×

TÜBİSAD Türkiye’nin Dijital Dönüşüm Endeksi 2022


TÜBİSAD
Türkiye’nin Dijital Dönüşüm Endeksi
2022  




TÜBİSAD’ın 2019 yılından bu yana her sene yayınladığı “Türkiye’nin Dijital Dönüşüm Endeksi” isimli bu çalışması, koronavirüs pandemisi ve yeni teknolojilerle hızlanan dijitalleşme trendleri konusunda ne durumda olduğunu ortaya koymak üzere Prof.Dr. Yeşim ÜÇDOĞRUK GÜREL, Prof.Dr. Yılmaz KILIÇASLAN ve Doç.Dr.Ümit İZMEN tarafından hazırlanmıştır.

Bu çalışmanın amacı; Türkiye’nin dijital dönüşüme uyum sağlayabilmesi için gereken, doğru, zamanında ve hedefe dönük adımlar atılmasına katkıda bulunmaktır.

Endeks anketine ve rapor süreçlerine destek veren tüm sektör temsilcilerine teşekkür ederiz.

İçindekiler :
 
  • Şekiller Listesi
  • Tablolar Listesi
  • Özgeçmişler 
  • Sunuş 
  • Yönetici Özeti 
  • Bölüm 1 : Giriş 1
  • Bölüm 2 : Türkiye’nin Dijital Dönüşüm Endeksi - 2022 
  • Ekosistem Bileşeni
  • Yeterlilik Bileşeni 
  • Kullanım Bileşeni 
  • Dönüşüm Bileşeni 
  • Bölüm 3 : Özet ve Değerlendirme
  • Bölüm 4 : Türkiye Dijital Dönüşümde Nerede? 
  • Bölüm 5 : Özel Konu / Makroekonomik Koşullar 
  • Bölüm 6 : Sonuç 
  • Dijital Dönüşüm Endeksinin Hesaplanması 
  • Kaynakça 


Sunuş

Yeni teknoloji gelişmeleri sosyal yaşam ve iş yapış biçimlerimizde daha önceki teknoloji devrimlerinden çok daha farklı değişikliklere yol açıyor. En çarpıcı örneklerinden birisi olarak Dünya’nın sosyal ve ekonomik yaşamda çok uzun yıllardan beri görmediği düzeyde etkisi olan Koronavirüs pandemisi farklı bir yoldan herkese; Devlet yönetimlerine, özel şirketlere, girişimlere değin, dijital dönüşümün, dijitali merkeze alan yapılanmaların yadsınamaz gerekliliğini gösterdi. İki yılı aşkın gündemimizi çok meşgul eden; insanların hayatlarını kaybetmelerinin çarpıcı ve üzücü sonuçlarını yaşarken, ekonomik alanda da küreselleşmenin ve tedarik zincirlerinin yeniden düşünülmesi gereken bir döneme de girmiş olduk. Yerel ekonomiler, bölgesel ekonomik düzenler ve küreselleşme olguları sanki bir şekilde taşların yeniden şekillenmekte olduğu satranç tahtasındaki taşlar gibi. Oyunlar ve birlikler yeniden kurgulanıyor. Dijitalin her alanda kendine etkin rol bulduğu yeni ekonomik düzenler de aynı şekilde.

TÜBİSAD olarak bizler hızlanan dijitalleşme trendlerinin Türkiye için getirebileceği fırsatları yakalayabilmesi, bu fırsatları birçok alanda değere dönüştürebilmesi için çalışmalarımızı sürdürmekteyiz. Raporun amacı da tespitleri mümkün olduğu kadar objektif yaparak doğru yöne hep birlikte yol almaya çalışmak. Gelecek için, yarınımız olan gençlerimiz için.

Artık dijitalleşmenin artan etkisi ile sürdürülebilir teknolojilerin önem kazandığı, Ar-Ge yatırımlarının ivmelendiği, girişimcilik ekosisteminin baş döndürücü bir hızla büyüdüğü, iş modellerinin yeniden kurgulandığı, yapay zekâ ve siber güvenliğin yeni stratejik alanlar olduğu bir dünya düzenine doğru ilerliyoruz. İnsanlar, şirketler, ülkeler de kendilerini bu yeni dünya düzenine dijitalleşerek hazırlıyor.

