6.  ENTEGRASYONDA ACİL DURUM KONTROL FONKSİYONLARI

7. ENTEGRASYON KORUMA KONTROLLERİ

7.1    Söndürme Sistemleri (Sulu, köpüklü, gazlı, davlumbaz)
7.2    Duman Atım Kapakları / Pencereleri
7.3    Basınçlandırma Sistemleri
7.4    Havalandırma Sistemleri
7.5    Duman Atım Sistemleri
7.6    Yangın ve Duman Kontrol Damperleri
7.7    Asansörler / Yürüyen Merdiven ve Bantlar
7.8    Yangın zon geçiş kapıları
7.9    Duman Kontrol Kapıları ve Perdeleri
7.10    Yangın Kaçış Kapıları
7.11    Otomatik Kapılar
7.12    Gaz Kesme
7.13    Enerji Kesme (Zorunlu değil, özel uygulamalarda yapılabilir)
7.14    Acil Anons Sistemleri
7.15    Kartlı Giriş Kontrol Sistemleri
7.16    Seksiyoner Kapılar, Araç Bariyerleri, Road Bloker üniteleri

Bu cihazların bir kısmı izlenir, alarm, hata veya durum bilgisi alınır. Bir kısmı ise kontrol edilerek yangının doğuracağı hasar minimuma indirilmeye ve engellenmeye çalışılır.

İzlemeler “hata”  “alarm” veya ”bilgi” izlemeleri olarak ayrılır.

                Hata: Yangın sisteminin izlediği bir cihazda istenmeyen bir durum olduğunu belirtir.

                Alarm: Yangın sisteminin izlediği bir cihazdan yangın sinyalinin geldiğini belirtir. 

                Bilgi: Yangın sisteminin izlediği bir cihazdan durum sinyalinin geldiğini belirtir.



7.1 SÖNDÜRME SİSTEMLERİ

    Söndürme sistemi durum bilgileri izleme

         Sprinkler sistemi akış anahtarları ve kelebek vanalar, pompa durumları, ıslak alarm vanaları, basınç anahtarları, kollektör vanaları, yangın suyu deposu seviye vb (sistemin aktif çalışır durumda olduğunun denetimi için izlenmesi gereken tüm ekipmanlar)

           Gazlı söndürme sistemi durum bilgileri (söndürme kontrol paneli üzerinden)
           Davlumbaz söndürme sistemleri durum bilgileri
           Baskın (Deluge) Alarm Sistemleri (Islak Pilot Aktivasyonlu-Kuru Pilot Aktivasyonlu - Elektrik Aktivasyonlu )
           Ön Tepkimeli (Preaction) Sistemler

Sulu söndürme sistemleri

         Yağmurlama (sprinkler) sistemi: Yangını söndürmek, soğutmayı sağlamak ve gelişen yangını itfaiye gelinceye kadar sınırlamak amacı ile kurulan ve su püskürtmesi yapan otomatik sistemlerdir.
           Islak borulu yağmurlama sistemi: Boruları sürekli olarak su ile dolu durumda tutulan otomatik söndürme sistemidir.

          Kuru borulu yağmurlama sistemi: Çalışma öncesi, kontrol vanasından sonraki boru hattı, basınçlı hava veya inert gaz ile dolu durumda tutulan otomatik söndürme sistemidir.






7.2 DUMAN ATIM KAPAKLARI / PENCERELERİ

    Yangın halinde yükselen dumanı binanın dışına çıkarmak için kullanılan sistemlerdir. Yangın algılama sisteminden kontrol edilebilirler.


    



7.3 BASINÇLANDIRMA SİSTEMLERİ

    Kaçış yollarındaki iç hava basıncını yapının diğer mekânlarındaki basınca göre daha yüksek tutarak duman sızıntısını önleme sistemleridir. Acil durum kontrolü ve durum izlemesi yangın alarm sistemi tarafından yapılır.

    Merdivenlerdeki basınç değerini belirlenen sabit bir seviyede tutmak gerekir, aksi taktirde kapılar açılamayabilir veya yangın çıkan bölümde basıncın yükselmesi nedeni ile kapılar açılıp içeriye duman dolabilir.



