×

Neopozitivizm Karikatürlü Felsefe Notları Bölüm-13




Neopozitivizm Karikatürlü Felsefe Notları
Bölüm-13
Neopozitivizm Rudolf Carnap Bölüm:4


Hazırlayan ve  Derleyen:  Erdemir Toykan
 


The Analytics at The Bar





Philosophers in this comic:  Rudolf Carnap, Moritz Schlick, Willard VanQuine , William James, Albert Camus, Nelson Goodman  

Compliment: İltifat
Earrings: Küpe
Nonsense: Saçma
Internal: İç
Experience: Tecrübe
Expensive: Pahalı
Look: Bakmak
Demonstrate: Göstermek, kanıtlamak
Besides: Yanında
Value: Değer, kıymet
Suit: Elbise, takım elbise, uygun gelmek

Finance: Gelir, mali durum
Sensual: Duygusal, şehvetli
Wife: Kadın eş
Back rub: Masaj yapmak
Try: Denemek, çalışmak
Offer: Sunmak
Lawlike: Kanun benzeri
Generalization: Genelleştirme, genelleme
Merely: Sadece
Accidential: Kazara, tesadüfi
Care: Önem vermek, dikkat, itina
Actually: Gerçekte

Call: Çağırmak
Ugly: Çirkin
Lower: Düşürmek, alçaltmak, küçültmek
Craving: Özlem
Validation: Doğrulama
Esteem: Saygı duymak, itibar, takdir etmek
Subtly: Kurnazca, çaktırmadan
Meantime: Aynı zamanda
Odd: Şans, olasılık, oran
Enough: Yeterli, yeter 
Pick up: Toplamak, toparlamak, kavramak 
Tribe: Kavim, budun, boy, grup
Strength: Kuvvet, güç 
Try: Denemek, çabalamak
Demonstrate: İspatlamak, gösteri yapmak, tanıtmak
Intelligence: Zeki
Witty: Hazırcevap, esprili, espritüel
Remark: Yorum, görüş
Induction: (felsefede) Tümevarım (konu içinde açıklanmıştır) (tek tek olgulardan genel yasalara doğru çıkış şeklindeki akıl yürütme tarzıdır)
Valid: Geçerli

Failed: Başarısız olmak
In the past: Geçmişte
Mean: Anlam
Prove: Kanıtlamak
Hume: David Hume
Right: Doğru
Leave: Bırakmak
Get up: Kalkmak
Lost: Kayıp 
Chance: Şans
Bathroom: Tuvalet
Education: Eğitim
Expensive: Pahalı
Beverage: İçecek, meşrubat 
Ride on Motorcyle: Motorsiklete binmek
Keep happenning: Hep böyle oluyor
Art: Sanat
Pick up: Toplamak, toparlamak, kavramak
Continental: Kıta, Avrupalı
Bright: Parlak




İngilizce Metin:

Both Carnap and Schlick were logical positivists  and members of the Vienna Circle who believed that the only meaningful statements were those that could be empirically verified. Statements that could not be verified by sense data were said to be "nonsense". 
Quine was a 20th century analytic philosopher who was highly critical of Logical Positivism. 

Nelson Goodman was an American analytic philosopher, perhaps most famous for his essay The New Riddle of Induction (İndüksiyonun yeni bilmecesi) which questions our ability to distinguish between lawlike generalizations (fizik yasalara uygun genelleme) (i.e. gravity - masses always attract) and accidental ones (all ravens (kuzgun) are black, but we might find white ones one day). 

William James was an American psychologist and philosopher, and one of the chief figures in the philosophical school of pragmatism (faydacılık, yararcılık, pratik sonuçlara yönelik düşünme temelleri üzerine kurulmuş felsefi akım). He believed that knowledge claims only had meaning in sofar as they were useful to the believer. So the truth of anything is dependent only on its use. Camus was playboy



Özet:
Viyana Çevresi Geleneksel Bir Felsefe Değildir: Herhangi yeni bir felsefi okul, bir önceki fikirleri reddetmesine rağmen, eski sorunlara cevap verme hususunda eylemde bulunur. Viyana Çevresi felsefi sorunlara cevap vermiyor, aksine metafizik, etik ve epistemoloji türünden felsefi sorunları reddediyor.

 Genel mantık hem de bilim mantığı, yani bilimin terim ve ifadelerini analiz etme, felsefi olmayan bir kesinliğe ulaşmak için, felsefeden ayrılmalıdır. Mantık, felsefenin son bilimsel bileşenidir; onun felsefeden ayrılması arkasında bilimsel olmayan sahte problemler bırakır.

Monizm, düalizm, spiritüalizm, materyalizm veya başka ‘izm’lerden olsun bütün metafizikçiler, doğanın gerçekliğine ve evrenin özüne ilişkin sorular ileri sürdüler. Bu türden sorular sahtedir. Biz onlara yanıt vermiyoruz.



Epistemoloji, bilginin teorisi olma iddiasındadır. Bu disiplin, bilginin temelleri ve bilginin geçerliğine ilişkin sorunlara yanıt vermeye çalışır. Bu sorunlara, yani eleştirel realizm, sübjektivizm, objektivizm, aşkın idealizm, solipsizm (‘’ben’’ felsefesi olarak bilinen, varlığı ben’in tasarımları olarak dile getiren felsefi görüş, bilinç içerikleriyle birlikte öznel ben varlık kabul edilen tek gerçekliktir), çeşitli ‘’izm’’lere yanıt vermeyip, metafizik karakterli bu tip soruları reddediyoruz (Psikolojik araştırmadaki sorunlar bilime uygundur, ampirik yöntem ile soruşturabilir).





Etik, ahlak standartlarının geçerliği ve geçerli normların belirtilmesi sorunu ele alır. Buna ilişkin yanıtlar da idealistler, faydacılar (utilitarians) ve sezgiciler (intuitionists) (sezgiye akıl, zihin ve soyut düşünme karşısında hem öncelik hem de üstünlük kuran felsefe akımı. Henri Bergson)) tarafından ileri sürülür. Onların metafiziksel karakterlerinden dolayı reddederiz.  Bu sorunlar, farklı şekilde insanlığın ahlaki değerleri ve eylemlerinin soruşturulması olarak psikoloji ve sosyoloji gibi disiplinlerde ele alınırsa, onlara hem itiraz edilemez hem de bilimsel olarak dikkate alınır. Düzenleyici veya normatif etik karmaşıklığından kaçınmak için bu tür araştırmalarda ‘etik’ teriminden kaçınmalıdır). 

Fiziğin mantıksal analizi, nedensellik, tümevarım, olasılık, determinizm gibi kavramları ele alır.

Biyolojinin mantıksal analizi, dirimselcilik (vitalizm) (İlke olarak hem ruhtan hem de organizmadan ayrı bir hayatı kabul eden fizyolojik öğreti. Bu görüş bütün uzvi aksiyonları kapsar. Yaşayan organizmalarda bulunan bir gücün (yaşam gücü), cansız organizmalarda olmadığını ileri süren, kökü Aristo’ya kadar dayanan bir teoridir. Bichat, Cuvier, Johannes Müller.) problemini içerir. Psikolojide mantıksal analiz, beden ve akıl arasındaki ilişkiler arasındaki ilişkiler problemi olarak adlandırılan hususları içerir (genel önermeler ve gözlemsel (protokol) önermeler arasındaki mantıksal ilişkilerle ilgilidir. Protokol önermelerin varlığı, genel önermelerin doğrulanabilirliği ve bütün bilimsel prosedürün geçerliği söz konusudur.



Viyana Çevresince felsefi pozisyonu pozitivizm ile benzerdir. Her bilimsel ifadenin, ampirik gözleme dayanması ya da ampirik gözlemlere indirgenmesini savunur. Bu nedenle ‘’Yeni Pozitivizm veya Mantıksal Pozitivizm’’ olarak adlandırılabiliriz. Fiziksel dünyanın gerçek ya da gerçek olmadığına ilişkin bir iddiada bulunmaz. Mantıksal analiz bu iddiaların sahte ifadeler olduğunu savunur.

Dünyanın özünün maddi ya da ruhsal olduğuna ilişkin metafizik sorunlar, dikkatleri dışındadır, Yöntemsel Pozitivizm ve Yöntemsel Materyalizm uzlaştırılamaz. Kullandığımız terminolojide Pozitivizm ve Pozitivizmin mantıksal öğelerinin uyumlu olduğunu söyleyebiliriz.



Doğruluk ve Onaylama: ‘’Doğru’’ geleneksel anlamıyla zamandan bağımsız (time-independent), yani zamansal özelliklerine bakılmaksızın kullanılır. Onaylanmış kavramı zamana bağlıdır. Bir ifadenin deliller (evidence) sunan ve diğer ifade ile onaylama derecesinin anlamsal kavramı (semantical concept) zamansal yönden bağımsızdır.
•    Gözlemlerle bir ifadenin karşı karşıya getirilmesi
•    Önceden kabul edilen ifadelerin bir ifade ile karşı karşıya getirilmesi

Bilimde Teori ve Öngörü: Bilim adamının faaliyeti iki ayrı eksende gerçekleşir.

1.    Olguları (events) gözlemler
2.    Gözlemden olguları açıklamaya yönelik yasalar oluşturur.

Salt teorik bakış açısıyla teorinin oluşturulması bilimin sonu ve amacıdır. Tümevarımsal çıkarımlarda tümdengelimsel çıkarımlar gibi bir kesinlik yoktur. Ayrıca, tümevarımsal çıkarımlarda bizleri olgulardan teorilere doğru götürecek sabit kurallar da bulunmamaktadır. Bir teori, bütünüyle rasyonal veya düzenlenmiş bir süreç ile elde edilemez. Ayrıca olgu bilgisi ve diğer teorilerle hareket eden deney de bu süreçte doğrudan etkili değildir. Bu süreçte, sezgi (intuition) ve deha ilhamı gibi irrasyonel faktörler rol oynarlar. Teoriler veya ön görünürlere ilişkin güvenirlik (reliability) teriminin yerine, olasılık (probability), etki (weight), güçlü (strength), ve onaylama derecesi (degree of confirmation).

Bazı yazarlar (Reichenbach), bir varsayımın güvenirliğinin (olasılık veya etki) istatiksel olasılık kavramı, yani sonsuz dizilim içinde göreli sıklık üzerinde temellendirilmesi veya tanımlanması gerektiğini düşünür. Burada bir varsayım hakkındaki tümevarımsal değerlendirme deneysel olarak ele alınır (Fisher, Neyman, Pearson ve Wald).  Güvenirlik kavramının, içeriksel tanıtımının belirli bir dilde ifade edilen varsayım biçimine uygulanabilir olduğuna dair yönelik çalışmalar yapıldı (Carnap, Helmer, Hempel ve Oppenheimer).



Metafizik: Metafiziksel önerme derken, bütün deneyimlerin dışında kalan şeylere ilişkin bilgi iddiasında bulunana önermeler kastediliyor. Kendinde şeyler, salt gibi şeyler. Bir şey ifade ettikleri doğrudur; fakat onlar teoriksel bir içerik ve anlama sahip değildirler. Gülme, neşeli ruh halini temsil etmez; fakat ifade eder. Gülme ya yanıltıcı ya da gerçek olabilmesine rağmen herhangi bir şeyi ileri sürmediği için ne doğru ne de yanlıştır. Metafizik önermeler ne doğru ne de yanlıştır; çünkü onlar hiçbir anlama sahip değildirler. Onlar ne bilgi ne de hata içerirler ve tamamen doğruluk veya yanlışlık tartışmalarının ve bilgi alanını dışındadırlar. Realizm, dışa dönük psikologlar tarafından insanlar ve nesneleri kolaylıkla biçimlendiren bir akım olarak kabul edilirler.  İdealizm ise karşı bir oluşum ve içe dönük, düşmanca bir dünyadan çekilme eğilimine ve kendi düşünce ve hayallerini yaşama eğilimine sahiptir. Wittgenstein Tractatus eserinde mantıksal analiz yoluyla metafizik önermelerin anlamsız olduğuna dair radikal bir görüş geliştirmiştir.

Etik: Etik iki farklı anlamda kullanılır: Belirli bir ampirik araştırma etik olarak adlandırılır, yani insan eylemlerine ilişkin sosyolojik ve psikolojik araştırmalar, özellikle istek ve hislerden gelen bu eylemlerin kökeni ve bu eylemlerin diğer insanlar üzerindeki etkileri hakkındaki araştırmalar. Bu anlamda, ampirik ve bilimsel araştırmadır; o felsefeden ziyade ampirik bilimlere aittir. Temel olarak asıl farklılık, ikinci anlamdaki ahlaki değerler felsefesi veya birisinin normatif etik olarak işaret edebileceği ahlaki normlar olarak adlandırılabilen etiktir. Neyin iyi olduğunun, neyin kötü olduğunun, neyin doğru olduğunun ve neyin yanlış olduğunun sözde araştırmasıdır. İnsan eylemleri için normlar ve ahlaki değerler hakkında gerekçelendirmeler belirtmektir. Değer yargıları yanıltıcı gramer biçimindeki buyruktan başka bir şey değildir. Onlar, insan eylemleri üzerinde tesirleri olabilirler, bu etkiler ya bizim isteklerimize göre ya da isteklerimiz dışında olabilir, fakat neticede onların hiçbiri ne doğru ne de yanlıştır. Onlar hiçbir şey iddia etmedikleri için, ne doğrulanabilirler nede çürütülebilirler. Öldürmek kötüdür yargısından gelecek deneyimlerimle ilişkilendirebileceğimiz bir önerme türetemeyiz. Yalnızca kişinin duygusal tepkileri ve karakterine ilişkin psikolojik önermeler türetebilir. Dolayısıyla bu önerme doğrulanamaz ve teoriksel anlama sahip değildir; benzer durum bütün değer yargıları için de geçerlidir. Psikolojik etik ise felsefi veya normsal etik değildir. İster buyruk ister değer yargıları biçimine sahip olan normsal etik önermeler değildirler. Değer yargıları kendilerinde araştırma nesnesi değildirler. Onlar bu teorilerde önerme değildirler ve burada veya başka bir yerde teoriksel bir anlama sahip değildirler.

Psikoloji: Psikolojik sorunları bilgi alanından değil, felsefe alanından elimine edeceğiz. Daha sonra da felsefe mantığa indirgenecektir. Psikolojik önermeleri, kimya, tarih ve biyoloji gibi ampirik bilimler alanına dahildir.
Psikolojik sorunlar, fiziksel ve zihinsel olaylar olarak adlandırılan; duyum (sensation), duygu (feeling), düşünce ve kurgu çeşitlerinin bilinçli ya da bilinçsiz olduğu durumlarla ilgilenir. Felsefe aracılığıyla değil, deney aracılıyla cevap verilebilir.

Ampirizm, Semantik ve Ontoloji:

. Soyut Varlıklar Problemi (The Problems of Abstract Entities)
Ampiristler, genellikle özellikler, sınıflar, sayılar ve önermeler gibi soyut varlıklara yönelik oldukça şüphelidirler.
. Dilsel Çerçeveler (Linguistic Frameworks): Varlıkların varoluşu veya gerçekliğine ilişkin iki tür soru arasında ayrım yapmak gerekir. Eğer birisi, kendi dilinde yeni bir varlık hakkında konuşmak isterse, o yeni kurallara göre yeni bir dil çerçevesi koymalıdır.
Dilsel çerçeve içerisinde birtakım varlıkların varoluş sorunu (içsel).
Varlıkların bir bütün olarak gerçekliği veya varoluşu hakkındaki sorular (dışsal). Titiz inceleme isteyen problematik karakterdedir.

