ETİK
KÜLTÜR & SANAT
Sigortalar İçin El Kitabı Bölüm-13
.jpg)
Sigortalar İçin El Kitabı
Bölüm-13
Alçak ve Yüksek Gerilim Sigortaları İçin Kullanıcının El Kitabı
Dr. Müh. Herbert Bessei
12 NH-sigorta buşonları ile yük altında çalışma
– Yetkili kişiler dışındakiler için bir tabudur!.
NH-sigorta buşonları ile yük altındayken çalışma, sigorta standartlarında öngörülmemiştir, dolayısıyla bununla ilgili bir test mevcut değildir. Buna rağmen NH-sistemi genel anlamda yüklerin anahtarlanması için uygundur. Standart kurallar, Alman kazaları önleme yönetmeliği olan DGUV A 3 “Elektrikli tesisler ve ekip- manlar” dokümanında (önceden VBG 4) ve VDE 0105 Bölüm 100 “Elektrik tesislerinin işletilmesi” ile VDE 0680 Bölüm 4 “NH-sigorta sökme penseleri” başlıkları altında bulunabilir. Gerilim veya yük altın- dayken sigortalar ile çalışma konusunda, genel kullanıcılar ve yetkili kişiler arasında ciddi farklar mevcuttur.
Yetkili kişiler şunlardır:
• Elektrik uzmanları: Mesleki eğitim, bilgi ve deneyimleri ve ilgili yönetmeliklere hakim olmaları sebebiyle, kendilerine verilen görevler hakkında fikir yürütebilen ve olası tehlikeleri önceden fark edebilen kişilerdir. Bu uzmanlar genelde elektroteknik konusundaki mesleki bir eğitimi başarıyla tamamlamış kişilerdir.
• Elektroteknik eğitimi almış kişiler: Elektrikle bağlantılı tehlikelerin önceden fark edilebilmesi ve önlenebilmesi adına, uzmanlar tarafından belirli görevler için eğitilmiş ve gözetim altında çalışan kişilerdir (işletme ve bakım personeli).
NH-sigortalarla gerilim altında çalışma, sadece yetkili kişiler tarafından ve standartlarda be- lirtilen pense ve vücut koruma ekipmanları kullanılarak yapılabilir (Resim 12.1). Kolun ön kısmını koruma özellikli, yönetmeliklere uygun sigorta penseleri üzerinde bir izolasyon sembolü bulunmaktadır (Resim 12.2). Tarafsız test merkezlerine ait test işaretleri (VDE, GS) şart koşulmamıştır ancak kullanıcılara ait çalışma standartlarında talep edilmektedir.
.png)
Resim 12.1 Yük altındaki NH-sigorta buşonları ile çalışma
.png)
Resim 12.2 İzolatör sembolleri
Not: Kolun ön kısmını koruma özellikli NH-sigorta penseleri her kullanımdan önce kullanıcı tarafından, dışarıdan görülen bir hasar veya eksik olup olmadığı yönünde kontrol edilmelidir.
NH-sigorta buşonlarının anahtarlama cihazlarında hareketli kontaklar şeklinde kullanılması başka sigorta sistemleri ile rekabette öne çıkan bir faktör olarak görülebilir. NH-sigorta buşonlarıyla gerilim ve yük altında çalışma, Almanya’da uzun zamandan beri yapılan bir uygulamadır. Mesh şebekelerde kabloların devreden ayrılması veya başka bir yere bağlanması başta olmak üzere, şebekenin işletiminde bu sayede kolaylık sağlanmaktadır.
Sigorta buşonlarının çıkarıldığı durumda sigorta altlıkları ve yuvaları, gerekli izolasyon mesafesini sağlamaktadır.
Alman kazaları önleme yönetmeliği DGUV A3, gerilim altında çalışmaya sadece akımın vücuttan geçme ve ark oluşma tehlikelerinin olmaması koşuluyla müsaade etmektedir. Bu koşul ise üzerinde sabit olarak monte edilmiş eldiven bulunan NH sigorta penselerinin yüz koruma tertibatı ile birlikte kullanılmasıyla yerine getirilir (Resim 12.3).
.png)
Resim 12.3 NH-eldivenli pensesi ve yüz koruma tertibatı
Eğitimli uzmanlar veya elektroteknik eğitimi almış kişiler normal dağıtım şebekesi koşulları altında devreleri, NH-sigortalarla sigorta anma akımı değerine kadar kesebilirler.
Sigorta, bir kısa devre üzerine yanlışlıkla ka- patıldığında bile eldivenli pense ve yüz koruma tertibatı kullanan yetkili kişiler için ciddi bir sorun ortaya çıkmaz (Resim 12.1).
IEC 60947-3 “Şalter-sigorta birimleri” ’ne göre aşırı akımların arada sırada anahtarlanması ve büyük kısa devre güçleri için ayırıcılarda NH-sigorta buşonları kullanılabilir.
Yük anahtarlama için pense ile birlikte kullanılan veya şalter-sigorta birimi içinde anahtarlama elemanı olarak bulunan NH-sigorta buşonları, uygun niteliklerde ve bakır veya bakır alaşımlarından mamul masif kontaklara sahip olmalıdır. Arkın etkisiyle çok çabuk parçalandıklarından oyuk kontakların ve alüminyum kontakların kullanılması uygun değildir.
13 D-tipi sigortalar ile yük altında çalışma
– Sınırları bilerek yapılabilir
D-tipi sigorta sistemi NH sistemlerinden farklı olarak genel kullanıcılar tarafından da kullanılabilir. Ancak bu durum yalnızca genel kullanıcıların ev şebekelerinde erişebilecekleri gerilim ve akım seviyeleri için geçerlidir. 400 V üzerindeki alternatif ve 25 V üzerindeki doğru gerilimlere sahip endüstriyel uygulamalarda D-tipi sigortaların gerilim altında sökülüp takılmasına dair yetkili kişiler için dahi geçerli olan bazı kısıtlamalar bulunmaktadır.
Alman Standart Komitesi K 224, VDE 0105 Bölüm 100’le ilgili yaptığı açıklamalarda, Tablo 13.1’de verilen ve pratik denemelere dayanan sınırlamaları tanımlamıştır (Tablo 13.1’de ve- rilen akım değerleri sigortaların anma akımlarıdır.). Buna göre alçak gerilim dağıtım şebekesindeki anma akımı 63 A’e kadar olan D-tipi ve D0-tipi sigortalar, genel kullanıcılar tarafından da güvenli bir şekilde değiştirilebilir.400 V üzeri gerilime sahip endüstriyel şebekelerde ise 16 A anma akımına kadar olan sigortalar yalnızca yetkili kişiler tarafından değiştirilebilir.
.png)
Tablo 13.1 D-tipi sigortanın yük altında değiştirilmesi
Doğru akımda ise sigorta değişimi sadece 25 V’a kadar tehlikesizce yapılabilir. Daha yüksek doğru gerilimlerde genel kullanıcıların yük altında sigorta değişimi yapmasına müsaade edilmez, hatta yetkili kişiler için bile oldukça katı anma akımı sınırları belirlenmiştir. Bu sınırların üzerindeki sigortalar ancak devre kesildikten sonra değiştirilebilir (Tablo 13.1). 25 V üzerindeki bir işletme gerilimi altında, 16 A’i aşan doğru akımlar uzmanlar için bile tehlikelidir.
Bundan sonraki bölümde "NH Ayırıcılar , NH-Sigorta Blokları, Sigortalı Yük Ayırıcılar " anlatılacaktır.
– Yetkili kişiler dışındakiler için bir tabudur!.
NH-sigorta buşonları ile yük altındayken çalışma, sigorta standartlarında öngörülmemiştir, dolayısıyla bununla ilgili bir test mevcut değildir. Buna rağmen NH-sistemi genel anlamda yüklerin anahtarlanması için uygundur. Standart kurallar, Alman kazaları önleme yönetmeliği olan DGUV A 3 “Elektrikli tesisler ve ekip- manlar” dokümanında (önceden VBG 4) ve VDE 0105 Bölüm 100 “Elektrik tesislerinin işletilmesi” ile VDE 0680 Bölüm 4 “NH-sigorta sökme penseleri” başlıkları altında bulunabilir. Gerilim veya yük altın- dayken sigortalar ile çalışma konusunda, genel kullanıcılar ve yetkili kişiler arasında ciddi farklar mevcuttur.
Yetkili kişiler şunlardır:
• Elektrik uzmanları: Mesleki eğitim, bilgi ve deneyimleri ve ilgili yönetmeliklere hakim olmaları sebebiyle, kendilerine verilen görevler hakkında fikir yürütebilen ve olası tehlikeleri önceden fark edebilen kişilerdir. Bu uzmanlar genelde elektroteknik konusundaki mesleki bir eğitimi başarıyla tamamlamış kişilerdir.
• Elektroteknik eğitimi almış kişiler: Elektrikle bağlantılı tehlikelerin önceden fark edilebilmesi ve önlenebilmesi adına, uzmanlar tarafından belirli görevler için eğitilmiş ve gözetim altında çalışan kişilerdir (işletme ve bakım personeli).
NH-sigortalarla gerilim altında çalışma, sadece yetkili kişiler tarafından ve standartlarda be- lirtilen pense ve vücut koruma ekipmanları kullanılarak yapılabilir (Resim 12.1). Kolun ön kısmını koruma özellikli, yönetmeliklere uygun sigorta penseleri üzerinde bir izolasyon sembolü bulunmaktadır (Resim 12.2). Tarafsız test merkezlerine ait test işaretleri (VDE, GS) şart koşulmamıştır ancak kullanıcılara ait çalışma standartlarında talep edilmektedir.
Resim 12.1 Yük altındaki NH-sigorta buşonları ile çalışma
Resim 12.2 İzolatör sembolleri
Not: Kolun ön kısmını koruma özellikli NH-sigorta penseleri her kullanımdan önce kullanıcı tarafından, dışarıdan görülen bir hasar veya eksik olup olmadığı yönünde kontrol edilmelidir.
NH-sigorta buşonlarının anahtarlama cihazlarında hareketli kontaklar şeklinde kullanılması başka sigorta sistemleri ile rekabette öne çıkan bir faktör olarak görülebilir. NH-sigorta buşonlarıyla gerilim ve yük altında çalışma, Almanya’da uzun zamandan beri yapılan bir uygulamadır. Mesh şebekelerde kabloların devreden ayrılması veya başka bir yere bağlanması başta olmak üzere, şebekenin işletiminde bu sayede kolaylık sağlanmaktadır.
Sigorta buşonlarının çıkarıldığı durumda sigorta altlıkları ve yuvaları, gerekli izolasyon mesafesini sağlamaktadır.
Alman kazaları önleme yönetmeliği DGUV A3, gerilim altında çalışmaya sadece akımın vücuttan geçme ve ark oluşma tehlikelerinin olmaması koşuluyla müsaade etmektedir. Bu koşul ise üzerinde sabit olarak monte edilmiş eldiven bulunan NH sigorta penselerinin yüz koruma tertibatı ile birlikte kullanılmasıyla yerine getirilir (Resim 12.3).
Resim 12.3 NH-eldivenli pensesi ve yüz koruma tertibatı
Eğitimli uzmanlar veya elektroteknik eğitimi almış kişiler normal dağıtım şebekesi koşulları altında devreleri, NH-sigortalarla sigorta anma akımı değerine kadar kesebilirler.
Sigorta, bir kısa devre üzerine yanlışlıkla ka- patıldığında bile eldivenli pense ve yüz koruma tertibatı kullanan yetkili kişiler için ciddi bir sorun ortaya çıkmaz (Resim 12.1).
IEC 60947-3 “Şalter-sigorta birimleri” ’ne göre aşırı akımların arada sırada anahtarlanması ve büyük kısa devre güçleri için ayırıcılarda NH-sigorta buşonları kullanılabilir.
Yük anahtarlama için pense ile birlikte kullanılan veya şalter-sigorta birimi içinde anahtarlama elemanı olarak bulunan NH-sigorta buşonları, uygun niteliklerde ve bakır veya bakır alaşımlarından mamul masif kontaklara sahip olmalıdır. Arkın etkisiyle çok çabuk parçalandıklarından oyuk kontakların ve alüminyum kontakların kullanılması uygun değildir.
13 D-tipi sigortalar ile yük altında çalışma
– Sınırları bilerek yapılabilir
D-tipi sigorta sistemi NH sistemlerinden farklı olarak genel kullanıcılar tarafından da kullanılabilir. Ancak bu durum yalnızca genel kullanıcıların ev şebekelerinde erişebilecekleri gerilim ve akım seviyeleri için geçerlidir. 400 V üzerindeki alternatif ve 25 V üzerindeki doğru gerilimlere sahip endüstriyel uygulamalarda D-tipi sigortaların gerilim altında sökülüp takılmasına dair yetkili kişiler için dahi geçerli olan bazı kısıtlamalar bulunmaktadır.
Alman Standart Komitesi K 224, VDE 0105 Bölüm 100’le ilgili yaptığı açıklamalarda, Tablo 13.1’de verilen ve pratik denemelere dayanan sınırlamaları tanımlamıştır (Tablo 13.1’de ve- rilen akım değerleri sigortaların anma akımlarıdır.). Buna göre alçak gerilim dağıtım şebekesindeki anma akımı 63 A’e kadar olan D-tipi ve D0-tipi sigortalar, genel kullanıcılar tarafından da güvenli bir şekilde değiştirilebilir.400 V üzeri gerilime sahip endüstriyel şebekelerde ise 16 A anma akımına kadar olan sigortalar yalnızca yetkili kişiler tarafından değiştirilebilir.
Tablo 13.1 D-tipi sigortanın yük altında değiştirilmesi
Doğru akımda ise sigorta değişimi sadece 25 V’a kadar tehlikesizce yapılabilir. Daha yüksek doğru gerilimlerde genel kullanıcıların yük altında sigorta değişimi yapmasına müsaade edilmez, hatta yetkili kişiler için bile oldukça katı anma akımı sınırları belirlenmiştir. Bu sınırların üzerindeki sigortalar ancak devre kesildikten sonra değiştirilebilir (Tablo 13.1). 25 V üzerindeki bir işletme gerilimi altında, 16 A’i aşan doğru akımlar uzmanlar için bile tehlikelidir.
Bundan sonraki bölümde "NH Ayırıcılar , NH-Sigorta Blokları, Sigortalı Yük Ayırıcılar " anlatılacaktır.
Paylaş:
E-BÜLTEN KAYIT
Güncel makalelerimizden haberdar olmak için e-bültene kayıt olun!
Güncel makalelerimizden haberdar olmak için e-bültene kayıt olun!