Ses (Gürültü) ve Jeneratörde Gürültüyü Sönümleme Çözümleri

Ses (Gürültü) ve Jeneratörde Gürültüyü Sönümleme Çözümleri

Ali Deha Ayaz

Dizel jeneratör setlerinin gürültüsü çevreyi rahatsız edecek seviyelerdedir. Bu seviyenin sayısal değerine “ses basınç seviyesi dB(A)” ile bakmak gerekir. Nedeni ise tanımlar ve terimler ile aşağıdaki gibi açıklanmıştır. İlgili yönetmelikler ile kabinli veya kabinsiz jeneratörün mahal durumuna göre ses basınç seviyesi/gürültüsü değerlendirilmeli, gerekli ise önlem alınmalıdır.

Hangi durumlara göre önlem alınması gerekir? Bu yazımızda cevap bulabilirisiniz.

Ses Nedir?
Ses, dalgalar halinde yayılan bir enerji şeklidir. Sesin tanımı, “kulak tarafından algılanabilen, hava, su ya da benzeri elastik bir ortamdaki basınç değişimi” olarak verilebilir. Sesin doğuşu ve yayılması, ortamdaki parçacıkların titreşimi ve bu titreşimlerin komşu parçacıklara iletilmesiyle olur. Ortamdaki parçacıkların titreşmesiyle oluşan dalgalar, havada basınç değişiklikleri oluşturur. Bu basınç değişiklikleri kulak tarafından elektrik sinyallerine çevrilir ve beyin tarafından “SES” olarak algılanır. Hava basıncının değişme miktarına “SES BASINCI” denir.

Desibel Nedir?
İlk kez elektrik mühendisliğinde kullanılan “desibel”, bir oranı ya da göreli bir değeri gösterir. Alexander Graham Bell’in anısına “bel” adı verilen birimden yola çıkılarak “desibel” adını almıştır.
Genelde güç ya da güç eşdeğeri büyüklükleri ölçmekte kullanılır.
Desibel (dB) ile ölçtüğümüz büyüklüklere “düzey” adı verilir.

Sesin genel tanımları
Sesin birimi dB – Desibeldir.
Desibel – dB’nin ağırlık eğrisi ve gürültü kaynağına göre 4 farklı hali vardır. dB(A), dB(B), dB(C) ya da dB(D)
Ses seviyesi ölçerler (desibelmetre), sonuçlarını genellikle dB(A) ve dB(C) cinsinden verirler.
dB(A): Her türlü gürültünün ölçüm ve değerlendirmesi için genellikle dB(A) kullanılır.
dB(A): Sesin yarattığı rahatsızlığın (işitme bozukluğu dahil) değerlendirmesinde ve insanların gürültüye gösterdikleri tepkiyi ölçme amacıyla “A” ağırlık eğrisi kullanılmaktadır. İnsan kulağının frekansa bağlı olarak ses basıncına olan duyarlılığını en iyi bu eğri temsil etmektedir.
dB(B): Tiz ses olan düşük frekanslarda (16 Hz – 200 Hz) dB(A) ve dB(C) ağırlık eğrisinin ortalaması gibi ancak normal ve yüksek frekanslarda (200 Hz – 20000 Hz) dB(C) ağırlık eğrisinin bire bir aynısıdır. Bu nedenle genel kullanılmaz, bunun yerine dB(C) kullanılır.
dB(C): Özellikle darbe gürültüsü için dB(C) kullanılır.
dB(D): D ağırlık sesi uçak gürültüsünün ölçümü ve değerlendirmesi için geliştirilmiş olup, günümüzde pek kullanılmamaktadır.

Ses Basıncı ve Ses Gücü Tanımları
1 - Ses basıncı (SPL – Sound Pressure Level - L_PA)
2 - Ses gücü (SWL – Sound Power Level - L_WA)

Ses basıncı SPL – dB(A) değeri, gürültü kaynağından uzaklaştıkça azalır, yakınlaştıkça artar. En yakında yani kanyağın “0” noktasında iken maksimum ses basıncı vardır. Ortamdaki yankı yüzeyleri ve dış gürültülerden etkilenir.
İnsan kulağının tepki verdiği, hissettiği veya rahatsız olduğu gürültü türü; ses basınç seviyesidir.
Tüm cihaz ve ekipmanlarda, çevre şartlarının değerlendirilmesinde kullanılır.

