Düşünme Özgürlüğü Niçin Önemlidir?
 

M. Emin Atılgan 
 

 
[Yayım Tarihi: 15 Nisan 2025]
 

Dünyada düşünme yetisine sahip tek canlı insandır. İnsan, öznel bir durum olan “düşünme özgürlüğü” nü  her koşulda kullanabilir. Düşündüklerini başkaları ile paylaşarak yayma özgürlüğü olan düşünce özgürlüğü engellense bile, kendinden başka hiç kimse, onu dilediği gibi  düşünmekten  alıkoyamaz.

İnsanın özgür iradesi ile iyiyle kötü arasında özgürce seçim yapması kavramları ortaya çıkar. Her insanın bir kişiliği vardır ve herkes kendi özgür seçimini yapacaktır. İnsan kendisi ile ve diğer insanlarla olan ilişkilerinde doğru ve yanlışı seçmekte özgürdür  ve  bu seçimin sorumluluğunu taşımak durumundadır.

İnsanlar, cehalet, ideoloji, din, gelenek, ekonomik bağımlılık, vb gibi kendi dışından kaynaklanan, düşünce özgürlüğünü kısıtlayıcı sebepler sonucunda, isteyerek veya istemeyerek, düşünme özgürlüğünü tek yönde kullanırlar. 

İnsanın kendi yarattığı engeller de vardır. Bunların başında insanın üstesinden gelemediği hırs ve tutkuları gelir.

İnsanın yaşı ilerleyip deneyimi arttıkça etrafında ideolojik bir kule oluşturmaya başlar. Bu kulelerin duvarları taştan ve çok kalındır. Bu duvarları bilgi ve deneyim oluşturur. Bilgi ve deneyim önemli ve kıymetli, insanın sahip olduğu en kıymetli şeyler ama aynı zamanda en büyük engellerimiz. Bunlar sebebiyle bize benzemeyenlerden uzaklaşıyor ve hayata o ideolojik kulelerden bakıyoruz.

Bu fildişi kuleler yalnız insanlar için değil bilim için de geçerlidir. Herhangi bir çağın bilimsel düşüncesi, o dönemin çağdaşlarına fiziksel dünyanın gerçeğini göstermez, yalnızca tarihin o anında insanın dünyayı nasıl betimlediğini , nasıl anladığını gösterir.

Doğa felsefesi veya doğa bilimi her zaman insan ile doğa arasında durmuştur. Herhangi bir çağın bilimsel düşüncesi, o dönemin çağdaşlarına fiziksel dünyanın gerçeğini göstermez; yalnızca tarihin o anında dünyanı nasıl betimlediğini, nasıl anladığını gösterir. Doğanın kendi gerçekliğinden çok doğa hakkındaki kendi yorumlarımıza bağımlıydı.

Düşünme özgürlüğü kısıtlanmış insanın, vicdan ve adalet değerlendirmeleri ile sağduyusu da yanlı/yönlü olur. Karar verme yetkisine sahip kişiler, düşünme özgürlükleri engelli ise, doğal olarak, etrafındaki diğer kişilerin düşünme özgürlüğünü de kısıtlarlar kısıtlamaya çalışırlar. Özgür düşünme, insanın kendi iç dünyası ve vicdanı ile dış dünya arasında; dengeli huzurlu, bütünlüklü, doyurucu, içine sinen onurlu bir hayat yaşamasında önemli rol oynar.

Gelişmenin temeli olan merak/sorgulama ortamı için düşünce özgürlüğünü kısıtlayıcı ortamlara direnmeli ve mücadele etmeli ve içimizdeki engeller ile kuleleri yıkmamız, yıkmasak bile dışına çıkıp etrafa oradan bakmamız gerekli. 

Toplumsal gelişmenin ve adalet ile eşitliğin  gerçekleşmesi, düşünme özgürlüğünün gelişmesi  ile doğrudan ilişkilidir. Ancak bir hususu da gözden kaçırmamak şartıyla: Mutlak özgürlüğün olmadığının bilincinde olarak……


M.Emin Atılgan


Kaynakça:

- Evrim Kuran TEDx Konuşması-Yeni Kuşakları Anlamak   

-John Henry- Bilimsel Düşüncenin Kısa Tarihi