×

IEC 60364 Alçak Gerilim Elektrik Tesisatları Standardına Genel Bakış – Yazı Dizisi 2




IEC 60364 Alçak Gerilim Elektrik Tesisatları Standardına Genel Bakış 

Yazı Dizisi -2


Barış  Akdoğan 


 
IEC 60364 Alçak Gerilim Elektrik Tesisatları Standardı ile ilgili yazı dizisinin bu bölümünde, IEC 60364 Elektrik Tesisatları Standardının her bir bölümüne kısaca değinmek istiyorum.

IEC 60364-1; “Temel prensipler, genel karakteristiklerin değerlendirilmesi, tanımlar” başlığı altında, nispeten kısa bir içeriğe sahip bir bölüm olmakla birlikte, IEC 60364 standardının diğer bölümleri için temel teşkil edecek prensipleri, değerlendirmeleri ve tanımlamaları içeren çok önemli bir bölümdür. Bu bölüm, elektrik tesisatlarının tasarımı, montajı ve doğrulaması ile ilgili sorumlulukları, kimin hangi sorumluluğa sahip olduğu, neler yapılması gerektiği konularında temel kuralları belirler. Bu kurallar, elektrik tesisatlarının makul kullanımı esnasında ortaya çıkabilecek tehlike ve hasarlara karşı kişilerin, canlıların ve malların güvenliğini sağlamayı, ve aynı zamanda tesisatların, işlevlerini gerektiği gibi yerine getirecek şekilde düzgün çalışmasını sağlamayı amaçlamaktadır. TT, TN, IT şebeke sistemlerinin tanımları da bu bölümde yapılmaktadır.

IEC 60364-2; “Terimler” başlığı altında, IEC 60364 içeriğinde elektrik tesisatları ile ilgili olarak kullanılmakta olan terimleri ve açıklamalarını içeren bir bölüm olarak yayınlanmış idi, ancak bir önceki yazıda da bahsetmiş olduğum gibi, bu bölümün içeriği kısmen IEC 60364-1’e ve genel olarak da “IEC 60050 Uluslararası Elektroteknik Sözlüğü” standardının kapsamına dahil edildiği için iptal edilmiş durumdadır. IEC tarafından bir standart dokümanı olarak yayınlanan IEC 60050 standardının içeriği, aynı zamanda “Electropedia” adı altında internette çevrin içi olarak yayınlanmaktadır. IEC 60050’nin elektronik bir türevi olan Electropedia, İngilizce ve Fransızca dillerinde kullanılan 22.000‘den fazla terminolojik bilgi içeren ve aynı zamanda Almanca, Arapça, Çekce, Çince, Fince, İspanyolca, İsveççe, İtalyanca, Japonca, Korece, Lehçe, Norveççe, Portekizce, Rusça, Sırpça ve Slovence dillerine tercüme edilmiş teknik bir terimler sözlüğüdür (www.electropedia.org).

IEC 60364-4; “Güvenlik için koruma” başlığı altında, elektrik tesisatlarında can ve mal güvenliğine dair kuralları ve gerksinimleri belirler, ki bu anlamda belki de bu standardın en önemli bölümlerinden biridir. Bu bölüm aşağıdaki alt bölümleri içerir;

•    IEC 60364-4-41: Elektrik çarpmasına karşı koruma
•    IEC 60364-4-42: Isıl etkilere karşı koruma
•    IEC 60364-4-43: Aşırı akıma karşı koruma
•    IEC 60364-4-44: Gerilim bozuklukları ve elektromanyetik bozukluklara karşı koruma

IEC 60364-4-41 “Elektrik çarpmasına karşı koruma” standardı, aslında elektrik çarpmasına karşı koruma konusundaki temel prensipleri ve gereksinimleri, herhangi bir gerilim veya akım büyüklüğü, ya da akım tipi sınırlaması olmaksızın ele alan IEC 61140 standardını temel alan, ancak bu konuyu alçak gerilim elektrik tesisatları özelinde değerlendiren standarttır. Bu standart, elektrik tesisatlarında temel koruma (doğrudan temasa karşı koruma), hata koruması (dolaylı temasa karşı koruma) kavramları doğrultusunda insanların ve diğer canlıların elektrik çarpmasına karşı kornmasına ilişkin temel gereksinimleri belirler. Standart bu anlamda, TN, TT ve IT sistemlerde kaynaktan otomatik olarak ayırma, çift veya güçlendirilmiş yalıtım, elektriksel ayırma, ayrılmış çok düşük gerilim (SELV) ve çok düşük koruma gerilimi (PELV) devreleri, ve son olarak artık akım koruma cihazlarını ele alan ek koruma konularındaki gereksinimleri ortaya koyar.

IEC 60364-4-42 “Isıl etkilere karşı koruma” standardı, adından da anlaşılacağı üzere, elektrik tesisatlarında oluşabilecek ve yangın veya yanık riski yaratabilecek ısıl etkilere karşı koruma gereksinimlerini belirler. Bu anlamda, belirli yangın riskleri barındıran yerlerdeki önlemler, yanıklara karşı koruma ve aşırı ısınmaya karşı koruma konularını ele alır. Ayrıca, bu standardın ekler bölümünde, şu anda Avrupa’da kullanımı gittikçe yaygınlaşan ve elektriğin ısıl etkisi sonucunda ortaya çıkan yangın riskine örnek teşkil edebilecek en önemli nedenlerden biri olan elektrik tesisatlarındaki seri ve paralel arklara karşı koruma sağlayan “Ark Hatası Algılama Cihazları (AFDD)” hakkında bilgilendirme yer almaktadır.

IEC 60364-4-43 “Aşırı akıma karşı koruma” standardı, 4.üncü bölüm içerisinde yer alan en kapsamlı bölüm olup, elektrik tesisatlarında kullanılan gerilim altındaki iletkenlerin aşırı akımların etkilerine karşı korunması ile ilgili gereksinimleri belirler. Bu standart, aşırı yük veya kısa devre durumlarında, faz ve nötr iletkenlerinin bir veya birden fazla koruma cihazı kullanılarak kaynaktan nasıl otomatik olarak ayrılması gerektiğini tanımlar. Bu anlamda, elektrik tesisatlarında koruma cihazlarının konumlandırılması, karakteristikleri, birbirleri arasındaki koordinasyon ve hangi koşullarda kullanımlarının ihmal edilebileceği konularını ele alır.

IEC 60364-4-44 “Gerilim bozunumları ve elektromanyetik bozunumlara karşı koruma” standardı, farklı nedenlerden kaynaklanan gerilim bozunumları ve elektromanyetik bozunumlara karşı elektrik tesisatlarının güvenliğini sağlamak için gereksinimleri ve kuralları belirler. Her ne kadar, bu bozunumların elektrik tesisatlarına iletilmesine neden olabilecek olsalar dahi bu standart, enerji üretim, iletim ve dağıtım sistemlerine uygulanmamaktadır. Bu standart, alçak gerilim tesisatlarının, yüksek gerilim sistemlerindeki toprak hatalarından ve alçak gerilim sistemlerindeki hatalardan dolayı oluşabilecek süreli geçici aşırı gerilimlere karşı korunması, anahtarlama işlemlerinden veya atmosferik olaylardan dolayı oluşabilecek anlık geçici aşırı gerilimlere karşı korunması, elektromanyetik etkilere karşı korunması ve yine düşük gerilime karşı korunması konularını ele alır. Bu anlamda, özellikle darbe gerilim koruma cihazlarının (SPD) seçimi ile ilgili olarak, atmosferik etkiler ve risk değerlendirme yöntemleri, donanımın darbe dayanım gerilimi ve aşırı gerilim kategorileri gibi tanımlamalar bu standart içeriğinde yer almaktadır. Ayrıca elektromanyetik bozunumların (EMI) azaltılması ile ilgili önlemler, topraklama ve eş potansiyel kuşaklama, elektrik tesisatlarındaki devrelerin ayrıştırılması ve kablo yönetim sistemleri konuları da bu standart içeriğinde ele alınmaktadır.

IEC 60364-5; “Elektriksel donanımın seçimi ve montajı” başlığı altında, elektrik tesisatlarında kullanılan bileşenlerin seçimi ve montajı ile ilgili gereksinimleri belirler. Bu bölüm aşağıdaki alt bölümleri içerir;

•    IEC 60364-4-51: Genel hükümler
•    IEC 60364-4-52: Kablolama sistemleri
•    IEC 60364-4-53: Koruma, anahtarlama ve kontrol cihazları
•    IEC 60364-4-54: Topraklama tesisatı, koruma iletkenleri
•    IEC 60364-4-55: Diğer elektriksel donanım
•    IEC 60364-4-56: Güvenlik (acil durum) hizmetleri

IEC 60364-4-51 “Genel hükümler” standardı, güvenlik için koruma önlemleri ile ilgili olarak donanımın ürün standartlarına göre uygunluğu, tesisatın amaçlanan kullanımına uygun çalışması ile ilgili gereksinimler, öngörülen çalışma koşulları ve dış etkenler ile ilgili gereksinimler konularındaki genel kuralları belirler. Yine kablolama sisteminde kullanılması gereken renk kodlamaları ve tek hat şeması gibi tanımlamalar da bu bölümde yer alır.

IEC 60364-4-52 “Kablolama sistemleri” standardı, elektrik tesisatlarında kullanılan kablolama sistemlerinin (iletkenlerin) seçimi ve montajı ile ilgili gereksinimleri belirler. Kablolama sistemlerinin tipleri dış etkenlere göre kablolama sistemlerinin seçimi ve montaj şekli, iletkenlerin akım taşıma kapasiteleri, iletkenler kesitleri, maksimum gerilim düşümü, elektriksel bağlantılar ve yangın yayılımının sınırlandırılması konularını bu standart ele alır. Elektrik tesisatlarının boyutlandırılması açısından büyük önem taşıyan bir standarttır.

5.inci bölüm içerisinde yer alan en kapsamlı bölüm olan IEC 60364-4-53 “Koruma, anahtarlama ve kontrol cihazları” standardı, ayırma, anahtarlama, kontrol ve izleme cihazlarının yanı sıra, güvenlik için koruma sağlayan cihazların seçimi ve montajı ile ilgili gereksinimleri belirler. Bu önemli standart, aşırı akım koruma cihazları (OCPD), artık akım koruma cihazları (RCD), yalıtım izleme cihazları (IMD) gibi dolaylı temasa karşı kaynaktan otomatik ayırma yaparak koruma sağlayan cihazlar; ark hatası algılama cihazları (AFDD) gibi ısıl etkilere karşı koruma sağlayan cihazlar; aşırı yük ve kısa devre gibi aşırı akıma karşı koruması yapan cihazlar; darbe gerilim koruma cihazları (SPD) gibi aşırı gerilime karşı koruma sağlayan cihazlar ile ilgili seçim ve montaj gereksinimlerinin yanı sıra bu cihazların birbirleri ile olan koordinasyonu konularını ele alır. Ayrıca bu standart, koruma cihazlarının yanı sıra, ayırma, anahtarlama, acil durum anahtarlaması, fonksiyonel anahtarlama (kontrol) ve izleme cihazlarının da seçim ve montaj gereksinimlerine değinmektedir.

IEC 60364-4-54 “Topraklama tesisatı, koruma iletkenleri” standardı, elektrik tesisatlarının güvenliği açısından oldukça önemli başka bir standart olup, elektrik tesisatlarında topraklama ve koruma iletkenleri ile ilgili gereksinimleri ve kuralları belirler. Topraklama direncinin hesaplanması, topraklama elektrodunun kesidi ve kaplama kalınlığı, ana topraklama terminali en küçük  koruma iletken kesidi, koruma iletkeni tipleri ve koruma kuşaklaması ile ilgili konular bu standart içerisinde ele alınır.

IEC 60364-4-55 “Diğer elektriksel donanım” standardı, jeneratör ve aydınlatma donanımının seçimi ve montajı ile ilgili gereksinimleri belirler. Bu standart içeriğinde, alçak gerilim jeneratör setleri ile ilgili koruma önlemleri, dolaylı temasa karşı hata koruması, aşırı akım koruması, jeneratör setlerinin şebekeye alternatif olarak veya şebeke ile paralel çalışması durumundaki gereksinimler; armatürler ve aydınlatma tesisatları ile ilgili genel gereksinimler, ısıl etkilere karşı koruma, kablolama sistemleri, bağımsız aydınlatma kontrol donanımları, elektrik çarpmasına karşı koruma gibi konular ele alınmaktadır.

IEC 60364-4-56 “Güvenlik (acil durum) hizmetleri” standardı, acil durum güvenlik hizmetleri ile ilgili genel gereksinimleri ve acil durum hizmetleri için elektrik besleme sistemlerinin seçimi ve montajı konusundaki gereksinimleri belirler. Bu standart içeriğinde, güvenlik hizmetleri için elektrik besleme kaynakları ve devreleri, kablolama sistemleri, acil aydınlatma ve yangın güvenlik uygulamaları konuları ele alınmaktadır. Yedek besleme sistemleri bu bölümün kapsamına girmez. Yine bu standart, tehlikeli ortamlardaki/ Ex-Proof..vb.) elektrik tesisat uygulamaları için geçerli değildir.

IEC 60364-6; “Doğrulama” başlığı altında, elektrik tesisatlarının montajını takiben, tesisatın standartlara ve güvenlik gereksinimlerine uygunluğunun doğrulanması ilgili kuralları ve gereksinimleri belirler. Bu standartta, montajı tamamlanan tesisatlar için yapılması gereken ilk doğrulama ve periyodik doğrulama süreçlerindeki denetleme, test ve raporlama işlemleri ve periyodik doğrulamaların sıklığı konuları ele alınır.

IEC 60364-7; “Özel tesisatlar ve alanlar için gereksinimler” başlığı altında, bölümler halinde yayınlanan bu standartlar grubu, özel uygulamalar için elektrik tesisatları ile ilgili gereksinimleri belirler. Bu grup altındaki bölümler şunlardır;

•    IEC 60364-7-701     Banyo veya duş içeren alanlar
•    IEC 60364-7-702     Yüzme havuzları ve çeşmeler
•    IEC 60364-7-703     Sauna ısıtıcısı içeren odalar veya kabinler
•    IEC 60364-7-704     Şantiye tesislerinin yapımı ve sökümü 
•    IEC 60364-7-705    Tarım ve bahçe işlerinde  kullanılan  yapılardaki elektrik tesisatları   
•    IEC 60364-7-706     Hareketi sınırlayıcı  iletken alanlar
•    IEC 60364-7-708     Karavan ve kamp parkları ve benzer alanlar
•    IEC 60364-7-709     Yat limanları ve benzer alanlar
•    IEC 60364-7-710     Tıbbi alanlar
•    IEC 60364-7-711     Sergiler, fuarlar ve standlar
•    IEC 60364-7-712    Fotovoltaik (PV) güç besleme sistemleri
•    IEC 60364-7-713    Mobilyalar 
•    IEC 60364-7-714    Dış  aydınlatma tesisatları
•    IEC 60364-7-715    Çok düşük gerilimli aydınlatma tesisatları
•    IEC 60364-7-717    Mobil veya taşınabilir üniteler
•    IEC 60364-7-718    Topluma açık yapılar Ortak tesisler ve işyerleri
•    IEC 60364-7-721    Karavan içi elektrik tesisatları
•    IEC 60364-7-729    Çalışma veya bakım geçiş yollarındaki özel tesisatlar tesisler için özellikler
•    IEC 60364-7-740    Fuar alanları, eğlence parkları ve sirklerdeki geçici elektrik tesisatları
•    IEC 60364-7-753    Isıtma kabloları ve gömülü ısıtma sistemleri

Son olarak IEC 60364 standardının 8.inci bölümü ise, “IEC 60364-8-1 Enerji verimliliği” ve “IEC 60364-8-2 Üreten tüketicilerin alçak gerilim elektrik tesisatları” başlıkları altında, yerel üretim ve enerji depolama da dahil olmak üzere, elektrik enerjisinin kullanımını optimize etmeye ve hem tesisin mevcut ya da gelecekteki elektrik enerjisi ihtiyaçlarını, hem de kamu şebekesinin enerji talebini karşılamaya yönelik olarak, alçak gerilim elektrik tesisatlarının tasarımı, montajı ve doğrulanması için ek gereksinimler, önlemler ve öneriler sağlar.

Özet olarak, IEC 60364 Elektrik Tesisatları Standardı, alçak gerilim elektrik tesisatlarının tasarlanması, uygulaması aşamasında kullanılması gereken karmaşık prosedürleri belirli bir düzen içerisinde barındıran, elektrik tesisatlarının güvenli ve verimli bir şekilde, kullanım amacına uygun işlevselliğe sahip olarak çalışması için gerekli tasarım, montaj ve doğrulama gereksinimlerini açık bir şekilde ortaya koyan bir standartlar grubudur.
 
Paylaş:
E-BÜLTEN KAYIT
Güncel makalelerimizden haberdar olmak için e-bültene kayıt olun!
Sosyal Medyada Bizi Takip Edin!
E-Bülten Kayıt