İnisiyatif Kullanmak Zekanızı Göstermek Fırsatıdır

Levent Taşkın
 

 [Yayım Tarihi: 30 Mayıs 2025]

Çalışırken birçoğumuz sorumluluk almaktan kaçınırız. Ya da inisiyatif kullanmaktan çekinmeyiz ama işin sonucunda negatif bir durum oluşturduğunda sorumluluk almaktan hoşlanmayız. Her çalışanın görev tanımı, hiyerarşideki konumuna göre yetkileri, sorumlulukları her iş yerinde yazılı olarak tanımlanmamış olabilir. Bazen yetkiler tanımlanmış olsa bile sorumluluk almaktan kaçınan kişiler yetkilerini de kullanmayı tercih etmeyebilirler. Yöneticiler veya özveriyle çalışanlar yetkileri içerisinde veya kendi sorumluluk alanları içerisinde tam olarak yetki tanımı olmayan konularda inisiyatif kullanarak karar vermeyi tercih ederler. Bu kişiler inisiyatif alabilen çalışanlar olarak çoğu zaman takdir kazanırlar. 

İnisiyatif alan bireyler doğru kararlar aldıkça ve yöneticisinden takdir gördükçe daha fazla özgüven kazanırlar. Şirketin lehine daha özgüvenle oluşacak sorunları çözme konusunda büyük çaba sarf ederler. Burada kişinin sorumluluk alma ve kararının sonuçlarından oluşabilecek her durumu yönetebilme öz güveni en önemli faktördür. Çoğu yönetici inisiyatif sonucu olumsuz bir sonuç olduğunda çalışanı suçlar ve onun yetkisini aştığını, bunun yapılmasının suç olduğunu söyleyerek çalışanının arkasında durmaz. Bu nedenle birçok çalışan olası bir sorunda işinden olabileceği korkusu, üstlerinden azar işitme korkusu, çalışma ortamında başarısız olarak algılanma korkusu ya da tepki görme korkusu yaşamaktadır. Çalışan inisiyatif aldığında, sorumluluğu da alabileceğini de kabul ettiğinde bu korkuyu yenecektir. Sorumluluk alma yetkinliğine sahip kişiler, olumsuz durumlarda bile inisiyatif kullanmanın ve verdiği kararın sonuçlarına ait de yöneticisiyle kendinden emin görüşmeler yapabilecektir. Sonuçlara ait sorumlulukla yeniden kendisini konuya dahil ederek elinden geleni yapmaya odaklanacaktır. Tekrar inisiyatif kullanmaktan çekinmeyecektir. 

Başarılı olmak ve iş akışlarındaki aksaklıkların müşterilere yansımasından oluşacak sıkıntıları şirket lehine hızla çözmek için inisiyatif almak ve harekete geçmek en önemli unsurdur. Eğer böyle bir çalışanınız yoksa ise sorumluluk almayacağı için ve harekete geçmek için emir almayı veya talimat almayı bekleyecektir. Konunun size geliş zamanı, anlatılış biçimi ve aciliyeti dikkate alındığında hareket zamanı ve çözümün memnuniyeti açısından muhtemelen geç kalınmış olacaktır. Sorumluluk almak ile inisiyatif kullanmak arsındaki hassasiyet yetki alanınız ile yetkinliğiniz arasındaki becerinizin düzeyidir. 

İnisiyatif kullanmak yetkinliğinizi, analiz becerinizi, çözüm odaklı zekanızı gösterme fırsatıdır. Bunu yaparken yöneticinizi tanımak, onun size ne sınırlar çizdiğini net olarak bilmek önemlidir. Ayrıca yöneticinizin mikro yönetim yapan bir yönetici olup olmadığına çok dikkat edilmelidir. Mikro yönetim yapan yönetici her detayı bilmek ve her şeyin kendisine sorulmasını ister. Bu tip bir yöneticiyle çalışıyorsanız bu yöneticinin olası bir inisiyatif kullanmanız durumunda sizin arkanızda durmayacağı kesindir. Mikro yöneticiniz varken riske girecek ve büyük sorumluluk hissedeceğiniz konularda inisiyatif kullanmayı, sonrasındaki mobbingi dikkate alarak düşünmelisiniz. İnisiyatif kullanarak sizin yetki alanlarınızın dışındaki konulara girmemeye veya başka bölümün sorumluluğu olan işlerde ya da hukuki açıdan imza yetkisi gereken konularda karar almamaya özen göstermelisiniz.
 

Risk alabilen, sorumluluk alabilen ve çözüm odaklı çalışan kişiler inisiyatif kullanarak liderlik becerilerini geliştirirler. Yöneticilerinin teşvik ettiği, gelişimine destek verdiği kişiler inisiyatif almakta zorlanmazlar. İnisiyatif kullanan kişilerin gelişimindeki en önemli unsur yöneticisinin kendisinde yarattığı güven duygusudur. Yöneticisine güvenen çalışanlar çok şanslıdır ve bu güven ile liderlik becerileri de hızlı gelişir. 

İnisiyatif kullanmadan önce alacağımız sorumluluğun bilinci ile sonradan özgüvenimizi sarsacak bir duruma düşmemek için karar almadan önce mutlaka konuya hakim olup olmadığımızı gözden geçirmeliyiz. Konu hakkında ilgili kişi ve bölümlerden yeterince bilgi sahibi olmaya özen göstermeliyiz. Açık ve net sorular sorarak verileri elde etmeli ve analiz yapmalıyız. Çözümle ilgili müşterilerin beklentisine yönelik konuyla ilgili olan kişilerin görüşlerini ve önerilerini almalıyız. Çözümle ilgili önerilerin zaman, fayda, maliyet analizlerini yapmalıyız. Olası riskler ve sonuçlarına ait olası aksiyonlarıın kontrol edip edemeyeceğimize bakmalıyız. Yetki aşımı yapıp başkasının sınırlarının içerisine girmediğimizden emin olmalıyız. Yöneticimizden emin değilseniz şimşekleri üzerimize çekme olasılığı nedeniyle inisiyatif kullanmadan önce yöneticimizle görüşümüzü paylaşmalıyız. Sonuçta sorumluluk alanınızdaki işlerle ilgili her zaman harekete geçmekten korkmayın. Fırsatları doğru kararlar vereceğiniz bilinciyle değerlendirmekten çekinmeyin.