Rekabet Kanunu’nda Rekabetin İzin Verildiği Sınırlar

Rekabet Kanunu’nda Rekabetin İzin Verildiği Sınırlar

Levent Taşkın

Öncelikle Rekabet Kanunu’nun amacı ve Rekabet Kurumu’nun görevlerinden kısaca bahsederek, iş hayatımızda rekabet ederken neleri yapıp yapamayacağımızın ana kurallarını gözden geçirelim.

Rekabet Kanunu aşağıdaki konu başlıklarını düzenlemek ve temelde üç ana başlıkta toplanan alanlara yasaklama getirerek haksız rekabeti önleme amacını taşır. Yasaklama getirdiği üç temel konu aşağıda belirtilmiştir:

• Rekabeti sınırlayıcı anlaşma, uyumlu eylem ve kararlar

• Hâkim durumun kötüye kullanılması

• Hâkim durum yaratan veya hâkim durumu güçlendiren birleşme veya devralmalar

Rekabet Kurumu’nun ana görevleri de aşağıda sıralanmıştır:

A. Rekabet ihlalleri ile ilgili;

• Gelen şikâyet ve ihbarları gizlilikle değerlendirir.

• Şikâyet ve ihbarlar hakkında gerekli incelemeleri yürütür.

• İhlale ilişkin ciddi bulguların varlığı halinde, ilgili şirketler hakkında soruşturma açar.

• Soruşturma sonunda bir rekabet ihlalinin tespit edilmesi halinde, şirketlere idari para cezası verir.

B. Şirket birleşme ve devralmaları ile ilgili;

• Ciroları belirli eşikler üzerinde olan şirketlerin birleşme ve devralma işlemlerini inceler.

• İnceleme sonucunda ilgili işleme izin verir ya da rekabet koşullarını önemli ölçüde daraltan işlemleri yasaklar. Bazı durumlarda, ilgili işleme belirli koşullar altında izin verebilir.

• Özelleştirmeleri rekabet açısından değerlendirir ve denetler. Piyasalarda rekabetin tesisi ve korunması için gereken tedbirleri önerir.

Rekabet Kanunu gereği bazen rekabeti sınırlayıcı olan işlemler, aynı zamanda malların üretim veya dağıtımı ile hizmetlerin sunulmasında iyileşmeler sağlayabilmekte, ekonomik veya teknik gelişmenin önünü açabilmektedir. İşte böyle durumlarda bu işlemler otomatik olarak yasaklanmamakta, bunlardan tüketicinin yarar sağlayıp sağlamadığına bakılmaktadır.

Tüketicilerin de yararına olduğu anlaşılanlar, ilgili piyasanın önemli bir bölümünde rekabeti ortadan kaldırmadığının ve rekabeti zorunlu olduğu kadar veya daha az sınırladığının tespit edilmesi hâlinde yasaklayıcı rekabet kanunu düzenlemelerinden muaf tutulmaktadır.

Bireysel muafiyetin verilmesi belirli şartların ve/veya yükümlülüklerin yerine getirilmesine bağlanabileceği gibi, muafiyet belirli bir süre için de verilebilmektedir. Grup muafiyetinde ise, tebliğler ile belirlenmiş şartları haiz, belirli konulardaki anlaşmaların tamamı yönünden bir bütün olarak kendiliğinden muafiyetten yararlanma söz konusu olmaktadır.

Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma ve Eylemler:

Şirketler arasındaki kimi anlaşmalar rekabeti kısıtlayabilmektedir. Bu anlaşmalar, rakip şirketler (örneğin aynı ürünün iki üreticisi) arasında yapılabildiği gibi, üretim ve dağıtım zincirinin farklı kademelerinde yer alan şirketler (örneğin ana sağlayıcı - bayiler) arasında da yapılabilir. Rekabeti sınırlayıcı anlaşmalar Kanun’un 4. maddesi kapsamında değerlendirilmektedir.

Şirketlerin bir araya gelerek özellikle aşağıda sayılan eylemleri gerçekleştirmeleri bu Kanun’a göre yasaktır:

• Fiyat tespiti (fiyat artırmak, sabitlemek, asgari fiyat belirlemek, indirimleri kaldırmak, indirim oranlarını, kâr marjını belirlemek, standart fiyat formülleri belirlemek vb.)

• İhalelere danışıklı teklif verilmesi (ihalelerin paylaşımı, kazanacak kişinin belirlenmesi, ihalenin boykot edilmesi, ihaleye verilecek tekliflerin belirlenmesi vb.)

• Pazar/bölge/müşteri paylaşımı

• Üretim /satış miktarının tespiti

• Rakip şirketlerin faaliyetlerinin zorlaştırılması/ piyasa dışına çıkartılması/yeni girişlerin engellenmesi

Rekabeti sınırlasa da bazı anlaşmalara izin verilebilir!

Rekabet Kanunu kapsamında bir anlaşmanın rekabeti bozma, engelleme ya da kısıtlama amacının ya da bu şekilde bir etkisinin olup olmadığı ya da ileriye dönük olarak bu ihtimali taşıyıp taşımadığı araştırılır. Bu risklerin varlığı halinde dahi bazı durumlarda rakipler arasındaki AR-GE, işbirliği, uzmanlaşma, birlikte üretim ve birlikte satın alma anlaşmaları gibi değişik türdeki anlaşmalara belirli koşullar altında izin verilebilir.

Aşağıda belirtilen koşulları taşıyan anlaşmalar için verilen bu istisnai izne muafiyet denilmektedir:

Şirketler arası bir anlaşma sonucunda,

• Ekonomik ya da teknolojik gelişme sağlanıyorsa,

• Tüketiciler bundan yarar sağlıyorsa,

• Piyasadaki rekabet önemli ölçüde ortadan kalkmıyor ve gereğinden fazla sınırlanmıyorsa
söz konusu anlaşma Kanun’un yasaklayıcı hükümlerinden muaf tutulabilir.

Ayrıca şirketler yaptıkları anlaşmanın rekabete aykırı hükümler taşıyıp taşımadığından kuşku duyuyorsa, Rekabet Kurumu’na başvurup anlaşmanın incelenmesini sağlayabilir. İnceleme sonucunda rekabete aykırı hükümlerin bulunmaması halinde anlaşmaya menfi tespit belgesi verilmektedir.

Firmalar sınırlamanın dışında kalacak muafiyet istedikleri konulara ( şirket birleşmeleri, şirket satın almaları ve yukarıda belirttiğim maddelerdeki anlaşmalar veya konular dahil) ait çalışma başlatmadan önceden Rekabet Kurumu’na başvurmaktadırlar. Rekabet Kurumu konuyu belgeleriyle birlikte inceleyip rekabeti gereğinden fazla sınırlayıp sınırlamadığına dair onay vermektedir. Kısacası yapılacak eylemin rekabeti sınırlamama kararını yine başvuru sonucunda Rekabet Kurumu vermektedir. Bunun üzerine gerekli anlaşmaların yapılma süreci başlatılabilmektedir.

Paylaş: