardan birinin, özellikle elektronik balastı besleyen fazın kesilmesi ve acil aydınlatma kitinin fazının devam etmesi durumunda; elektronik balasta enerji gelmediğinden ampuller sönecek, acil aydınlatma kitinde enerji olduğundan acile geçmeyecektir. Dolayısıyla acil aydınlatma armatürü görevini yerine getiremeyecektir. Bu durumla karşılaşılması ihtimali göz önünde bulundurulduğunda, armatür içindeki balast ve kitin aynı faz üzerinden beslenmesini tavsiye etmekteyiz.

Soru: Acil aydınlatma armatürümde enerji varken lamba/ LED’ler yanmıyor, enerjiyi kestiğimde lamba/LED’ler acile geçerek yanıyor. Bu neden kaynaklanıyor olabilir?

Cevap: Enerji varken lamba/LED yanmıyor ve kesildiğinde yanıyor ise armatür içindeki acil aydınlatma kiti çalışıyor demektir. Bu durumda armatür içinde bulunan elektronik balasta/LED Sürücüye enerji gelip gelmediği, balastın/sürücünün ya da lambanın/ LED’lerin arızalı olup olmadığı kontrol edilmelidir. Balasta/ sürücüye enerji geliyor, balast/sürücü ve lamba/LED’ler çalışır durumda ise bağlantı şeması ve özellikle soketlerdeki kablo girişlerinde temassızlık olup olmadığı dikkatlice kontrol edilmelidir.

Floresan acil kitlerinde, acil aydınlatma kiti, kendisine bağlı lambanın sadece karşılıklı iki ucunun temas etmesi halinde lambayı yakabilmekteyken, elektronik balastlarda lambalardan herhangi bir ucun temas etmemesi halinde hiçbir lamba yanmamaktadır.

Soru: Acil aydınlatma armatürümde enerji varken lambalar yanıyor, enerjiyi kestiğimde lambalardan hiçbiri acile geçmiyor. Bu neden kaynaklanıyor olabilir?

Cevap: Enerji varken lambaların tamamı yanıyor ve kesildiğinde hiçbiri yanmıyor ise acil aydınlatma kitine bağlı batarya kontrol edilmelidir. Öncelikle bataryayı Acil Aydınlatma Kitine bağlayan sokette temassızlık olup olmadığı kontrol edilmeli ve sonra enerji kesintisinin olmadığından emin olunarak batarya minimum 24 saat süreyle şarjda bırakılmalıdır. Bu süre sonunda yapılacak kontrolde aynı durum tekrar ederse batarya, çalışan farklı bir armatürde ikinci kez şarjda bırakılarak problemin bataryadan mı yoksa acil aydınlatma kitinden mi kaynaklandığı tespit edilebilir. Buradan çıkacak olumsuz sonuç bataryanın ömrünü doldurduğunu, olumlu sonuç ise problemin acil aydınlatma kitinin şarj devresinde bir arıza olduğunu gösterir.

Soru: Acil aydınlatma armatürümde enerji varken ya da kestiğimde hiçbir lamba yanmıyor. Bu neden kaynaklanıyor olabilir?

Cevap: Bu durumda öncelikle armatür içinde bulunan acil aydınlatma kiti ve elektronik balastın/LED Sürücünün her ikisine de enerjinin geldiğinden emin olunması gerekir. Acil kite enerji gelmeyip sadece balasta enerji gelmesi halinde lambaların yanmaması normaldir. Lambaların enerji varken yanması için acil kit ve balastın/Sürücünün her ikisinde de enerji olmalıdır. Acil kite enerji gelip gelmediği üzerindeki şarj LED’i ile kontrol edilebilir.

Soru: Floresan lambalı acil aydınlatma armatürümde enerji varken lambalar yanıyor, enerjiyi kestiğimde bir lamba acilde yanıyor. Fakat ben acilde iki lamba yanmasını istiyorum. Bu mümkün mü?

Cevap: Mevcut kitiniz ile bu mümkün değil. Bu uygulama için 18W’a kadarki lambalar için acilde iki lambayı yakan acil kit çözümleri mevcut. Daha büyük değerler için ise iki adet acil kit kullanmanız gerekir.

Soru: Acil aydınlatma armatürüm normal çalışıyor fakat acilde çok sönük yanıyor. Bu normal midir?

Cevap: Acil aydınlatma kitleri, acil aydınlatma sistem tasarımı doğrultusunda kaçış yollarında en az 1 lux ve açık alanlarda en az 0,5 lux olacak şekilde uygulanmaktadır. Bu ışık seviyesi oldukça düşük bir değer olup acilde çok sönük yanıyor olarak görünmesi normaldir.

 Soru: Acil yönlendirme armatürlerinde tek yönlü ya da çift yönlü olarak verilen opsiyon ne demektir ve bunları belirleyen faktör nedir?

Cevap: Acil yönlendirme armatürlerinde kullanılan sembollerin tek ya da çift yönden görülebilmesini ifade eder. Acil yönlendirme armatürünün kullanım amacına göre bu opsiyon değişmektedir. Örneğin yangın yönetmeliğine göre armatürler kullanılacaksa, koridor ve kapı üstleri gibi yerlerde tek veya çift yüzlü olarak kullanım ortaya çıkmaktadır.

