Endüstriyel Yangınlar ve Patlamalar 2018 Yılı Raporu Bölüm-1

Endüstriyel Yangınlar ve Patlamalar 2018 Yılı Raporu

Bölüm-1

TMMOB Kimya Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi

2018 yılında, Türkiye’de en az 436 endüstriyel yangın ve patlama meydana gelirken bu olayların 384’ü endüstriyel yangın, 52 tanesi ise endüstriyel patlamadır. Gerçekleşen bu endüstriyel yangın ve patlamalarda en az 25 kişi hayatını kaybetmiş, 72 kişi yaralanmıştır. Sadece endüstriyel patlamalarda 18 kişi hayatını kaybetmiş, 59 kişi ise yaralanmıştır. Yüzlerce kişi ise yangından sonra ortaya çıkan boğucu ve zehirleyici gazlardan etkilenerek tedavi görmüştür.

'’Tespit edilen yangın ve patlamaların % 25 tekstil , %16 metal, %13 kağıtmobilya , %11 plastik ve %10 gıda sektörlerinde faaliyet gösteren endüstriyel tesislerde gerçekleşmiştir.’’

Giriş

Bilim ve teknolojinin gelişmesine paralel olarak gündelik yaşantımızı kolaylaştırmak üzere üretilen kimyasallar gerek üretimi gerekse depolanması, taşınması ve elleçlenmesi esnasında çevre ve insan sağlığı için önemli tehlikeler oluşturmakta, gerekli önlemler alınmadığı taktirde ise risk teşkil edebilmektedir.

Kimyasal maddeler, tüketici mallarının yanı sıra, tarım, imalat, inşaat ve hizmet sektörlerinin de önemli üretim bileşenlerindendir. Bu maddelerin taşınması, depolanması, üretimi, kullanımı ve giderimi (bertarafı) sırasında oluşabilecek bir aksaklık sonucu meydana gelecek kazalar ağır tahribata yol açma
potansiyeli taşımaktadır.

Tehlikeli kimyasallar patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay alevlenir, alevlenir, toksik, çok toksik, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici, alerjen, kanserojen, mutajen, üreme için toksik ve çevre için tehlikeli özelliklerden bir veya birkaçına sahip madde ve/veya karışımları kapsamaktadır. Tehlikeli kimyasallar
sadece bu maddeleri doğrudan kullanan kişi ya da işletmeleri değil, olası endüstriyel kazalar halinde kitleleri, çevreyi ve doğal yaşamı etkileyebilecek potansiyele sahiptir. Yaşanan kazalar işçilerde ve/veya bölge sakinlerinde can kayıplarına, yaralanmalara, hastalıklara sebep olmakta; havayı, suyu, toprağı, hayvanları kısacası doğayı olumsuz etkilemekte ve zarar vermektedir. Endüstriyel kazalar genellikle yangın, patlama ve kimyasal yayılım şeklinde meydana gelmektedir.

Yanma; oksijen ile yanıcı maddenin belli bir orandaki karışımının tutuşturma kaynağı ile birleşmesi sonucu oluşan kimyasal tepkimedir. Patlama ise; yanıcı maddenin tamamının veya büyük bir kısmının hızla yanması sonucu bir şok dalgası oluşturan kimyasal tepkime olarak tanımlanır. Yanıcı maddeler; gaz, buhar, sis veya tozlar şeklinde görülebilir. Patlamalar, kimyasal olduğu gibi fiziksel de olabilmektedir.
Bu tür patlamalar genellikle basınç artışı sonucu gerçekleşmektedir. Yangın sonucunda patlamalar gerçekleşebildiği gibi, patlamaların sonucunda da yangınlar tetiklenebilmekte, ayrıca yanma tepkimesi sonucu ortaya çıkan gazlar boğucu ve zehirleyici vb. olumsuz etkiler yaratabilmektedir.

Yangınlar ve patlamalar önüne geçilemez olaylar değildir. Uzman kişilerce, bilimsel yöntemler uygulanarak alınacak olan proses ve iş güvenliği tedbirleri ile endüstriyel yangın ve patlamaların birçoğu önlenebilir. Buna rağmen yaşanan yangın ve patlamaların insan ve çevreye olan etkileri azaltılabilir. Her
endüstriyel tesisin yangın ve patlama riski farklı boyutlarda olmasına rağmen, havadaki oksijen oranının yeterli seviyelerde olduğu, yanıcı/patlayıcı malzemelerin bulunduğu tesislerin yangın çıkma potansiyeline
sahip olduğunun kabul edilmesi, yangınla mücadelenin ilk adımı olmalıdır. Yangın ve patlamalarla mücadelede yanıcı malzemeler ve tutuşturma kaynaklarının kontrollü kullanımı gerekmektedir. Yanıcı malzemelerin temel depolanma kurallarına uyulmaması, açık alev vb. işlerde iş izni sisteminin olmaması veya etkin olarak kullanılmaması gibi basit nedenler endüstriyel yangın ve patlamaların en önemli sebeplerindendir.

Amerika Ulusal Yangından Korunma Kurumu’na (National Fire Protection Association, NFPA) göre endüstriyel yangınların beş temel sebebi vardır. Bu sebepler yanıcı tozlar, sıcak işler, yanıcı sıvılar ve gazlar, hatalı ekipman ve makineler, elektriksel tehlikeler olarak belirlenmiştir. Bahsedilen bu sebepler
değerlendirildiğinde, toz patlamaları, yanıcı sıvı ve gazlar için koruyucu uygulamaların önemi görülmektedir. Elektriksel tehlikeler ise zarar görmüş kablolar, aşırı yüklenmiş priz veya devreler, aşırı uzun ve eklemeli uzatma kabloları, statik boşalma olarak sınıflandırılır. Ülkemizde çıkan yangınlarda da bu beş temel sebebi sıklıkla görmekteyiz.

Çalışmanın Kapsamı ve Yöntemi

2018 yılı Endüstriyel Yangın ve Patlamalar Raporunu hazırlarken 2017 raporuna göre kaynaklarımızı arttırmaya çalıştık. Basından tarama işlemini yaparken İşçi Sağlığı ve Güvenliği Meclisi’nden de yardım alarak ulusal ve yerel basına düşen hiçbir haberin atlanmamasına gayret edildi.

Basının haricinde, bilgi edinme kanunu kapsamında çeşitli devlet kurumlarından yangın ve patlamalar konusunda bilgi istedik. Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi’ne (CİMER) başvurularak ülke genelinde yıl içerisinde yaşanan endüstriyel yangın ve patlamaların bilgilerinin ilgili kurumlardan istenmesi talep edildi. 4 Aralık 2018 tarihli yazımıza Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Rehberlik ve Teftiş Kurulu Başkanlığı tarafından verilen 12 Aralık 2018 tarihli cevapta bahsi geçen evraklarla ilgili bilgi bulunmadığı ifade edildi. 24 Aralık 2018 tarihinde Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD), İstanbul İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü (İSGGM) ve Türkiye İstatistik Kurumu’na (TÜİK) e-posta adresleri aracılığıyla yazılar gönderilerek yangın ve patlama verileri, bilgi edinme kanunu kapsamında istendi. TÜİK’ten gelen cevapta 2018 yılına ait istatistiklerin 2019 yılı içerisinde yayınlanacağı için paylaşamadıkları belirtilmiştir. E-posta gönderilen diğer kurumlardan ise cevap gelmemiştir. 24 Aralık 2018 tarihinde İstanbul Büyükşehir Belediyesi Beyaz Masa birimine yapılan doğrudan başvuruda İstanbul İtfaiyesinden, İstanbul ili için endüstriyel yangın verileri istenilmiş olup 2 Ocak 2019 tarihinde gelen cevapta itfaiye tarafından hazırlanan raporun ham verileri tarafımıza verilmiştir. Daha sonra tarafımızca yapılan çalışmada endüstriyel yangınlardan rapor kapsamında olanlar bu rapora eklenmiştir.

Ayrıca kimyasal tesislerde çalışan kimya mühendisi, iş güvenliği uzmanlarına ve benzer görevlerde çalışanlara yönelik olarak hazırlanan Endüstriyel Kaza Bildirim Formu ile endüstriyel yangın ve patlamalarda ilk elden bilgi alınması hedeflendi. Hazırladığımız form, Kimya Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi üyelerine maille ve sosyal medya aracılığıyla paylaşılmış, ayrıca Kimya Mühendisleri Odası Genel Merkezi ve diğer şubeleri ve çeşitli mail grupları vasıtası ile duyurularak yaygınlaştırılmıştır. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi, İstanbul İtfaiyesi ve forma dönüş yapan üyemize rapora katkılarından dolayı teşekkür etmeyi borç biliriz.

Geçen seneden farklı olarak İstanbul İtfaiyesi’nden gelen bilgiler ışığında İstanbul ilinde tespit edilen endüstriyel yangın sayısı önemli miktarda artış olduğu dikkati çekmektedir. 2017 yılı ile yapılacak olan
karşılaştırmalar ve 2018 yılında ise diğer illerden benzer verilere ulaşılamadığından iller arası karşılaştırma yapılırken bu durum dikkate alınmalıdır.

Endüstriyel yangın ve patlamalarda fabrikalar, imalathaneler vb. sanayi tesisleri yer alırken, ticarethaneler, hizmet kuruluşları ve evlerde gerçekleşen yangın ve patlamalar dikkate alınmamıştır. Sektörlere göre ayrım yapılırken ise verilerin daha anlamlı olması açısından resmi işkolları kendi içlerinde daha küçük sektörlere ayrılarak istatistiğe geçirilmiştir.

Endüstriyel yangın ve patlamaların tutuşturma kaynaklarını belirlerken raporda kullanılan teknik terimlerin tanımı aşağıda verilmektedir.

Açık Alev: Şaloma vb. aletlerle yapılan işlemlerde alevin yanıcı maddeleri tutuşturması

Aşırı Isınma: Malzemelerin yavaş oksitlenme sonucu kendi kendine tutuşma sıcaklığını geçmesi

Mekanik Kıvılcım: Makine ve aletlerin çalışması esnasında oluşan kıvılcımın yanıcı maddeleri tutuşturması

Elektriksel Kıvılcım: Elektrik tesisatında ve elektrikli aletlerden oluşan kıvılcımın yanıcı maddeleri tutuşturması

Statik Elektriksel Kıvılcım: Statik elektrik sonucu oluşan kıvılcımın yanıcı maddeleri tutuşturmasıü

Yıldırım: Tesise yıldırım düşmesi

Kimyasal Tepkime: Kimyasalların, kontrolsüz şekilde tepkimeye girmesi sonucunda yangın başlaması

Bundan sonraki bölümde "Verilerin Değerlendirilmesi" anlatılacaktır.

Kaynak : Bu önemli raporun Elektrik Tesisat Portalımızda yayınlanmasına izin veren TMMOB Kimya Mühendisleri Odası İstanbul şubemize teşekkür ederiz.

Önceki Yazı Sonraki Yazı

Paylaş: