Acil Aydınlatma Tasarım Kılavuzu
Yazı Dizisi-9

Mustafa Gedik 

 

16. BATARYA KULLANIM KILAVUZU

• Acil aydınlatma kitleri, üzerinde belirtilen çalışma voltajında, kesintisiz hat üzerinde çalıştırılmalıdır. Bakım ve test durumları dışında enerji asla kesilmemelidir. Cihazın bağlandığı hattın sürekli olarak kesilip açılması, floresan ampulleri ve bataryayı yıpratır.

• Acil aydınlatma kitleri, üzerinde belirtilen çalışma ortam sıcaklıkları dışında bir ortamda uzun süre çalıştırılmamalıdır.Çalıştırılırsa bu durum cihazın ve bataryanın zarar görmesine neden olabilir.

• Acil aydınlatma kitleri, üzerinde belirtilen IP koruma sınıfı şartlarına uygun ortamlarda çalıştırılmalıdır. Cihazın belirtilen şartların dışındaki ortamlarda çalıştırılması, cihazın ve bataryanın zarar görmesine neden olabilir.

• Bataryanın ilk şarj süresi, 1 saat kapasiteli ürünler için 48 saat, 3 saat kapasiteli ürünler için 96 saattir. Sonraki şarjlarda bataryanın tam dolu hale gelmesi için, 1 saat kapasiteli ürünler için 24 saat, 3 saat kapasiteli ürünler için 48 saat yeterlidir.

• Acil aydınlatma kitlerinin uygulamasında; batarya, armatür işletmeye alınacağı zaman acil kit devresine bağlanmalıdır. Armatürün montaj sonrası işletmeye alınma zamanının uzun olduğu durumlarda, gerekli kontroller yapıldıktan sonra batarya soketinden çıkarılmalıdır.

• Acil aydınlatma ve acil yönlendirme armatürleri uygulamalarında;batarya montajlı olarak geldiği için uzun süre depolanmamalıdır. Enerji verilmeden uzun süre soketinde takılı olarak bekletilen bataryalar, geri dönüşü olamayacak şekilde arızalanabilmektedir.

• Bataryalar, kullanılmadığı durumda aylık yüzde 15 kapasite kaybı gösterir. Ürünlere monte edilmiş olarak sevk edilen bataryalar üç aydan fazla depolanmamalıdır. Soketinden çıkartılmış bir bataryada bu süre altı aya kadar uzatılabilir. Bataryanın 40°C üzeri sıcaklıkta depolanması önerilmez.

• Uzun süre depolanan bataryalar, tam kapasiteye ulaşmak için iki ila on şarj döngüsü gerektirebilir.

• Acil kit uygulamalarında sürekli hat altı ayda bir kesilerek batarya kapasiteleri test edilmelidir. Bu test yapılmadan önce, hat üzerinde 1 saat kapasiteli ürünler için 24 saat, 3 saat kapasiteli ürünler için 48 saat süresince kesinti olmadığı ve bataryanın yeterince şarj edildiği doğrulanmalıdır. Bu tespitlerden sonra cihazın enerjisi kesilerek lambaların “acil yanma süreleri” takip edilmelidir. Testi yapan operatör tarafından acil aydınlatma kitlerinin en az beyan süresi kadar yandığı doğrulanmalıdır.

Beyan sürelerinin altında kalan armatürlerdeki bataryanın kullanım ömrünün sonuna gelindiği, operatör tarafından ilgililere bildirilmeli ve batarya değişimi yapılmalıdır.

• Bataryanın değişimi yapılacağı zaman öncelikle cihazın enerjisi kesilmeli, sonrasında eskimiş batarya eşdeğer bir batarya ile değiştirilmelidir. Batarya değişiminde değerinden küçük bataryalar, cihazın çalışmamasına; değerinden büyük bataryalar ise, cihazın arızalanmasına neden olabilir.

• Kullanım dışı bataryalar çöpe atılmamalı, atık toplama merkezlerine götürülmeli ya da bu merkezlere göndermesi için üretici firmaya teslim edilmelidir.

“Batarya, acil aydınlatma sisteminde en kritik bileşendir. En az dört yıl tasarım ömrüne sahip olmalı ve beyan kapasitesini 55⁰C’ye kadar sağlayabilmelidir.”

17. YÖNETMELİKLER VE YASAL ZORUNLULUKLAR

Ülkemizde acil aydınlatma ürünleri uygulaması ve bakımı için yasal zorunluluklar bulunmaktadır.

“Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik” in 72, 73 ve 84. maddelerinde acil durum aydınlatma ürünlerinin bulunması zorunlu olan binalarda periyodik test, bakım ve denetim işlerinden bina yöneticileri sorumlu kılınmıştır.

Bu yönetmelik hükümlerine aykırı hareket edenler hakkında, aykırı hareketin suç veya kabahat teşkil etmesine göre 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu ve 5236 sayılı Kabahatler Kanunu hükümleri uyarınca işlem yapılmaktadır.

Yasal dayanaklar ve yönetmelikler:

• EN 50172
• EN 1838
• TÜRKİYE BYKY (Türkiye Binaların Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmelik)

EN 50172: Acil kaçış aydınlatma sistemleri

Bu Avrupa Standardı CENELEC (European Committee for ElectrotechnicalStandardization) tarafından 01.03.2004 tarihinde onaylanarak yürürlüğe girmiştir. Ülkemizde de bu standart yürürlüktedir.

Acil aydınlatma amacıyla kullanılacak ürünler bu standardın belirttiği teknik şartları karşılamalıdır. Kurulum sonrası,
acil aydınlatma sisteminin sürekliliği için yapılacak tüm test, kayıt, raporlama, bakım-onarım ve servis çalışmaları bu yönetmeliğe göre yapılmalıdır.

EN 1838: Aydınlatma uygulamaları-Acil aydınlatma

Bu Avrupa Standardı, Acil Aydınlatma Sisteminin Uygulanmasına ilişkin kuralları belirtir. Ülkemizde bu standart yürürlüktedir. Acil Aydınlatma Projeleri bu standartlara göre yapılmalıdır. Acil Aydınlatma amacıyla kullanılacak ürünler bu standardın belirttiği teknik şartları karşılamalıdır.

TÜRKİYE BYKY (Türkiye Binaların Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmelik)
MADDE 1-(1)

Bu yönetmeliğin amacı; kamu kurum ve kuruluşları, özel kuruluşlar ve gerçek kişilerce kullanılan her türlü yapı, bina, tesis ve işletmenin, tasarımı, yapımı, işletimi, bakımı ve kullanımı safhalarında çıkabilecek yangınların en aza indirilmesini ve herhangi bir şekilde çıkabilecek yangının can ve mal kaybını en aza indirerek söndürülmesini sağlamak üzere, yangın öncesinde ve sırasında alınacak tedbirlerin, organizasyonun, eğitimin ve denetimin usul
ve esaslarını belirlemektir.

Görev, yetki ve sorumluluk
MADDE 6-

(1) Bu Yönetmelik hükümlerinin uygulanmasından;

a) Yapı ruhsatı vermeye yetkili idareler,
b) Yatırımcı kuruluşlar,
c) Yapı sahipleri,
ç) İşveren veya temsilcileri,
d) Tasarım ve uygulamada görevli mimar ve mühendisler ile uygulayıcı yükleniciler ve imalatçılar,
e) Yapı yapılmasında ve kullanımında görev alan müşavir, danışman, proje kontrol, yapı denetimi ve işletme yetkilileri,

görevli, yetkili ve sorumludur.


(2) Yangın söndürme ve algılama, duyuru ve acil aydınlatma gibi aktif yangın güvenlik sistemlerinin yeterli olmamasından; projenin eksik veya hatalı olması veya standartlara uygun olmaması hâlinde proje müellifleri, yapımın eksik veya hatalı olması veya standartlara uygun olmaması hâlinde ise müteahhit veya yapımcı firma sorumludur.

Sistemin uygun çalışmaması işletmeden kaynaklanıyor ise, işletmeci kuruluş doğrudan sorumlu olur. Yangın güvenlik sistemlerinin yaptırılmasının gerekli olduğu yapı sahibine yazılı olarak bildirildiği hâlde, yapı sahibi tarafından yaptırılmamış veya standartlara uygun yaptırılmamış ise, yapı sahibi sorumlu olur.

(3) Bu Yönetmelik hükümlerine uyulmaması sebebiyle meydana gelen yangın hasarlarından dolayı;

a) Yapı inşasında yer alan yapı sahipleri, işveren ve işveren temsilcileri,
b) Tasarımda, uygulamada ve denetimde görevli mimar ve mühendisler,
c) Yapı denetimi kuruluşları,
ç) Müteahhitler, imalatçılar ve danışmanları,kusurlarına göre sorumludur.