7.4 HAVALANDIRMA SİSTEMLERİ

  Yangın anında basınç kontrolü için destekleyici olarak kullanılırlar. Ayrıca tamamlama (make-up) havası sağlamak için de kullanılır.
            Klima santralleri
            Taze hava üfleme fanları
            Egzoz fanları
Asıl amaçları olmasa da yangın anında duman kontrolü için yardımcı olarak kullanılabilirler.

Üfleme fanları, egzoz fanları ve tamburları-karışım üniteleri vardır.

Üfleme fanları pozitif basınç yaratmak, taze hava girişi sağlamak için, egzoz fanları negatif basınç yaratmak ve duman atmak için kullanılabilirler. Senaryo dahilinde, istenirse yangın katında negatif, komşu katlarda pozitif basınçlandırma amaçlı ilgili fanlar kullanılabilir.

Duman atmak için kullanılıyorsa karışım ünitesinin kapatılması gerekir.




7.5 DUMAN TAHLİYE SİSTEMLERİ

    İnşai, mekanik kanallar veya açık olarak (Jet Fan ) dumanın atımını sağlar. Çoklu katlara hitap eden çözümlerde duman damperleri ile kapasiteye uygun belirlenen katlar kademeli olarak boşaltılır.

    Otopark Jet Fan  sistemi ayrı bir yangın alarm sistemi tarafından kontrol edilmelidir. Jet Fan  sisteminin bulunduğu alanlara hitap eden yangın alarm sistemi ekipmanları ayrı bir yangın alarm sisteminde toplanarak binanın diğer yangın alarm paneli ile entegre edilmesi her ne kadar maliyeti arttırsa da sistem senaryosu ve işletme ihtiyaçları açısında daha verimli ve uygun olacaktır.




7.6 YANGIN VE DUMAN KONTROL DAMPERLERİ

Yangın Damperleri:

Konfor havalandırma hatları üzerinde bulunan damperler “Yangın Damperi” olarak adlandırılır.

Konfor havalandırma sistemleri üzerinde kullanılacak yangın damperlerinin özellikleri ve seçimi kadar, bunların kontrolüne ilişkin senaryoların belirlenmesi de önemlidir. Duman atım ayrı olarak yapıldığı durumlar ve duman atımının aynı zamanda hava emiş kanalı ile yapıldığı durumlarda; mekanik tasarımlar ve seçilen damperler farklılık göstermektedir.

Yapıları itibarı ile iki tip yangın damperi vardır.



           Eriyen telli yangın damperleri
Sabit bir sıcaklık değerinde bir telin eriyip kopması ile kapanan veya açılan elektrikle kontrol edilmeyen damperlerdir. Yangın algılama sisteminden aktivasyon durum bilgisi izlenebilir.



           Motorlu yangın damperleri

Kendi üzerlerinde motorları olan, elektrik verilerek kontrol edilen damperlerdir. Çoğunun üzerinde eriyen telli aktivasyon mekanizması da mevcuttur. Yangın algılama sisteminden izlenebilir ve kontrol edilebilirler. Çoğunlukla yay geri dönüşlü modeller kullanılır, normal durumda açık pozisyondadır, acil durumda yangın alarm sistemi tarafından enerjileri kesilerek yay geri dönüşlü olarak kapanmaları sağlanır.

Yangının ilk aşamalarında; “soğuk duman” olarak adlandırılan zehirli gazların, konfor havalandırma kanallarından ilerlediği ve zehirlenmelere sebep olduğu görülmektedir. Binalarda bu durumun önüne geçmek için; gelişmiş yangın algılama ve alarm sistemlerinden alınan bilgiler ve kontrol sinyalleri ile kumanda edilebilen motorlu yangın damperleri kullanılmaktadır. Bu damperler de tıpkı eriyen telli yangın damperleri gibi; kanalların yangın duvarından geçen kısımlarında yer almakta ve yangın alarm sisteminden gelen uyarı ile oldukça erken bir şekilde yangın duvarını güvenli hale getirmektedir. Bu sayede zehirli gazların ya da soğuk dumanın geçişi engellenmektedir.

Eriyen telli veya motorlu yangın damperlerinin kullanımı ile ilgili zorunluluk, doğrudan yangın kompartımanları ile ilgilidir. Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik ilgili maddelerine göre kompartımanlar belirlenmektedir.