Nesnelerin Dünyası: İçsel sorularda ele alınan gerçeklik kavramı ampirik, bilimsel ve metafizik olmayan kavramlardır. Gerçek nesne veya olgu gibi bir şeyi tanımlamak için belirli zaman ve mekandaki nesne sistemini buna dahil etmek gerekir. Dışsal sorunlar ancak filozoflar tarafından ileri sürülür. Bu problemler, yanlış bir biçimde yapılandığı için çözümlenemez.

 Sayılar Sistemi: Bu sistem için dilsel çerçeve uygun kurallara yeni ifadeleri dilde tanıtarak oluşturulur.

(1)    ‘‘5’’sayısı masanın üzerinde 5 kitap var gibi ifadeyi oluşturur.
(2)    Sayı terimi ‘’beş bir sayıdır’’
(3)    Sayıların özellikleri için ifadeler (tek sayı, asal sayı), işlevler (+) ilişkiler (daha büyük)
(4)    Sayısal değişkenler (m, n gibi) geleneksel tümdengelimsel kurallar ilgili varoluşsal ifadeler (bir ‘n’ var öyleyse…)

Önermeler Sistemi: ‘p’ ve ‘q’ gibi değişkenler, bazı değişkenlerle yer değiştirebilir.

Nesne Özellikler Sistemi: Kırmızı, katı, taş ve ev gibi sözcükleri içeren nesne dili, nesnelerin ne türden olduklarını anlamak için kullanılır.
Rasyonel ve Tam Sayılar Sistemi

Sonuç: Semantik yöntemi kullanmak veya geliştirmek için başlıca sorunlar; soyut varlıkların varoluşuna ilişkin ontolojik sorunlar değil, aksine soyut dilsel formların kullanımı veya teknik terimlerdeki değişkenlerin kullanımı ile ilgili sorunlardır.



Olasılığın Mantıksal Temeli:

1)    Tümdengelimsel veya kanıtlayıcı olmayan, bütün tümevarımsal akıl yürütmeler, olasılık açısından ele alınan akıl yürütmelerdir.
2)    Tümevarımsal mantık, yani tümevarımsal düşünme ilkelerinin teorisi, olasılık mantığı ile aynıdır.
3)    Tümevarımsal mantığa dayalı olasılık kavramı iki önerme ya da iki ifade arasındaki mantıksal ifadelere dayandırılmalıdır. Bu anlayış, verili kanıtlar (veya öncüleri) temelinde bir hipotezin onaylama derecesidir.
4)    İstatiksel araştırmalarda kullanılan olasılığın sıklık kavramı, bilimsel anlayış için önemlidir, fakat bu tümevarımsal mantığın temel anlayışı için uygun değildir.
5)    Tümevarımsal mantığın bütün ilke ve teorileri analitiktir.
6)    Bu gerekçeyle, tümevarımsal akıl yürütmenin geçerliliği, dünyanın tek birliği ilkesine yönelik tartışmalar gibi herhangi bir sentetik ön kabule yanaşmamaktadır.

Tümevarımsal akıl yürütme ve olasılığın doğası ile felsefi problemleri tartışmaktır., Niceliksel onaylama derecesine yönelik teorem için kanıt sağlama daha güçlü onaylama kavramı gerektirir. Sembolik mantık veya semantiğin yardımıyla böyle bir sistem oluşturulmuştur. Tümevarımsal mantık, tümdengelimsel mantığın yerini alacaktır. Bu dil sisteminin karşısında Aristoteles’den Boole kadar yaklaşık iki bin yıldan fazla tümdengelimsel mantıkla sınırlanan kapsamlı bir dil sistemi olmasına karşın, bahsedilen dil sistemi daha basittir.

Olasılığın İki Kavramı:

Olasılık 1, bir doğrulama ifadesi (evidence statement) ile, yani bir gözlem ifadesi ile bir hipotezin onaylama (confirmation) derecesidir. Semantik bir anlayıştır. Olgusal verilere değil, mantıksal analize dayalıdır. Eğer bu türde bir ifade doğruysa, mantıksal olarak doğrudur.
Olasılık 2, bir olay veya bir şeyin diğer olaylarla ilgili göreceli sıklığıdır. Olgusal ve ampiriktir. Nesnel (objective) bir anlayıştır.