Önümüzdeki yıllarda robotlar ve giyilebilir teknolojiler gibi gündelik yaşamda etkili olacak uygulamaların yanı sıra 5G, 6G, WiFi 6 gibi iletişimde erişilecek hızın yaratacağı yeni alanlarda artan teknoloji kullanımı gibi birçok yeniliği de göreceğiz. Örneğin bir hasta ambulans ile sevk edilirken robot operatörlere uzaktan kumanda bağlantısı ile “kesintisiz yüksek hızlı iletişimle” hayat kurtarmak mümkün olabilecek.

Bu nedenle mevcut teknoloji alt yapılarının yenilenmesi ve güçlendirilerek dijital dönüşümün güvenlikli hale getirilmesi kaçınılmaz olacaktır.

Hayatın her alanına dokunan bu dönüşüm trendi istihdam alanında ve meslekler üzerinde de etkisini gösteriyor. Mobil internet, bulut, insansız araçlar, nanoteknoloji, biyoteknoloji, AI/VR-3D yazıcılar, yapay zeka, makine öğrenimi, büyük veri gibi yeni nesil teknolojilerin yaygınlaşması ile pek çok meslek yok olurken ya da dönüşürken yeni mesleklerin de oluşmakta olduğunu göreceğiz. Mobil uygulama ve oyun geliştiricisi, endüstriyel veri bilimci, robot koordinasyon uzmanı, IoT uzmanı, veri dedektifi, veri güvenliği uzmanı, akıllı şehir uzmanı, yapay zekâ uzmanı, biyometrik yüz okuma uzmanı, blockchain uzmanı ve geliştiricisi gibi unvanları bugün görürken yakın gelecekte popüler olması beklenen yeni meslek tanımlarının ortaya çıkmasını da beklemek gerekiyor. Teknoloji, hayatın her alanında “en ince kıncal damarlara kadar işledikçe” değişim kaçınılmaz olacak, dijital dönüşümü nitelikli insan kaynağı olmadan gerçekleştirmek mümkün olmayacak.


Bu dönüşümü dikkate aldığımızda ise insan kaynağımızın yanı sıra ülkemizin de değişen ve dönüşen koşullara göre kendini stratejik olarak konumlandırması gerekiyor. Bu nedenle Ar-Ge ve Teknoloji Geliştirme Bölgeleri’nde (TGB) uzaktan çalışma şartlarının iyileştirilmesi, Türkiye genelinin Teknoloji Coğrafyası olarak sayılması, bireylerin özellikle de nitelikli genç insan kaynağının sertifikalandırılması, teşviklerden faydalandırılması için çalışmaların hızlandırılması gerekiyor, hepimize de sorumluluklar düşüyor. Hep birlikte son yıllarda artan beyin göçünün önüne geçecek adımlar atmamız gerekiyor.

Dolayısıyla, dijitalleşmenin merkeze oturduğu yeni dünya düzeninde farkındalığı artırma konusunda her zamankinden daha duyarlı olmamız gerektiği bir dönemdeyiz.

Bu nedenle biz de TÜBİSAD olarak gerek yayımladığımız raporlarla üyelerimiz ve paydaşlarımız arasındaki iş birliğini artırarak, eğitim çalışmalarına destek vererek, mevzuat düzenlemelerine katkıda bulunarak, yetenek açığının kapatılması konusunda öncülük yaparak dijital dönüşüm farkındalığını artıracak çalışmalar yapmaya önümüzdeki süreçte de devam edeceğiz. Ülke olarak dijital dönüşüm performansımızı artırmak, dijitalleşmenin bireylerin ve toplumsal sorunların çözümüne katkı sağlaması amacıyla teknoloji bazlı hizmet ve servislerin artması için çalışmalar gündemimizde olmaya devam edecek. Çünkü biz dijitalleşmeyi, Türkiye’yi dünyaya ve geleceğe bağlamak olarak görüyoruz.

Türkiye’nin büyüme hedeflerine ulaşmasında bilgi ve iletişim teknolojileri sektörünün önemini ortaya koymak amacıyla hazırlanan “Atılım İçin Bilişim - Türkiye Ekonomisi İçin Bilgi ve İletişim Teknolojileri Sektörü Atılım Stratejisi 2023” raporu 2012 yılında yayımlanmıştı. 2018 yılında “Türkiye’nin Dijital Ekonomiye Dönüşümü Türkiye Bilişim Sektörü: Yeri, Önemi, Evrimi ve Yetenekleri” başlıklı çalışmada da 2009 – 2015 arasındaki dönem değerlendirilmiş ve alınan mesafenin dijital dönüşüm için yeterli olmadığı tespit edilmişti. Türkiye’nin gelişme temposunun bazı alanlarda daha hızlı ama bazı alanlarda daha yavas olması bir dizi alanda çeşitli fırsatları ve tehditleri birlikte ortaya koyuyordu. Bu amaçla TÜBİSAD, dijital dönüşümün bütün farklı boyutlarını dikkate alan ve hepsini bir araya getirerek tek bir rakamla özetleyen endeks çalışmasını 2019 yılında başlatmış oluyor. O yıldan bugüne Ekosistem, Yeterlilik, Kullanım ve Dönüşüm ana bileşenleri altında 10 farklı alt başlıkta 64 gösterge üzerinden hesaplanarak hazırlanan ‘Türkiye’nin Dijital Dönüşüm Endeksi’ raporu ile Türkiye’nin dijital dönüşüme ne ölçüde hazır olduğu, dijital dönüşüm performansının iyileşip iyileşmediği, hangi alanlarda daha iyi, hangi alanlarda ise daha fazla iyileşmeye ihtiyaç olduğunun tespit edilmesi amaçlandı.

Bu çerçevede, raporun bulgularından yola çıkarak aşağıdaki başlıklarda ivedilikle adım atılmasının Türkiye’nin dijital dönüşüm performansını hızlandıracağı düşünülmektedir.

1. Şirketlerin uluslararası rekabette dezavantajlı konuma düşmemesi için yapılacak düzenlemeler uluslararası standartlara uyumlu olmalıdır.
2. Düzenlemelerde Bilgi ve İletişim Teknolojileri sektörünün farklılıkları dikkate alınmalıdır.
3. Kamu, özel sektör ile rekabet eden değil, rekabet ortamını iyileştiren faaliyetlere önem vermelidir.
4. Yüksek teknoloji ürün ve hizmet konusunda başarı olasılıkları yüksek projeler desteklenmelidir.
5. Altyapı yatırımlarının yapılmasını zorlaştıran aksak rekabet koşulları iyileştirilmelidir.
6. Temel eğitimden başlanarak üniversite eğitimine kadar eğitim sistemi gözden geçirilmelidir.
7. Üniversite eğitim müfredatı, sektör ihtiyaçları dikkate alınarak değiştirilmeli, güncellenmeli ve üniversitelerde yeni programlar açılmalıdır.
8. Eğitim programları tasarlanırken sanayi ihtiyaçları doğrultusunda dijital yetkinliklerin artırılması hedeflenmelidir.
9. Nitelikli iş gücü ihtiyacının giderilmesi için BİT alanında kadın istihdamı teşvik edilmelidir.
10. Eğitim ve insan kaynağı iyileştirmeleri sadece Türkiye’nin değil, bölgenin de ihtiyaçları göz önünde
9 TÜRKİYE’NİN DİJİTAL DÖNÜŞÜM ENDEKSİ 2022
bulundurularak yapılmalıdır.
11. İnsan kaynağının etkin kullanılması açısından kamunun ihtiyaçları proje bazında değil, bir bütün olarak tespit edilip çözülmeli ya da bu konuda özel sektör ile iş birliği yapılmalıdır.
12. Dijital yetkinlikleri yüksek kişilerin ülkede kalmasını sağlamak ve yurt dışından insan kaynağını çekmek için ücret ve göç politikaları geliştirilmelidir.
13. Yurt dışında BİT alanında çalışan Türklere yönelik, ortak projeler geliştirilmelidir.
14. Ar-Ge ve Teknoloji Geliştirme Bölgeleri’nde (TGB) uzaktan çalışma şartları iyileştirilmelidir.
15. Türkiye genelinin Teknoloji Coğrafyası olarak sayılması, bireylerin özellikle de nitelikli genç insan kaynağının sertifikalandırılması ve teşviklerden faydalandırılması için çalışmalar hızlandırılmalıdır.
16. Mevcut iş gücüne yeni teknolojilerle çalışabilecek beceriler kazandırılmalıdır.
17. Dijital okuryazarlığı artırmaya yönelik çalışmalar yapılmalıdır.
18. Türkiye altyapıda geçmişte hızlı bir gelişme göstermiş olsa da son yıllarda altyapı yatırımlarının yavaşladığı dikkati çekmektedir. Rekabet ortamının güçlü olmaması, altyapının geliştirilmesinde ciddi bir engel olarak ortaya çıkmaktadır. Devlet rekabet aksaklıklarının giderilmesinde ve ortak altyapı konusunda kolaylaştırıcı ve hızlandırıcı bir rol oynamalıdır.
19. Türkiye’de faaliyet gösteren şirketlerin uluslararası rekabette dezavantajlı konuma düşmemesi için yapılacak düzenlemeler uluslararası standartlara uyumlu olmalıdır. Bu çerçevede önemli başlıklardan birisi de vergi düzenlemeleridir. Vergi oranları uluslararası düzenlemeler dikkate alınarak ve sektörle istişare içinde belirlenmelidir.
20. Dijitalleşme hedefleri ve politikaları, dijital dönüşümdeki hızlanma ve diğer ülkelerin hedefleri dikkate alınarak güncellenmelidir.
21. Hukukun üstünlüğü ve yargı bağımsızlığı güçlendirilmeli, anlaşmazlıkların çözümünde yasal sistemin etkinliği artırılmalı, bireyler, sivil toplum ve şirketler kesimi açısından kamu kurumları ile olan anlaşmazlıklarda yargı sisteminin adil işlemesi sağlanmalıdır.
22. Teşvikler ve düzenlemelerle rekabet ortamının iyileştirilmesi, girişimcilik ekosisteminin geliştirilmesi hedeflenmelidir.
23. Yapılan bazı düzenlemelere rağmen Kamu İhale kanunu Bilgi ve İletişim Teknolojileri sektörünü destekleyici nitelikte değildir.
24. GSYH içerisinde Ar-Ge harcamasına ayrılan payın yükseltilmesi hedeflenmeli ve Ar-Ge politikaları dijital dönüşümü hızlandırmak üzere gözden geçirilmelidir.

Dünyadaki teknoloji bazlı ve hızlandırılmış ekonomik dönüşümün gerisinde kalmamak, ortaya çıkan yeni fırsatlardan en iyi şekilde yararlanmak için sadece devletin yönlendirmesinin yetmeyeceğini, büyük şirketlerin yanında, KOBİ’lerin, üniversitelerin ve STK’ların da aktif bir şekilde rol alması gerektiğini görüyoruz.

TÜBİSAD olarak, şimdiye kadar olduğu gibi, bundan sonra da üzerimize düşen sorumluluğu yerine getirmeye hazırız.

Bu çalışmanın Türkiye’nin dijital dönüşüme uyum sağlayabilmesi için gereken doğru, zamanında ve hedefe dönük adımlar atılmasına katkıda bulunması en büyük temennimiz olacaktır.

Sevgi ve Saygılarımla

TÜBİSAD Yönetim Kurulu Başkanı Levent Kızıltan





Sonuç 

Dünyada dijital devrimin ivme kazanmasına paralel olarak ilki 2020’de yayımlanmış olan “Türkiye’nin Dijital Dönüşüm Endeksi Raporu”, Türkiye ekonomisi ve toplumunun dijitalleşme konusundaki performansının yakından takibi ve hızlandırılması için çok önemli bir referans noktası haline gelmiştir.

Dijital dönüşüm hızı Türkiye’nin gelecekteki ekonomik performansını derinden etkileyecektir. Bu çalışmanın da ortaya koyduğu gibi, ülke içindeki makroekonomik sorunlar ile üretim ve beşerî sermayeye ilişkin yapısal sorunlar dijital dönüşümün hızlandırılması açısından zorluk yaratmaktadır. Ancak, sürecin doğru yönetilmesi ile dijital dönüşüm Türkiye’nin karşı karşıya olduğu ekonomik sorunlarla mücadelesinde bir dizi yeni imkân da sağlayacaktır.
Endeks bulguları, Türkiye’nin dijital dönüşüm için kapasitesinin uygun olduğunu ve 2019 yılından beri bu doğrultuda bir ilerleme kaydettiğini ancak 2022 itibarıyla göreceli dijital dönüşümün duraksadığını göstermektedir.
Türkiye’nin Dijital Dönüşüm Endeksi 2019’dan 2021’e kadar sürekli artış gösterdikten sonra 2022 yılında düşüş göstermiştir. Genel endeks değerini oluşturan 64 alt göstergenin 35’i 2022 yılında gerilemiştir. Aynı dönemde değişmeyen altı gösterge bulunurken, sadece 23 göstergenin endeks değeri artmıştır.

