×

Bir Tablonun Anlattıkları Bölüm-13




Bir Tablonun Anlattıkları
Bölüm-13


Hazırlayan ve Derleyen: Erdemir Toykan

Sn. Erdemir Toykan tarafından hazırlanan ve derlenen;  dünya klasikleri arasında yer alan tabloları sizlere tanıtmaya devam ediyoruz. Sn. Erdemir Toykan’a bu değerli çalışması için çok teşekkür ederiz. 




Dünya Zevkler Bahçesi Triptiği
HIERONYMUS BOSCH
(1503-1504) HOLLANDA
 
Bosch’un resimleri ise birer bilmece gibidir. Renkler ve duyguyu çok da önemsemez. Onun resimlerinin ilgi çeken hiç şüphesiz figürleri ve eserlerin konularıdır. Ancak yine de eserlerine baktığınızda inanılmaz bir kargaşa görüyorsunuz. Bazı insanlar bu kargaşadan kaçmayı tercih ediyor. Bazıları da resimlerinin içine girip onun tuhaf yaratıklarını ve figürlerini incelemek, adım adım gezmek istiyor.
 
Hieronymus Bosch’un ‘Dünyevi Zevkler Bahçesi’ adlı eseri Sanat tarihinin en ünlü triptiklerinden biridir. Ayrıca bu eser bize Bosch’un kişiliği hakkında, yaşadığı dönem hakkında ve sanatı hakkında pek çok şey söyler.Günümüzde Madrid’de Prado Müzesinde sergilenen eser 1503-1504 yıllarına tarihlenir. Burada ana tema şehvet ve dünyevi zevklerdir. Eserde sol kısımda Cennet Sahnesi, orta kısımda Dünyevi Zevkler Bahçesi ve sağ kısımda Cehennem Sahnesi işlenmiştir. 
Sol Panel: Bakış açımıza göre en sol panoda ‘Havva’nın yaratılışı’ sahnesi yer alıyor.  İsa görünümündeki Tanrı figürü Havva’yı Adem’e sunuyor. Havva’nın yeni yaratıldığını belirtmek amacıyla onu uykudan yeni uyanmış bir halde resmetmiş. Havva’nın duruşu ve yere bakışı, yani vücut dili utangaç olduğunu gösteriyor. Diğer yandan Adem ise şaşırmış ve bütün dikkatiyle Havva’ya bakıyor. Havva’nın arkasında yer alan tavşan ise doğurganlığa yapılan bir göndermedir. Genellikle ‘Cennet Bahçesi’ ya da diğer adıyla ‘Eden Bahçesi’ sahneleri batı sanatında ‘Cennetten Kovulma’ sahnesi olarak işlenir. Ancak burada yasak meyve konusu ya da şeytani yılan figürünü görmüyoruz. Burada günah olan ve günaha çağrışım yapan tek şey Havva’yı görünce aklı başından uçmuş olan Adem figürü. Bu bakış şehvetin ve dolayısıyla tüm günahların habercisi olabilir.
Cennette yer alan birbirinden güzel yaratığı ve hayvanı da burada görebilirsiniz. En dikkat çekici yaratıklardan biri ise beyaz Tekboynuz’dur. Bu figür ilk günah işlenmeden önce saflığın sembolüydü. Aslında buradaki karışık alegoriden tuhaf bir sonuç çıkıyor gibi. Çünkü bu panonun devamı olan orta panoda cennette gördüğümüz birçok hayvanı görüyoruz. Bu da demek oluyor ki bu sahneler bağlantılı. Yani Havva’nın yaratılışından önce Cennet, cennet gibiyken Havva’dan sonra orta panoda bütün canlılar günah işliyor. Yani Bosch aslında açık bir şekilde Havva’yı, yani kadını şehvet ile ilişkilendiriyor. Ayrıca Cennet tasvirinin olduğu bu panoda Adem, Havva ve Tanrı figürlerinin hemen ardında, arka planda sonsuzluğu sembolize eden bir ejderha ağacı yer almaktadır. Cennet genel anlamda huzur verici ve sessiz bir atmosfer izlenimi verir bize.