Kaynak: 19.12.2007 tarihli, 26735 sayı numaralı Resmi GazeteYönetmeliğe ait Elektrik Tesisatı ve Sistemleri Kısmında 3.Bölümün tamamı “Acil Durum Aydınlatması ve Yönlendirmesi” başlığı altında ilgili zorunlulukları aşağıdaki gibi belirtmektedir.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Acil Durum Aydınlatması ve Yönlendirmesi
 

Acil durum aydınlatması ve yönlendirmesi

MADDE 70- (1) Kaçış yollarında, kullanıcıların kaçışı için gerekli aydınlatmanın sağlanmış olması şarttır. Acil durum aydınlatması ve yönlendirmesi için kullanılan aydınlatma ünitelerinin normal aydınlatma mevcutken aydınlatma yapmayan tipte seçilmesi hâlinde, normal kaçış yolu aydınlatması kesildiğinde otomatik olarak devreye girecek şekilde tesis edilmesi gerekir.

Kaçış yollarının aydınlatılması

MADDE 71- (1) Bütün kaçış yollarının ve kaçış merdivenlerinin aydınlatılması gerekir.

(2) Kaçış yollarında aydınlatmanın, bina veya yapıda kaçış yollarının kullanılmasının gerekli olacağı bütün zamanlarda sürekli olarak yapılması şarttır. Aydınlatma bina veya yapının genel aydınlatma sistemine bağlı aydınlatma tesisatı ile sağlanır ve doğal aydınlatma yeterli kabul edilmez.

Acil durum aydınlatması sistemi

MADDE 72- (1) Acil durum aydınlatma sistemi; şehir şebekesi veya benzeri bir dış elektrik beslemesinin kesilmesi, yangın, deprem gibi sebeplerle bina veya yapının elektrik enerjisinin güvenlik maksadıyla kesilmesi ve bir devre kesici veya sigortanın açılması sebebiyle normal aydınlatmanın kesilmesi hâllerinde, otomatik olarak devreye girerek yeterli aydınlatma sağlayacak şekilde düzenlenir.

(2) Bütün kaçış yollarında, toplanma için kullanılan yerlerde, asansörde ve yürüyen merdivenlerde, yüksek risk oluşturan hareketli makineler ve kimyevi maddeler bulunan atölye ve laboratuvarlarda, elektrik dağıtım ve jeneratör odalarında, merkezi batarya ünitesi odalarında, pompa istasyonlarında, kapalı otoparklarda, ilk yardım ve emniyet ekipmanının bulunduğu yerlerde, yangın uyarı butonlarının ve yangın dolaplarının bulunduğu bölümler ile benzeri bölümlerde ve aşağıda belirtilen binalarda, acil durum aydınlatması yapılması şarttır:

a) Hastaneler ve huzurevlerinde ve eğitim amaçlı binalarda,
b) Kullanıcı yükü 200’den fazla olan bütün binalarda,
c) Zemin seviyesinin altında 50 veya daha fazla kullanıcısı olan binalarda,
ç) Penceresiz binalarda,
d) Otel, motel ve yatakhanelerde,
e) Yüksek tehlikeli yerlerde,
f) Yüksek binalarda.

(3) Acil durum aydınlatmasının normal aydınlatmanın kesilmesi hâlinde en az 60 dakika süreyle sağlanması şarttır. Acil durum çalışma süresinin kullanıcı yükü 200’den fazla olduğu takdirde en az 120 dakika olması gerekir.

(4) Kaçış yolları üzerinde aydınlatma ünitesi seçimi ve yerleştirmesi, tabanlarda, döşemelerde ve yürüme yüzeylerinde, kaçış yolunun merkez hattı üzerindeki herhangi bir noktada acil durum aydınlatma seviyesi en az 1 lux olacak şekilde yapılır. Acil durum çalışma süresi sonunda bu aydınlatma seviyesinin herhangi bir noktada 0.5 lux’ten daha düşük bir seviyeye düşmemesi gerekir. En yüksek ve en düşük aydınlatma seviyesine sahip noktalar arasındaki aydınlatma seviyesi oranı 1/40’dan fazla olamaz.

(5) Acil durum aydınlatması;

a) Kendi akümülatörü, şarj devresi, şebeke gerilimi denetleyicisi ve lamba sürücü devresine sahip bağımsız aydınlatma armatürleri,
b) Bir merkezi akümülatör bataryasından doğru gerilim veya bir invertör devresi aracılığı ile alternatif gerilim sağlayan bir merkezi batarya ünitesinden beslenen aydınlatma armatürleri,

ile sağlanır.