Yangın Damperleri, Yapı Malzemeleri Yönetmeliği (305/2011/AB) doğrultusunda “EN 1366-2” standardına uygun üretilmiş, akredite kuruluşlardan alınmış Performansın Değişmezliğinin Değerlendirilmesi ve Doğrulanması Belgesi ile üreticinin performans beyanına sahip ve CE uygunluk işaretiyle piyasaya arz edilmiş olacaktır.


Duman Kontrol Damperleri:

Duman atım hatları üzerinde bulunan motorlu yangın damperleri “Duman kontrol damperi” olarak adlandırılır. 

Duman atım sistemlerinde kullanılacak kanalların ve duman kontrol damperlerinin daha yüksek sıcaklıklarda da çalışır ya da kullanılır durumda olması istenilmektedir. 

Yangın oluşan kompartımanda duman kontrol damperinin açılması istenmektedir. Birden çok katın tek bir kanal ve fan ile duman atımı yapıldığı durumlarda, atım yapılacak katın veya katların duman damperinin açık, diğerlerinin kapalı olması istenmektedir. Bu durumun gerekçeleri; fanın tüm gücü ile yangın oluşan kat veya katların dumanını çekmesi ve diğer katlarda pozitif basıncın sağlanması olarak değerlendirilmektedir.

Duman kontrol damperleri, eriyen telli yangın damperleri ile motorlu yangın damperlerinden farklı özellikler içermektedir. 

-    Duman kontrol damperleri yangın ile mücadele senaryosunun gerektirdiği açık ya da kapalı konuma gelerek o konumu korumalıdır (Dolayısıyla açma ve kapatma işlemini de motor ile yapmaktadır).

-    Duman kontrol damperleri sıcağa duyarlı tetikleme elemanı barındırmamalıdır.

-  Duman kontrol damperleri elektrik kesilmesi durumunda konumunu değiştirmemeli, yani yay geri dönüşlü olmamalıdır 

Bu bağlamda duman kontrol damperlerinin açma ve kapama işlemlerinin motor ile sağlanması ve yangına en az 30dk dayanıklı olması beklenmektedir. 

Duman Damperleri, Yapı Malzemeleri Yönetmeliği (305/2011/AB) doğrultusunda “EN 1366-10” standardına uygun üretilmiş, akredite kuruluşlardan alınmış Performansın Değişmezliğinin Değerlendirilmesi ve Doğrulanması Belgesi ile üreticinin performans beyanına sahip ve CE uygunluk işaretiyle piyasaya arz edilmiş olacaktır.

​​​​​​​7.7 ASANSÖRLER / YÜRÜYEN MERDİVEN VE BANTLAR

    Yangın anında asansörler kaçış katına indirilip kapıları açılır, kaçış katında yangın varsa alternatif kata indirilir. 

    Yürüyen merdiven ve bantlar yangın anında durdurulur.




Konu ile İlgili Yönetmelik ve Standartlar 

Binaların Yangından korunması Hakkında Yönetmelik

MADDE 62-

(5) Yüksek binalarda ve topluma açık yapılarda kullanılan asansörlerin aşağıda belirtilen esaslara uygun olması gerekir:

a) Asansörlerin, yangın uyarısı aldıklarında kapılarını açmadan doğrultuları ne olursa olsun otomatik olarak acil çıkış katına dönecek ve kapıları açık bekleyecek özellikte olması gerekir. Ancak, asansörlerin gerektiğinde yetkililer tarafından kullanılabilecek elektrikli sisteme sahip olması da gerekir.

b) Asansörlerin, yangın uyarısı alındığında, kat ve koridor çağrılarını kabul etmemesi gerekir.

c) Birinci ve ikinci derece deprem bölgelerinde bulunan yüksek binalarda, deprem sensöründen uyarı alarak asansörlerin deprem sırasında durabileceği en yakın kata gidip, kapılarını açıp, hareket etmeyecek tertibat ve programa sahip olması gerekir.




TS EN 81-73 Standardı

5.3 Yangın algılama sinyali alındığında asansörün davranışı

Yangın anında asansörün tepkisi için prensip, kabinin belirlenmiş durağa gitmesi ve yolcuların çıkmasının sağlanmasıdır.