Klasik anlayış: Bernoulle tarafından öne sürüldü. Laplace tarafından geliştirildi. Bu olasılık anlayışı, çok sayıdaki geçerli olayların bütün olaylara oranı olarak bilinir.
Önermeler: cümleler arasındaki objektif mantıksal ilişkilere dayanır. Keynes, H.Jeffry
Görelik sıklık anlayışı: Modern matematiksel çalışmaları dikkate alan Richard von Misses ve Hans Reichenbach geliştirdi.






Bazı düşünürler (Fisher, Pierce, Jeffry) bazı kavramları ayırt edebilmek için mevcut sözcüklerin çoğulunu kullanmayı önerdiler.
Evrensel yasalar, biçimsel (sembolik) mantıkta evrensel koşullu ifadeler olarak adlandırılan mantık formunda ifade edilirler.

Teoriler ve Gözlenemeyenler: Ampirik Yasalar (emperical laws) (gözlenebilir), Teorik Yasalar 
 doğrudan duyumlar aracılığıyla algılanır (perceived).  Fizikçi için gözlenebilir, niceliksel büyüklükleri içermeli ve doğru bicimde ölçülmelidir.
Bir ampirik yasa gözlenebilen bir olguyu açıklamada ve henüz gözlenemeyen bir olguyu öngörmede yardımcı olur. Teorik yasa, formüllendirilen bir ampirik yasayı açıklama da yardımcı olur ve yeni ampirik yasaların türetilmesine olanak sağlar.




Program:
ETP-1 Neopozitivizm    Viyana Çevresi-1
ETP-2 Neopozitivizm   Viyana Çevresi-2
ETP-3 Neopozitivizm   Viyana Çevresi-3
ETP-4 Neopozitivizm   Ludwig Wittgenstein- 1 (hayatı)
ETP-5 Neopozitivizm  Ludwig Wittgenstein- 2 (1. dönemi)
ETP-6 Neopozitivizm  Ludwig Wittgenstein- 3 (2.dönemi)
ETP-7 Neopozitivizm  Ludwig Wittgenstein- 4 (eserleri)
ETP-8 Neopozitivizm Kurt Gödel-1 (hayatı)
ETP-9 Neopozitivizm Kurt Gödel-2 (Viyana Çevresi) (teorileri)
ETP-10 Neopozitivizm  Rudolf Carnap-1
ETP-11 Neopozitivizm Rudolf Carnap-2
ETP -12 Neopozitivizm Rudolf Carnap-3 (metafizik, etik, psikoloji)
ETP-13 Neopozitivizm Rudolf Carnap-4
ETP-14 Neopozitivizm  Bertrand Russell



   

     
      Kaynaklar:
 1.  Viyana Çevresi                 Hasanhan Taylan Erkıpçak (Almanca aslından çeviren) (Pinhan Felsefe yayınları)
2.  Ludwig Wittgenstein                                         Edward Kanterman (Ketebe yayınları)
3    Wittgenstein Üzerine                                      Jaakko Hintitkka  (Sentez yayınları)
4.  Wittgenstein (Dil Yörüngesinde Felsefe)      Hüseyin Subhi Erdem   (Köprü kitap)
5.  Gödel'in Tamamlanmamışlık Kuramı            Rebecca Goldstein (Alfa kitap)
6.  Rudolf Carnap                                                    Ercan Salgar (Otorite kitap)
7.  Felsefe ve Mantık Yazıları                                Teo Grünberg (cogito-YKY)
8.  Klasiklerle Felsefe                                              Nigel Warburton (Alfa felsefe)
9.  Mantıksal Atomculuk Felsefesi                       Bertrand Russell
10. existentialcomics                                             Karikatür ve İngilizce Metin


 

Paylaş:
E-BÜLTEN KAYIT
Güncel makalelerimizden haberdar olmak için e-bültene kayıt olun!
Sosyal Medyada Bizi Takip Edin!
E-Bülten Kayıt