(6) Normal aydınlatma maksadıyla kullanılan aydınlatma armatürleri, acil durum dönüştürme kitleri doğrudan armatür muhafazasının içerisinde veya hemen yakınında monte edilerek ve gerekli bağlantılar yapılarak bağımsız acil durum aydınlatma armatürlerine dönüştürülebilir.

(7) Merkezi batarya veya jeneratörden beslenen acil aydınlatma sistemlerinde, merkezi ünite ile aydınlatma armatürleri arasındaki bağlantılar metal tesisat boruları içerisinde veya mineral izolasyonlu veyahut benzeri yangına dayanıklı kablolar ile yapılır. Kendi başlarına acil durum aydınlatması yapabilen aydınlatma armatürlerine yapılacak şebeke gerilimi bağlantıları normal aydınlatmada kullanılan tipte kablolarla yapılabilir.

(8) Birinci ve ikinci derece deprem bölgelerinde, kaçış koridorları ve merdivenlerindeki acil aydınlatmanın, kendi başlarına çalışabilen bataryalı acil aydınlatma armatürleri ile sağlanması gerekir.

Acil durum yönlendirmesi

MADDE 73- (1) Birden fazla çıkışı olan bütün binalarda, kullanıcıların çıkışlara kolaylıkla ulaşabilmesi için acil durum yönlendirmesi yapılır. Acil durum hâlinde, bina içinde tahliye için kullanılacak olan çıkışların konumları ve bina içindeki her bir noktadan planlanan çıkış yolu bina içindekilere gösterilmek üzere, acil durum çıkış işaretlerinin yerleştirilmesi şarttır.

(2) Yönlendirme işaretlerinin aydınlatması 72’nci maddede belirtilen özelliklere sahip acil aydınlatma üniteleri ile dışarıdan aydınlatma suretiyle yapılır veya bu aydınlatmada, aynı özelliklere ve içeriden aydınlatılan işaretlere sahip acil durum yönlendirme üniteleri kullanılır.

(3) Acil durum yönlendirmesinin normal aydınlatmanın kesilmesi hâlinde en az 60 dakika süreyle sağlanması gerekir. Kullanıcı yükünün 200’den fazla olması hâlinde, acil durum yönlendirmesinin çalışma süresinin en az 120 dakika olması şarttır.

(4) Yönlendirme işaretleri; yeşil zemin üzerine beyaz olarak, ilgili yönetmelik ve standartlara uygun sembolleri ve normal zamanlarda kullanılacak çıkışlar için “ÇIKIŞ”, acil durumlarda kullanılacak çıkışlar için ise, “ACİL ÇIKIŞ” yazısını ihtiva eder. Yönlendirme işaretlerinin her noktadan görülebilecek şekilde ve işaret yüksekliği 15 cm’den az olmamak üzere, azami görülebilirlik uzaklığı; dışarıdan veya kenarından aydınlatılan yönlendirme işaretleri için işaret boyut yüksekliğinin 100 katına, içeriden ve arkasından aydınlatılan işaretlere sahip acil durum yönlendirme üniteleri için işaret boyut yüksekliğinin 200 katına eşit olan uzaklık olması gerekir. Bu uzaklıktan daha uzak noktalardan erişim için gerektiği kadar yönlendirme işareti ilave edilir.

(5) Yönlendirme işaretleri, yerden 200 cm ilâ 240 cm yüksekliğe yerleştirilir.

(6) Kaçış yollarında yönlendirme işaretleri dışında, kaçış yönü ile ilgili tereddüt ve karışıklık yaratabilecek hiçbir ışıklı işaret veya nesne bulundurulamaz.

(7) Yönlendirme işaretlerinin hem normal aydınlatma ve hem de acil durum aydınlatma hâllerinde kaçış yolu üzerinde bütün erişim noktalarından görülebilir olması gerekir. Dışarıdan aydınlatılan yönlendirme işaretleri aydınlatmasının, görülebilen bütün doğrultularda en az 2 cd/m² olması ve en az 0.5 değerinde bir kontrast oranına sahip bulunması şarttır.

Bundan sonraki bölümde " 18. DÜZENLİ TEST, BAKIM VE KAYIT  "  anlatılacaktır.