5.3.1 Otomatik yangın algılama ve alarm sisteminden veya elle çağırma tertibatından yangını gösteren bir sinyal alındığında, asansör aşağıdaki şekilde tepki vermelidir:

a) Bütün durak kumandaları ve “kapıyı tekrar açma butonu” dâhil kabin kumandaları etkisiz kılınmalı ve

b) Bütün mevcut kayıtlı çağrılar iptal edilmelidir.

c) Asansör, alınan sinyal ile başlatılan otomatik komutları aşağıdaki belirtilen şekilde takip etmelidir:

1) Makina gücü ile çalışan otomatik kapılı asansörler, durakta park hâlindeyken, kapılarını kapatıp belirlenmiş durağa duraksız hareket etmelidir.

2) Elle çalışan veya makina gücü ile çalışan otomatik olmayan kapılar, kapılar açık durakta park

hâlindeyse, durakta hareketsiz hâlde kalmalıdır. Kapılar kapalı ise belirlenmiş durağa duraksız hareket etmelidir.

3) Belirlenmiş duraktan uzaklaşan asansörler normal olarak durmalı ve mümkün olan en yakın durakta kapıları açılmadan hareket yönünü değiştirmeli ve belirlenmiş durağa gitmelidir.

4) Belirlenmiş durağa doğru hareket eden asansörler belirlenmiş durağa duraksız harekete devam etmelidir.

5) Güvenlik tertibatının çalışması nedeniyle hareketi engellenen asansörler hareketsiz kalmalıdır.



TS EN 81-77 Standardı

Sismik algılama sistemi aktif hale geldiğinde, asansör kontrol sistemleri kabin ve katlardan yapılmış tüm çağrıları iptal etmeli ve yeni komut almamalıdır.

Asansör kullanımda ise, en fazla 0,3 m/s beyan hızı ile hareket ederek karşı ağırlıktan uzak bir konumda olacak şekilde durmalı, kapılarını açmalı ve yeni komut almamalıdır.

Kurtarma ekiplerinin kabinin konumu ve içinde kimsenin olup olmadığından emin olabilmesi için asansör kapıları açık olarak beklemelidir.

7.8 YANGIN ZON GEÇİŞ KAPILARI

Manyetik kapı tutucular ile açık durumda tutulurlar ve acil durum kontrol senaryosunun devreye girmesi ile yangın alarm sistemi kontrol modülü üzerinden kapıların kapatılması sağlanır. 


  

7.9 DUMAN KONTROL KAPILARI VE PERDELERİ

Duman Kontrol Kapıları:

Yangın anında dumanın belli bölgelerde sınırlı tutulması amacı ile kullanılırlar. Kendi motorları üzerinden aktivasyon alırlar ve yangın alarm sistemi kontrol modülü ile sürülürler.

  



Duman Perdeleri:

Yangın anında otomatik veya manuel aktive edilerek dumanın belirli bölgelerde sınırlı tutulması amacı ile kullanılırlar. Yangın alarm sistemi tarafından kontrol modülü ile sürülürler.







7.10 YANGIN KAÇIŞ KAPILARI



Yangın Kapıları:

Yangın kaçış yolları üzerine konulan, yangına dayanıklı kapılardır. Kaçış yolu yönünde push-bar ile açılırlar. Özel uygulamalarda yangın alarm sistemi tarafından aktive edilen kilit kullanılması halinde EDR (Emergency Door Release) buton ile birlikte kullanılırlar.

    Yangın algılama sisteminden manyetik kontak ve izleme modülü konularak izlenebilirler.

7.11 OTOMATİK KAPILAR

Aslen yangın kaçış kapısı olmamakla birlikte yangın anında açık duruma getirilerek bina boşaltmasına destek amaçlı kontrol edilebilirler.




7.12 GAZ KESME

    Yangın anında veya gaz kaçağı algılandığında belli noktalarda gaz selenoidleri aktif hale getirilerek gaz kesilir.



7.13 ENERJİ KESME

EN54 standardı ve Türkiye Yangından Korunma Yönetmeliği uyarınca yangın anında enerjinin otomatik olarak kesilmesine ilişkin bir tanımlama bulunmamaktadır. Enerjinin kesilmesi yangın anında müdahale eden profesyonel ekiplerin veya itfaiyenin inisiyatifi ile manuel olarak yapılabilir.

