Oxford Sözlüğü 2024’ün yılının kelimesini seçti: “Beyin çürümesi”

Oxford Sözlüğü 2024’ün yılının kelimesini seçti: “Beyin çürümesi”

AI Tercüme ve Düzenleme: Erdemir Toykan

[Yayım Tarihi: 6 Aralık 2024]

37.000'den fazla oy, dünya çapında kamuoyu tartışmaları ve dil verilerimizin analizi sonucunda, 2024 Yılının Kelimesi olarak "beyin çürümesi" seçildi.

1845 ‘te ortaya çıkan terim Z kuşağı ve Alfa Kuşağı arasında popülerlik kazandı. Aday listesindeki diğer 5 kelime ise şöyle idi.

•   Demure: Ağırbaşlı.

•   Dynamic pricing: Dinamik fiyatlandırma.

•   Lore: Bir konu ya da kişi hakkındaki arka plan bilgisi.

•   Romantasy: Romantizm ve fantezinin birleşimi.

Slop: Yapay zekâ kullanarak çevrimiçi olarak üretilen düşük kaliteli içerikler.

Oxford Uzmanları, bu yıl 'beyin çürümesi' teriminin, özellikle sosyal medyada aşırı miktarda düşük kaliteli çevrimiçi içerik tüketmenin etkisiyle ilgili endişeleri ifade etmek için kullanılan bir terim olarak yeni bir önem kazandığını fark etti.

“Beyin çürümesi” özellikle önemsiz veya zorlayıcı olmayan materyalin (şimdi özellikle çevrim içi içerik) aşırı tüketiminin bir sonucu olarak görülen, “bir kişinin zihinsel veya entelektüel durumunun varsayılan bozulmasını” tanımlıyor. Ayrıca: böyle bir bozulmaya yol açma olasılığı yüksek olarak nitelendirilen bir şey".

Başka bir deyişle, saatlerce anlamsız videolar ve esprili görseller arasında gezinme hissini, zihnin garip bir hisle uğuldamasına kadar, aynı anda hem donuklaşmasını hem de uyarımla köpürmesini anlatır . Bu üzücü duruma uzun süre maruz kalmak, görünüşte anlamsız bir dilin benimsenmesine yol açabilir

Terimin kullanım sıklığı 2023 ile 2024 arasında %230 arttı.

'Beyin çürümesi'nin ilk kayıtlı kullanımı, 1854'te Henry David Thoreau'nun Walden adlı kitabında bulundu . Bu kitapta Thoreau, doğal dünyada basit bir yaşam tarzı yaşama deneyimlerini aktarıyordu. Thoreau, sonuçlarının bir parçası olarak toplumun karmaşık fikirleri veya birden fazla şekilde yorumlanabilen fikirleri basit olanlar lehine değersizleştirme eğilimini eleştiriyor ve bunu zihinsel ve entelektüel çabada genel bir düşüşün göstergesi olarak görüyor: "İngiltere patates çürümesini tedavi etmeye çalışırken, çok daha yaygın ve ölümcül bir şekilde yaygınlaşan beyin çürümesini tedavi etmeye kimse çalışmayacak mı?

Oxford Dilleri Başkanı Casper Grathwohl açıklamaları aşağıdadır.

" Geçtiğimiz yirmi yıl boyunca Oxford Yılın Sözcüğü'ne geri dönüp baktığınızda, toplumun sanal hayatlarımızın nasıl evrildiği, internet kültürünün kim olduğumuza ve ne hakkında konuştuğumuza ne kadar nüfuz ettiği konusundaki artan meşguliyetini görebilirsiniz. Geçtiğimiz yılın kazanan sözcüğü olan 'rizz', dilin çevrimiçi topluluklar içinde nasıl giderek daha fazla oluşturulduğuna, şekillendirildiğine ve paylaşıldığına dair ilginç bir örnekti.

'Beyin çürümesi' sanal yaşamın algılanan tehlikelerinden birine ve boş zamanımızı nasıl kullandığımıza değiniyor. İnsanlık ve teknoloji hakkındaki kültürel konuşmada haklı bir sonraki bölüm gibi hissettiriyor. Bu kadar çok seçmenin bu terimi benimsemesi ve bu yılki tercihimiz olarak onaylaması şaşırtıcı değil .

"'Beyin çürümesi' teriminin Z Kuşağı ve Alfa Kuşağı tarafından benimsenmesini büyüleyici buluyorum. Bu topluluklar, terimin atıfta bulunduğu dijital içeriğin kullanımından ve oluşturulmasından büyük ölçüde sorumlu olan bu topluluklar. Bu topluluklar, 'beyin çürümesine' neden olduğu söylenen sosyal medya kanalları aracılığıyla bu ifadeyi yaygınlaştırdılar. Bu, genç nesillerde miras aldıkları sosyal medyanın zararlı etkilerine dair biraz küstahça bir öz farkındalık olduğunu gösteriyor.

Oxford 2023 YILINDA “Yılın Kelimesi” ödülünü “rizz” kelimesinin kazandığını açıkladı. “rizz”, dil uzmanları tarafından seçildi. Uzmanlar kazananı belirlemek için oy sayıları, kelimeler hakkındaki yorumlar gibi faktörleri göz önüne aldı.

2023 yılının ruh halini, ruhunu veya kaygılarını yansıtacak şekilde seçilen sekiz kelimeden oluşan bir kısa liste oluşturduk ve bunları kamuoyuna oylamaları için sunduk. Dört günlük bir oylama süresi boyunca yapılan başa baş yarışmalar yoluyla, kamuoyu değerli adaylarımızın kısa listesini dört finaliste indirdi: rizz, Swiftie, prompt ve situationship. Daha sonra bu kelimeler dil uzmanlarımıza sunuldu ve onlar da gövde verilerimizi, oy sayımlarını ve kelimeler hakkındaki kamuoyu yorumlarını değerlendirerek 2023 yılı için kesin kelimeyi seçtiler.

Neden 'rizz'?

'rizz' günlük dilde kullanılan bir isim olup, 'stil, çekicilik veya cazibe; romantik veya cinsel bir partneri cezbetme yeteneği' olarak tanımlanıyor.

Etimolojik olarak, terimin, alışılmadık bir kelime oluşum örüntüsü olan kelimenin orta kısmından alınan 'karizma' kelimesinin kısaltılmış hali olduğuna inanılmaktadır. Bu kelime oluşum örüntüsünün diğer örnekleri arasında 'buzdolabı' ('buzdolabı'ndan) ve 'grip' ('grip'ten) bulunur. 'rizz', 'çekmek, baştan çıkarmak veya (bir kişiyi) sohbet etmek' anlamına gelen 'rizz up' gibi ifadelerde fiil olarak da kullanılabilir. Bunun gibi konuşmanın diğer bölümlerine genişlemeler, bir kelimenin dilde daha belirgin hale geldiğini gösterebilir.

Kelime genellikle genç nesillerle, özellikle de ergenlerle ilişkilendirilir ve oyun ve internet kültüründen ortaya çıkmıştır. Amerikalı YouTube ve Twitch yayıncısı Kai Cenat, 2022'de kelimeyi popüler hale getirmekle çevrimiçi olarak yaygın olarak anılmaktadır ve insanlara rizz'e nasıl sahip olacakları konusunda tavsiyelerde bulunmuştur. Kelime daha sonra TikTok'ta milyarlarca görüntüleme alan hashtag ile popülerlik kazanmış ve 'söylenmeyen rizz' gibi yeni yorumlar ve varyasyonlar almıştır.

Dil uzmanlarımız rizz'i, dilin toplum içinde daha yaygın bir şekilde benimsenmeden önce topluluklar içinde nasıl oluşturulabileceği, şekillendirilebileceği ve paylaşılabileceğinin ilginç bir örneği olarak seçti. Genç nesillerin artık çevrimiçi veya başka türlü, kullandıkları dili sahiplenmek ve tanımlamak için alanlara sahip olduğunu gösteriyor. Aktivizmden flörte ve daha geniş kültüre, Z Kuşağı toplum üzerinde daha fazla etkiye sahip oldukça, bakış açılarındaki ve yaşam tarzındaki farklılıklar dilde de kendini gösteriyor

Merriam-Webster'ın belirlediği 2023 yılının kelimesi “otantik” ‘te “Samimiyet, sahicilik ve güvenilirliğe doğru küresel bir değişimi “ yansıtıyor.

Sözlük yayıncısı bu ilginin çevrimiçi aramalardan ve konuşmalardan kaynaklandığını belirtiyor. Peki, özgünlük günümüzde karşılığını bulan bir ifade mi?

Bundan üç yıl önce tüm dünya maskelerin ardından baktı hayata. Ve hayatımızın sözcüğü pandemi Amerika’nın en eski sözlüğü Merriam-Webster tarafından da 2020’nin kelimesi seçildi. Bir yıl sonra beklenen haber geldi ve özgürlüğün adı aşı oldu. Yılın sözcüğü de elbette. 2022’de Sözlük “gaslighting”i yılın kelimesi ilan etti. Ve bu yıl biterken Merriam-Webster 2023 yılının kelimesi olarak authentic’i (otantik) seçti. Merriam-Webster’den yapılan açıklamada, “Açıkça arzu edilen bir nitelik olmasına rağmen, ‘otantik’i tanımlamak zor ve tartışmaya tabi” dendi. Sözlük yayıncısı, ilginin yapay zekâ, kimlik ve sosyal medya hakkındaki hikâyeler ve konuşmalardan kaynaklandığını ifade ediyor. Sözlüğün de altını çizdiği gibi otantik barındırdığı bir anlamıyla özgün, tanımlanması zor bir sözcük. Peki, özgünlük günümüzde karşılığını bulan bir ifade mi? Bugünkü özgünlük tanımı nedir sizce? Bugün yapılan aramalara da bakacak olursak özgünlüğü mü arıyoruz?

Cambridge Sözlüğü ‘de 2024’ün kelimesini “Manifest“ olarak seçti.

Manifest, “kolayca fark edilen ya da aşikâr” anlamına geliyor.

Manifest, bu yıl Cambridge Sözlüğü’nün internet sitesinde yaklaşık 130 bin kez arandı ve TikTok gibi sosyal medya platformlarında büyük ilgi gördü. Kelimenin popülerliği sosyal medyada ünlülerin etkisiyle de arttı.

Cambridge Sözlüğü , sosyal medyada ünlülerin etkisiyle artan popülerliğin ardından, "Manifest" yani bir şeyi varlığa getirmek veya irade etmek anlamına gelen kelimeyi 2024 yılının kelimesi olarak seçti .

Yeni bir türetme olmasa da (sıfat olarak "açık" veya "belirgin" anlamına gelen kelime, İngilizcede en azından 1300'lü yıllara dayanır) sözlüğün kararı, fiil olarak en son anlamına dayanıyor ve bu da hararetle tutulan hayallerin gerçeğe dönüşmesinde görselleştirmenin ve pozitif düşüncenin gücüne tanıklık ediyor.

“Pozitif düşüncenin, kendini onaylamanın ve hedef belirlemenin değeri hakkında iyi araştırmalar var... Ancak, pozitif düşüncenin gücü ile zihninizle gerçekliği hareket ettirmenin arasındaki farkı anlamak çok önemlidir - ilki sağlıklıdır, ikincisi ise sahte bilimdir.”

Not: ETP portalımızda ki 2022 yılındaki “2022 Yılının Kelimeleri için lütfen tıklayınız.

Notlar:

Oxford İngilizce Sözlüğü'nü üreten Oxford Languages adlı şirket, geçen yıl 2020'yi tek kelimeyle özetlemenin imkansız olduğuna karar verdikten sonra, aşının kısaltmasının bu yıl Covid-19 pandemisi sırasında "kendini İngilizcenin kan dolaşımına enjekte ettiğini" aktardı. 2021 Eylül ayında "vax" kelimesinin kullanımının geçen yıla göre 72 kattan fazla arttığını açıkladı. Kelimenin “tamamen aşılanmış” ve “aşı kartları” da dahil olmak üzere daha geniş bir bağlam yelpazesinde kullanıldığı belirtildi.

Gençlerin eylemlerinden ve etkilerinden kaynaklanan önemli bir kültürel, 2017 yılında seçilen kelime ise Youthquake belirtilmiştir. Politik ve siyasal değişim anlamında. İngiltere’deki seçimde gençlerin etkisi vurgulandığı sanılıyor.

Brexit: İngiltere’nin Avrupa Birliği’nden çıkışını anlatan kelime

Vape: Elektronik sigaradan üflenen ve içe çekilen duman anlamındadır.

Non-fungible token, yani takas edilemez, değiştirilemez eşsiz token, jeton anlamına gelen “NFT”, tek başına bir kelime olmamasına, bir kısaltma olmasına rağmen Collins Dictionary tarafından 2021 yılın kelimesi.

Geek, bilim, teknik, bilgisayar, edebiyat gibi bir veya birden fazla konu üzerinde bilgili ve aşırı saplantılı olan, zeki, kültürlü, yetenekli ve entelektüel özelliklere sahip sıra dışı veya tuhaf kişi.

Binge-Watch, bir oturuşta bir tv serisinin birçok bölümünü arka arkaya seyretmek.

Photobomb, birinin fotoğraf çektirmesi sırasında arka planda genelde doğal biçimde oluşan komik durum komik durum.

Benzeri olmayan 2020’nin 16 kelimelik listesi:

• Bushfire (Orman yangını),

• Impeachment (Azletme),

• Acquittal (Beraat),

• Coronavirus (Koronavirüs),

• Covid-19 (Kovid-19),

• Lockdown (Tecrit),

• Social distance (Sosyal mesafe)

• Reopening (Yeniden açılma),

• Black Lives Matter (Siyahilerin Hayatı Önemlidir),

•Cancel Culture (İptal kültürü),

• BIPOC(siyahi, yerli, renkli insanlar),

• Mail-In (Posta yolu),

• Belarusian (Belarus),

• Moonshot Superspreader (Süper yayıcı),

• Net Zero (Net sıfır)

Simit kelimesi Oxford Sözlüğüne eklendi (Yiyecek ve içecek kategorisi içinde yer aldı). ‘’Pekmez ve susamla kaplı Türkiye menşeli ekmek türü’’ olarak açıklandı.

Elektrik Tesisat Portali (ETP) isteği üzerine 2021 yılının kelimesi seçilen post- truth yazısını hazırlamıştım. Bu yazıyı akamedisyenlerin hazırladığı çeşitli kitapları okuyarak alıntı yapmıştım. İki bölüm olarak hazırladığım bu yazıya aşağıdaki adreslerden erişebilirsiniz.

Lütfen aşağıdaki linklere veya görsellere tıklayınız.

Post-Truth (Hakikat Sonrası) Bölüm:1 (Hazırlayan ve Derleyen: Erdemir Toykan)