2022 yılında, endeksi oluşturan dört alt bileşenin de (Ekosistem, Yeterlilik, Kullanım ve Dönüşüm) endeks puanının düştüğü görülmektedir. 2022 yılında Türkiye’nin dijitalleşme notunu aşağı çeken en önemli bileşen “Dönüşüm” bileşeni olurken, notu yukarı iten bileşen ise “Yeterlilik” bileşenidir. 2022 yılı endeks değeri üzerinde en olumlu etki yapan ikinci bileşen, 2021 yılında olduğu gibi, “Kullanım” bileşenidir.

Endeks değerindeki düşüş muhtemel iki nedenle ilişkilendirilmiştir: Birincisi, yaklaşık bir yıldan fazla süredir Türkiye ekonomisinin karşı karşıya bulunduğu makroekonomik istikrasızlık ve yatırım ortamının bozulması ve ikincisi ise dijital dönüşüm sürecinin dünyada ivmelenmesini sürdürürken Türkiye’de yavaşlamış olması.

Makroekonomik istikrasızlığın ve yatırım ortamındaki bozulmanın etkileri, bu yılki raporun özel konu bölümünde de kendisini göstermektedir. Her sene yayınlanan raporda, o senenin gelişmeleri açısından önemli olan bir konu ankette yer verilen özel sorular yardımıyla daha ayrıntılı olarak ele alınmaktadır. 2022 yılı raporunda özel konu makroekonomik gelişmeler olarak belirlenmiştir. Ayrıca bu sene, koronavirüs pandemisi sırasında hızlanmış olan dijital dönüşümün ne ölçüde kalıcı olduğuna dair sorulara da yer verilmiştir.

Buradaki bulgular makrokonomik istikrasızlık ve yatırım ortamının bozulmasının Türkiye’nin dijital dönüşümünü olumsuz etkilediğini göstermiştir.

Türkiye’de BİTS’in gelişimini kısıtlayan faktörler itibariyle geçmiş yıllardaki eğilimlerin genelde devam ettiği görülmekle birlikte ekonomik koşulların etkileri net biçimde izlenmektedir.

Enflasyondaki artış ve TL’nin hızlı değer kaybı, yanıt veren şirketlerin yarısından fazlasında ithalat, ihracat, yatırımlar, karlılık, verimlilik ve istihdamda azalışa, borçlanma da ise artışa yol açmıştır.

Türkiye’de BİTS’in gelişimini kısıtlayan başlıca faktörler arasında yer alan nitelikli işgücü temininde karşılaşılan güçlükler, finansmana erişim sorunları, yüksek vergi yükleri ve BİT kullanma maliyetlerinin yüksekliği 2022 yılına damgasını vuran makroekonomik gelişmelerin etkisine işaret etmektedir.

Anket katılımcılarının verdiği yanıtlar Türkiye ekonomisinde 2023 yılında da makroekonomik istikrarsızlığın devam etmesinin mümkün olduğunu göstermektedir. Bu koşullar altında Türkiye için çok önemli olan dijital dönüşümde arzulanan hızlanmanın bir sonraki yıla ertelenmesi söz konusu olabilecektir.

Bu sene ankete eklenen sorularla dijitalleşmenin şirketlerin çalışma biçimleri üzerindeki etkileri de net olarak ortaya çıkmıştır. Koronavirüs pandemisinin dijitalleşme eğilimlerinde çok net bir hızlandırıcı etki yaptığı ve bu etkinin büyük ölçüde kalıcı olduğu anlaşılmıştır.

Ayrıca anket sonuçları küresel değer zincirlerindeki değişimin henüz şirketler üzerinde beklenildiği kadar olumlu bir etki yaratmamış olduğunu ortaya koymaktadır.

Sonuç olarak, Türkiye’nin makroekonomik istikrarsızlık koşullarının ekonominin dijital dönüşümünü aşağı çektiği görülmüştür. Yüksek enflasyon ve değer kaybeden TL, dijital dönüşümde gereken altyapı ve becerilerdeki kısıtların aşılması için gereken koşulları ağırlaştırmaktadır. Diğer ülkelerin dijital dönüşüm ivmesini korumasının da etkisiyle Türkiye bu süreçte geri düşmektedir.

78 Sayfalık TÜBİSAD Türkiye’nin Dijital Dönüşüm Endeksi 2022  Çalışmasını   indirmek için lütfen tıklayınız. 
Paylaş:
E-BÜLTEN KAYIT
Güncel makalelerimizden haberdar olmak için e-bültene kayıt olun!
Sosyal Medyada Bizi Takip Edin!
E-Bülten Kayıt