7.14 ACİL ANONS SİSTEMLERİ

Yangın algılama sistemi ile acil anons sistemi entegrasyonu röle modülü ile yapılmalıdır. Yangın alarm sistemi ile acil anons (sesli alarm) sistemi arasındaki entegrasyonun yazılım bazında yapılabilmesi için TS 54-32:2015 standardı 6.15 maddesinde belirtilen koşulların sağlanması gerekmektedir. Bu uygulama için kullanılacak ethernet haberleşme cihazları EN54-16 altında VACIE ile birlikte sertifikalandırılmış olmalı ve ethernet kablosu yangına en az 60dk dayanıklı olmalıdır. 

7.15 KARTLI GİRİŞ KONTROL SİSTEMLERİ

Yangın anında kaçış yolları üzerindeki kartlı giriş sistemi uygulanan kapılar açık duruma geçirilmeli ve varsa turnikeler serbest geçiş veya düşen kol uygulaması ile bina boşaltmaya engel teşkil etmeyecek duruma getirilmelidir.
Bu bağlantı kartlı giriş sistemi elektronik aksamı üzerinden değil, doğrudan fail safe özellikli kilitlerin enerjileri kesilerek (röle kontrol modülü ile) ve doğrudan turnikeye çıkış verilerek yapılmalıdır.

7.16 SEKSİYONER KAPILAR, ARAÇ BARİYELERİ, ROAD BLOKER ÜNİTELERİ

Yangın anında kaçış yolları üzerinde bulunan seksiyoner kapı, araç bariyerleri ve road bloker ünitelerinin senaryo doğrultusunda kaçış pozisyonuna alınması için yangın alarm kontrol modülleri ile çıkış verilebilir.
Bazı durumlarda duman atım fonksiyonları içinde seksiyoner kapılar make-up havası sağlamak amacıyla da açılabilir.


8.    DONANIM VEYA YAZILIM BAZINDA DESTEKLEYİCİ ENTEGRASYONLAR

Yangın alarm sistemindeki durum, hata ve alarm bilgilerinin aşağıdaki sistemlere bağlantısı kontrol modülleri veya yazılım entegrasyonu ile sağlanabilir:

Yangın Alarm Sistemi   ---► Bina otomasyon sistemi

Yangın Alarm Sistemi   ---► CCTV Sistemi

Yangın Alarm Sistemi   ---► Hemşire çağrı sistemi

Yangın Alarm Sistemi   ◄--- Merkezi saat sistemi

Yangın Alarm Sistemi   ◄--- Otopark CO alarm sistemi

Uygulama örnekleri:

•    Yangın anında ilgili bölgeye veya adrese hareketli bir kameranın otomatik dönmesi ve zoom yapması. Yangın olan bölgedeki kameranın otomatik olarak alarm monitörüne getirilmesi sesli uyarı verilmesi. Bu şekilde yangın alarm bilgisi CCTV sistemi üzerinden görsel doğrulanabilir.

•    Konfor kontrol sistemi kapsamındaki fanların veya konfor fanları kanallarındaki yangın damperlerinin yangın alarm sistemi tarafından doğrudan kontrolü durumunda bina otomasyon sistemiyle yapılacak entegrasyon sayesinde otomasyon sistemi ekranlarında ilgili yangın bilgisi operatöre ilişkili ekranda iletilebilir. Bu bağlantı yazılı bazında sağlandığında Zon/noktasal lokasyon detayı da otomasyon yazılımında görüntülenebilir.

•    Özellikle ulaştırma sistemi projelerinde aynı network içindeki yangın alarm panellerinde saat senkronizasyonu sağlamak için yangın alarm panelleri NTP protokolü üzerinden merkezi saat sisteminde bilgi alarak, otomatik saat senkronizasyonu yapabilir.

•    Hastane projelerinde yangın alarm bilgisinin hemşire çağrı konsolları üzerinden verilebilmesi yazılım haberleşmesi ile sağlanabilir. Bu sayede ilgili hemşire bankosundaki görevliler müdahale veya bina boşaltma durumunda tedbir alabilir.


Bundan sonraki bölümde "Ek-1 Entegrasyon Kılavuz Tablosu"  anlatılacaktır.