Soru: Acil durum test butonu nasıl ve hangi amaçla kullanılır?

Cevap: Elektrik kesintisini simüle etmek için kullanılan bir butondur. Bu butona basıldığında acil aydınlatma kiti acil mod çalışmaya geçirilerek, ürünün batarya üzerinden çalışması test edilmiş olur.

Soru: AC (a.a.) ve DC( d.a.)  terimleri ne anlama gelmektedir?

Cevap: AC(Alternative current) alternatif akımı (a.a.) , DC (Direct current) doğru akımı d.a.) ifade etmektedir. AC(a.a.)  şebekede var olan 230V etkin gerilim değerine sahip değişken ve sinüzoidal gerilimi gösterirken, DC (d.a.) sabit gerilimi göstermektedir. DC (d.a.) gerilim, AC (d.a.)  gerilimin doğrultulmasıyla elde edilir.

Soru: Acil yönlendirme armatürlerinizde kullandığınız sembol hakkında seçenekler nelerdir?

Cevap: İlgili  standartların gerekleri  doğrultusunda sembolller kullanılmaktadır. 


Soru: Elimde  bir acil kit bulunmakta. Bağlantımı kit üzerindeki şemaya uygun şekilde yaptım fakat armatürüm enerji verdiğimde çalışmıyor, enerjiyi kestiğimde ise acilde yanıyor. Sebebi ne olabilir?

Cevap: Bilindiği gibi LED’ler artı (+) ve (-) kutuplara sahiptir. Öncelikle ürününüzün sağlıklı çalışabilmesi için LED ve LED sürücü çıkışlarının acil kite doğru şekilde bağlanması gerekir. Ürününüz acilde çalışıyor, enerjide çalışmıyorsa ve LED sürücü girişlerinde 230V şebeke voltajını görüyorsanız, muhtemelen LED sürücü çıkışları acil kite ters bağlanmış olabilir. Bu, sıklıkla karşılaşılan bir durumdur.

Soru: Elimdeki  acil kitin bağlantısını acil kit üzerindeki şemaya uygun şekilde yaptım fakat armatürüm enerji verdiğimde çalışıyor, enerjiyi kestiğimde ise acilde yanmıyor. Sebebi ne olabilir?

Cevap: Bilindiği gibi LED’ler artı (+) ve (-) kutuplara sahiptir. Öncelikle ürününüzün sağlıklı çalışabilmesi için LED ve LED sürücü çıkışlarının acil kite doğru şekilde bağlanması gerekir. Ürününüz enerjide çalışıyor ve acilde çalışmıyorsa; öncelikle bataryanın takılı olduğu, soketinde temassızlık olup olmadığı ve yeterince şarj edilip edilmediği doğrulanmalıdır. Mümkünse batarya  geriliminin ölçülerek, batarya gerilimi  üzerinde yazan değere eşit ya da büyük olduğu doğrulanmalıdır. Batarya ile ilgili bir problem olmadığı kanaatine varılırsa LED ve LED sürücü çıkışlarının her ikisinin de acil kite ters bağlanmış olma ihtimali değerlendirilebilir. Zira böyle bir uygulamada da ürün enerjide çalışır ve acilde çalışmaz.

Soru: LED acil kit ürünlerinde herhangi bir koruma özelliği var mıdır?

Cevap: LED acil kit ürünleri  kısa devre ve açık devre koruma özelliklerine sahiptir. Montaj ya da kullanım sırasında ürün acil modda çalışırken LED uçlarının kısa devre edilmesi ya da devreden çıkarılması durumunda ürün kendini korumaya alacaktır. LED bağlantısı düzeltildikten sonra ürünün tekrar acil modda çalışması için ürüne enerji verilip kesilmesi gerekir.

Soru: Bazı LED acil kit ürünlerinde L, M ve H çeşitlerinin farkları nedir?

Cevap: LED acil kit ürünlerinde L, M ve H olarak oluşturulan çeşitlilik, acil durumda kitlerden alınabilecek ışık miktarlarını göstermektedir. L (low-düşük), M (medium-orta) ve H (high-yüksek) ışık seviyelerini göstermektedir. Acil kit kataloglarında her bir modelden alınabilecek maksimum ışık çıkışları ve bu kitlerle kullanılabilecek armatür uygulamalarından elde edilebilecek acil durum aydınlatma oranları detaylı bir şekilde tablo olarak sunulmuştur.

Soru: Direkt 230V ile çalışan LED tüp/LED spot ürünlerimi yakabileceğim bir acil kit ürününüz var mı?

Cevap: Direkt 230V ile çalışan LED’li ürünleri yakabileceğiniz acil kit çözümleri bullunmaktadır. 

Soru: Direkt 230V ile çalışan LED tüp/LED spot ürünlerimi acil modda daha düşük parlaklık seviyesinde çalıştıran ürünleri  var mı?

Cevap: Bu yöndeki taleplere cevap veren  ürünler mevcut. Yalnız bu çözüm uygulanacak armatürün özelliğine ve uyumlu olup olmamasına göre belirlenebildiği ve sadece o armatür için özel tasarlandığı için kataloglarda yer almamaktadır. Bu tür talepleriniz için armatür numunelerini gönderilmesini öneririz.