Orta Panel: Eserin ana temasını oluşturan ve esere adını veren kısımda ise Dünyevi Zevkler resmedilmiştir. Ancak buranın tam olarak Cennet mi? Yoksa Dünya mı? olduğunu ayırt edemiyoruz. Burada çıplak kadınları yıkanırken görüyoruz, diğer bir yanda ise bir havuzun içinde tuhaf hayvanlara binmiş çıplak erkekler var. Sanatçı bu tuhaf hayvanların hepsinin üstünde vakit ayırmış ve detaylı bir şekilde resmetmiş. Bu özelliğiyle izleyicinin de özellikle dikkatini çekiyorlar. Mesela bu hayvanlar arasında kuş ve aslan karışımı bir yaratık bulunuyor. Grifon benzeri desek yanlış olmaz. Ortada yer alan cam küre ise bir Flemenk atasözüne göndermedir. Bosch’a göre mutluluk içinde günah işleyen orta pano figürleri için uygun bir atasözü; "Mutluluk hemen kırılan bir cama benzer." Buradaki figürlerin çoğu sağ panoda yani Cehennemde başlarına geleceklerden habersiz bir şekilde günah işlemektedirler. Ayrıca bazı Sanat tarihçileri bu orta panele ‘Kaybedilmiş Cennet’ benzetmesi yapmaktadırlar. Çok fazla erkek ve kadın figürünü bir arada görüyoruz. Ayrıca yine tuhaf yaratıklar da yer alıyor burada. İnsan figürlerinin çok büyük bir kısmı cinsel hazlar peşinde koşuyor. Kimi hayvanları seviyor, kimi de doğanın içinde yer alıyor. Bütün figürleri tek tek açıklamak veya hepsinin anlamını bulmak çok zor… Burada en dikkat çekici şeylerden biri sanatçının insanlığı bütün olarak vermeye çalışması. Orta panelde yer alan Dünya tasvirinde sadece beyaz tenli insanlar yok, siyah tenli insanlar da yer alıyor. Tabi sanatçı tüm insanlığı mı yansıtmak istedi? Yoksa daha modern bir bakış açısı mı sundu? 
Sağ Panel: En sağdaki cehennem panosu. Tuhaf şeytani figürleri yüzünden olsa gerek eserin en çok merak edilen yeri. Orta panoda günah işlemekten başka hiçbir şey yapmayan insanoğlunun cezalandırılışını görüyoruz. Hem de ne ceza…Cehennem panosu triptik içinde yer alan en tuhaf figürlerin ve şeylerin bulunduğu yerdir. Bosch sanki hayal gücünü ilk iki panoda hazırlamış ve bu panoda patlatmış gibidir. Her yer karanlık ve alevler ile dolu. Bosch karanlık ve alev dolu bir geceye yabancı değil… Az önce günah içindeki figürler burada cezalarını çekiyorlar. Cehennemde yer alan korkunç görünümlü zebaniler ve dünyada yer alan canlıların karışımından meydana gelmiş yaratıklar günahkarlara eziyet etmektedirler.

Orta panoda çıplaklığı gururla ve erotik bir şekilde taşıyan insan figürleri Cehennemde cinsel organlarını kapatmaktadırlar. Hatta bazı figürlerin vücut dillerinden utandıklarını görebilirsiniz. Bu panonun orta bölümde ise insanların bir ateş çukuruna doğru itildiğini ve yanan bir fenerin içine girmeye zorlandıklarını görüyoruz.

Ön planda ise Müzisyenler Cehennemi’ olarak da adlandırılan bu sahnede tuhaf çalgılar ve şarkı söyleyen iblisleriyle, korkunç ve son derece ilginçtir. Özellikle bir lavtanın işkence aleti olarak kullanılıyor olması bile başlı başına Bosch sanatı hakkında birçok şey söylüyor bize. Mesela ne kadar gerçeküstücü düşündüğünü de bu panoda anlayabiliriz.

Şeytanlar neden şarkı söylüyor? Neden müzik aletleri işkence aletleri olarak düşünülmüş? Bosch acaba aşırı dindar biri olabilir ve müziğin ve müzik aletlerinin bile günah olduğunu düşünebilecek bir adam olabilir mi?

Bir figürün kalçası açılmış ve kaba etine birtakım notalar işlenmiş… Daha da trajikomik olan ise Zebanilerin kalçadaki bu notlara bakarak koro halinde şarkı söylemesidir. Bu ön kısımda ayrıca iskambil, tavla v.b oyunların taşları ve kağıtları yerde durmaktadır. Bosch ön kısımda cezalandırılanların birer kumarbaz olduğunu anlatmak için böyle ufak şeyler koymuştur.
(Ref: Tarihli Sanat)
 
Paylaş:
E-BÜLTEN KAYIT
Güncel makalelerimizden haberdar olmak için e-bültene kayıt olun!
Sosyal Medyada Bizi Takip Edin!
E-Bülten Kayıt