Ses gücü SWL – dB(A) değeri, gürültü kaynağının yaydığı ses enerjisinin gücüdür. Mesafeden, yankı etkisinden ve dış gürültülerden etkilenmez. Laboratuvar (yankısız ve sessiz) ortamında ölçülüp ürüne ait bir değeri verir.

Sesin Yüksekliği (Frekans)
Sesin ince(tiz) veya kalın(pes) olması frekansına bağlıdır. Sesin frekansı arttıkça incelir, ince seslere yüksek ses de denilir. Frekans dalgaların birim zamandaki titreşim sayısıdır. Frekans Hertz birimi ile ifade edilir.

İnsan kulağı 20-20.000 Hz aralığındaki sesleri işitebilir. Frekansı 20Hz’den küçük olan ses dalgalarına infrasonic ses dalgaları denir. Frekansı 20000Hz’den büyük olan ses dalgalarına ultrasonic ses dalgaları denir. (Alıntı: https://www.fizikbilimi.gen.tr/ses-dalgalari/)

Ses seviyesi ölçer (Desibelmetre)
Bulunduğu yerin ses basıncını mikrofonu vasıtası ile ölçer ve ortalama, en yüksek, en düşük şeklinde, belirli süre kayıt sonrasında, ses basınç seviyesi sonucunu verir. sonuçlarını genellikle dB(A) ve dB(C) cinsinden verirler.

Örneğin; aşağıdaki fotoğraf, ofis ölçümünün cihaz ile nasıl yapıldığını ve hangi noktalara dikkat edilmesi gerektiğini gösterir.

Ses basıncı
A ağırlığında
olduğunu tahmin etmek gerekir.
Cihaz üzerinde “S” yani Slow/yavaş ölçüm yaptırmak
Tam sessiz olduğunu (35 dB(A) yakın ve 65 dB(A)’dan düşük ise) düşünürseniz “Lo” değerini yani Low/düşük seçmek
Eğer sürekli, bağırma yüksek makine sesi olduğunu düşünürseniz (65 dB(A) üzeri ise) “Hi” değerini yani High/Yüksek seçmek,
En az 45 sn sonuç için konuşmadan beklemek.

Dizel jeneratör setinde gürültü kaynakları ve sönümleme çözümleri
Hava yolu iletilen gürültü

Radyatör fanı
Egzoz çıkış borusu
Gövde vuruntusu

Yapısal titreşim ile gürültü

Zemine iletilen titreşim

Jeneratörün gürültüsünü azaltmak için mutlaka bu 4 kaynağın 4’üne de, gürültü azaltma ürünleri kullanılması gerekir.

Radyatör fanı için;

Kabinli olması durumunda, hava atış ses kaseti, hava yönlendirme davlumbazları kullanılabilir.
Kabinsiz durumda hava akışı yönlendirme davlumbazı/ses kaseti kullanılabilir.

Egzoz çıkışı, motorun içerisinde yanan atık gazın atıldığı yerdir. Uygun özellikte silindirik veya prizmatik susturucu kullanılması gerekir.
Gövde vuruntuları oda ve kabin içerisine yayılır. Dışarıya tesir etmemesi için oda ve kabin duvarları uygun özellikteki izolasyon malzemesi ile kaplanmalıdır.
Zemine iletilen titreşim, tüm yapıyı etkiler. Zemin ile jeneratör arasına veya jeneratör şasisi ile motor alternatör gurubu arasına yüksek titreşim sönümleme kabiliyeti (%80-%95 yalıtım) olan titreşim izolatörleri/vibrasyon takozları kullanılması gerekir.

Jeneratör setlerinin gürültü ölçümü, farklı yer ve belirli mesafeden (ör. 7 m uzaklıktan 8 noktadan) ses basıncı ölçme cihazı ile ölçülüp, ortama dB(A) değeri olarak belirlenir.
Ses basınç seviyesi ölçümünde ortam şartları çok etkilidir. Tam yankısız ve sessiz ortamda ölçmek hem en doğru hem de en düşük sonucu verir. Ancak ortamda, yankı yüzeyleri ve dış gürültüler var ise ölçüm sonucunu etkiler.

Bundan sonraki yazımızda " Standartlar -Yönetmelikler ile Jeneratör Sesinin Değerlendirilmesi " anlatılacaktır.

Paylaş: