ETİK
KÜLTÜR & SANAT
Yaşlılar İçin Doğru Aydınlatmanın Önemi
.png)
Yaşlılar İçin Doğru Aydınlatmanın Önemi
Rolf Göbel - Prof. Dr. Soyhan Bağcı
Yaşlılıkta ışık
İnsan ömrünün uzamaya devam etmesi harika bir şey. Ancak yaşlandıkça görme yetimizin kötüleştiğini fark ederiz. Bu durum, yaşlandıkça çevresel aydınlatma durumuna uyum sağlamamızın zorlaşmasına neden olmaktadır.
Bunun nedeni nedir?
Gözlerimiz de vücudumuzun diğer organları gibi zamanla yaşlanır ve bazı özelliklerini kaybeder. Göz bebeğinin çapı azalır ve göz mercekleri giderek daha az ışığın geçmesine izin verir. Lensin sararması, özellikle yüksek mavi ışık spektrumuna sahip ışığın artık tam güçle gözdeki alıcılara ulaşmasını engeller. Bu durum ayrıca zamanla görme keskinliğinde ve kontrast duyarlılığında azalmaya neden olur. Göz bebeği artık eskisi kadar esnek olmadığından, farklı parlaklık seviyelerine eskisi kadar hızlı uyum sağlayamaz. Gözler daha yavaş açılır ve kapanır. Daha yavaş açılıp kapanma kamaşma hassasiyeti sorununa neden olur, çünkü ışık gözde daha uzun süre kalır. Ayrıca, göz merceği çok fazla ışığın geçmesine izin vermediği için renk algısı azalır. Ne yazık ki renk algısı sorunu en çok mavi spektral aralıkta görülmektedir. Mavi ışık spektrumu ışık yoğunluğu ile birleşerek retinada bulunan alıcıları aktive ettiği ve böylece beyin üzerinden epifiz bezine giden kontrol sinyallerini tetiklediği için, bu yolaklardaki bu değişiklik vücudumuzda önemli sorunlara yol açmaya başlar. En önemli sorun, Kortizol ve Serotonin hormonlarının üretiminde azalmanın başlamasıdır. Bu hormonlar vücutta bir çok dengeyi sağlarken, aynı zamanda iyi olma hissimizi de tetikler.
Mavi ışığın kontrol ettiği başka bir hormon da, uyku hormonu olarak da bilinen ama aynı yamanda vücudun en güçlü anti oksidan etkiye sahip molekülü olan (Vitamin C’den 50-70 kat daha güçlü) ve immün sistemimizi düzenleyen Melatonin hormonudur. Gün içinde mavi ışık miktarı akşamın erken saatlerine kadar azalır ve epifiz bezi uyarılarak kana melatonin salgılar. Melatonin sağlıklı bir uyku sağlar, bağışıklık sistemini güçlendirir ve kalp/dolaşım sistemi, böbrek fonksiyonları, gonadal aktivite gibi birçok vücut fonksiyonunu kontrol eder ve güçlü bir tümör inhibitörüdür. Melatonin eksikliği ayrıca ruh hali değişimleri ve hatta depresyon anlamına gelebilir.
Çok önemli olan epifiz bezi yaşla birlikte küçülür, bu nedenle hormonları kontrol etme görevini artık tam olarak yerine getiremez.
Özellikle yaş ilerledikçe, artık o kadar aktif olmamıza gerek kalmıyor. İş hayatımız sona erdi, hastalıklar hareket alanımızı kısıtlıyor. Ayrıca görme yetimizin azalması da artık eskisi kadar aktif olamayacağımız anlamına gelir. Tüm bunların toplamı ışık eksikliğine yol açar, çünkü genellikle evde sıkışıp kalırız.
Bu nedenle doğru aydınlatmayı seçmek yaşlılıkta özellikle önemlidir. Gölgeleri önleyen ve biyodinamik olan dolaylı aydınlatma dış ortamlardaki doğal ortamı evimizde kısmen de olsa sağlayabilen ideal bir aydınlatma sistemidir. Biyodinamik aydınlatma sağlayan armatürler gün ışığı spektrumunu sağlayacak ve gün içinde doğadaki ışık spektrumunu otomatik olarak ayarlayacak şekilde programlandıkları için gün ışığını eve getirir. Yani, kullanıcıya her zaman doğadaki ışığa benzer bir aydınlatma sağlar.
Günümüz aydınlatma tasarımında önemli sorunlar vardır. Çoğu durumda binaların aydınlatma sistemleri, binanın kullanıcıları hesaba katılmadan planlanır. Bunun nedeni genellikle binayı kimin kullanacağının bilinmemesidir. Örneğin, görme yetisindeki azalma nedeniyle yaşlılar gençlerden çok daha fazla, hatta bazen iki kat daha fazla ışığa ihtiyaç duyarlar. Çocukların ve gençlerin uyanma ve uyuma saatleri yaşlılardan farklıdır. Ve nedense aydınlatma sistemleri bu tür faktörler dikkate alınmadan planlanmaya devam etmektedir.
Işık eksikliğinin yaşılar açısından bazı olumsuz etkilerini şöyle sıralayabiliriz:
• Uyku bozuklukları,
• Ruh hali değişimleri, hatta depresyon
• İmmün sistemde zayıflama ve kış döneminde hastalıklara eğilimin artması
• Melatonin eksikliğine bağlı kan basıncında değişiklikler
• Diyabet hastalarında kan şekerinde düzensizlikler
Yaşlılar ışık eksikliğini telafi etmek için ne yapabilir?
Yaşlılıkta ışık eksikliğini telafi etmek için gün ışığından yararlanmak idealdir. Mümkünse, yaşlılar sabah 10-12 ile öğleden sonra 2-4 arasında en az yarım saatleri dışarıda geçirmelidir. Bu mümkün değilse, büyük pencereler veya gün ışığını yansıtan panjurlar iç mekândaki ışık miktarını artırabilir. Gün ışığı spektrumunu taklit eden biyodinamik ışıklar da yardımcı olabilir.
Özellikle hastalık durumunda iyileşme süreçleri uyun olan, her yeni sağlık probleminde yaşam kalitesi biraz daha azalan yaşlılar için optimum çevresel aydınlatma şartlarını bilmek ve bunu sağlamak önemlidir. Daha sağlıklı ve refah bir yaşlılık dönemi için HEM ONLARIN YAŞAM ORTAMLARINI PLANLAYANLARI HEM DE ‘YAŞLILARIMIZI DAHA FAZLA AYDINLATALIM’.
İnsan ömrünün uzamaya devam etmesi harika bir şey. Ancak yaşlandıkça görme yetimizin kötüleştiğini fark ederiz. Bu durum, yaşlandıkça çevresel aydınlatma durumuna uyum sağlamamızın zorlaşmasına neden olmaktadır.
Bunun nedeni nedir?
Gözlerimiz de vücudumuzun diğer organları gibi zamanla yaşlanır ve bazı özelliklerini kaybeder. Göz bebeğinin çapı azalır ve göz mercekleri giderek daha az ışığın geçmesine izin verir. Lensin sararması, özellikle yüksek mavi ışık spektrumuna sahip ışığın artık tam güçle gözdeki alıcılara ulaşmasını engeller. Bu durum ayrıca zamanla görme keskinliğinde ve kontrast duyarlılığında azalmaya neden olur. Göz bebeği artık eskisi kadar esnek olmadığından, farklı parlaklık seviyelerine eskisi kadar hızlı uyum sağlayamaz. Gözler daha yavaş açılır ve kapanır. Daha yavaş açılıp kapanma kamaşma hassasiyeti sorununa neden olur, çünkü ışık gözde daha uzun süre kalır. Ayrıca, göz merceği çok fazla ışığın geçmesine izin vermediği için renk algısı azalır. Ne yazık ki renk algısı sorunu en çok mavi spektral aralıkta görülmektedir. Mavi ışık spektrumu ışık yoğunluğu ile birleşerek retinada bulunan alıcıları aktive ettiği ve böylece beyin üzerinden epifiz bezine giden kontrol sinyallerini tetiklediği için, bu yolaklardaki bu değişiklik vücudumuzda önemli sorunlara yol açmaya başlar. En önemli sorun, Kortizol ve Serotonin hormonlarının üretiminde azalmanın başlamasıdır. Bu hormonlar vücutta bir çok dengeyi sağlarken, aynı zamanda iyi olma hissimizi de tetikler.
Mavi ışığın kontrol ettiği başka bir hormon da, uyku hormonu olarak da bilinen ama aynı yamanda vücudun en güçlü anti oksidan etkiye sahip molekülü olan (Vitamin C’den 50-70 kat daha güçlü) ve immün sistemimizi düzenleyen Melatonin hormonudur. Gün içinde mavi ışık miktarı akşamın erken saatlerine kadar azalır ve epifiz bezi uyarılarak kana melatonin salgılar. Melatonin sağlıklı bir uyku sağlar, bağışıklık sistemini güçlendirir ve kalp/dolaşım sistemi, böbrek fonksiyonları, gonadal aktivite gibi birçok vücut fonksiyonunu kontrol eder ve güçlü bir tümör inhibitörüdür. Melatonin eksikliği ayrıca ruh hali değişimleri ve hatta depresyon anlamına gelebilir.
Çok önemli olan epifiz bezi yaşla birlikte küçülür, bu nedenle hormonları kontrol etme görevini artık tam olarak yerine getiremez.
Özellikle yaş ilerledikçe, artık o kadar aktif olmamıza gerek kalmıyor. İş hayatımız sona erdi, hastalıklar hareket alanımızı kısıtlıyor. Ayrıca görme yetimizin azalması da artık eskisi kadar aktif olamayacağımız anlamına gelir. Tüm bunların toplamı ışık eksikliğine yol açar, çünkü genellikle evde sıkışıp kalırız.
Bu nedenle doğru aydınlatmayı seçmek yaşlılıkta özellikle önemlidir. Gölgeleri önleyen ve biyodinamik olan dolaylı aydınlatma dış ortamlardaki doğal ortamı evimizde kısmen de olsa sağlayabilen ideal bir aydınlatma sistemidir. Biyodinamik aydınlatma sağlayan armatürler gün ışığı spektrumunu sağlayacak ve gün içinde doğadaki ışık spektrumunu otomatik olarak ayarlayacak şekilde programlandıkları için gün ışığını eve getirir. Yani, kullanıcıya her zaman doğadaki ışığa benzer bir aydınlatma sağlar.
Günümüz aydınlatma tasarımında önemli sorunlar vardır. Çoğu durumda binaların aydınlatma sistemleri, binanın kullanıcıları hesaba katılmadan planlanır. Bunun nedeni genellikle binayı kimin kullanacağının bilinmemesidir. Örneğin, görme yetisindeki azalma nedeniyle yaşlılar gençlerden çok daha fazla, hatta bazen iki kat daha fazla ışığa ihtiyaç duyarlar. Çocukların ve gençlerin uyanma ve uyuma saatleri yaşlılardan farklıdır. Ve nedense aydınlatma sistemleri bu tür faktörler dikkate alınmadan planlanmaya devam etmektedir.
Işık eksikliğinin yaşılar açısından bazı olumsuz etkilerini şöyle sıralayabiliriz:
• Uyku bozuklukları,
• Ruh hali değişimleri, hatta depresyon
• İmmün sistemde zayıflama ve kış döneminde hastalıklara eğilimin artması
• Melatonin eksikliğine bağlı kan basıncında değişiklikler
• Diyabet hastalarında kan şekerinde düzensizlikler
Yaşlılar ışık eksikliğini telafi etmek için ne yapabilir?
Yaşlılıkta ışık eksikliğini telafi etmek için gün ışığından yararlanmak idealdir. Mümkünse, yaşlılar sabah 10-12 ile öğleden sonra 2-4 arasında en az yarım saatleri dışarıda geçirmelidir. Bu mümkün değilse, büyük pencereler veya gün ışığını yansıtan panjurlar iç mekândaki ışık miktarını artırabilir. Gün ışığı spektrumunu taklit eden biyodinamik ışıklar da yardımcı olabilir.
Özellikle hastalık durumunda iyileşme süreçleri uyun olan, her yeni sağlık probleminde yaşam kalitesi biraz daha azalan yaşlılar için optimum çevresel aydınlatma şartlarını bilmek ve bunu sağlamak önemlidir. Daha sağlıklı ve refah bir yaşlılık dönemi için HEM ONLARIN YAŞAM ORTAMLARINI PLANLAYANLARI HEM DE ‘YAŞLILARIMIZI DAHA FAZLA AYDINLATALIM’.
Kaynak: https://www.der-lichtexperte.de/
Paylaş:
E-BÜLTEN KAYIT
Güncel makalelerimizden haberdar olmak için e-bültene kayıt olun!
Güncel makalelerimizden haberdar olmak için e-bültene kayıt olun!