Otoparklar, Ticari  ve Endüstriyel Yapılarda Elektrikli Araç Sarj Donanımı  
Elektrik Tesisatı  Gereksinimleri


ETP Elektrikli Araç Çalışma Grubu
Artur Değirmenci

Bu yazımızda topluma açık ve özel otoparklar ile alışveriş  merkezleri,  oteller, ofisler mağazalar, fabrikalar vb. alanlardaki tek katlı yada çok katlı açık veya kapalı tüm otoparklarda  ilgili standartlar doğrultusunda sarj donanımı/istasyonu elektrik tesisatı gereklilikleri anlatılacaktır.   

Ticari ve endüstriyel tesisatlarda gerçekleştirilebilecek elektrik tesisatı kurulumlarının kapsamı farklı olabileceği için özel olarak ilgili tesis incelenerek yol gösterilebilir. DC sarj donanımı kurulacak  bir çok yapıda   ve tesiste 34,5 k V, 31,5 k V /400 V  yeni trafo merkezleri kurulması gerekecektir.  

Bu yazımızın konusu olan tüm yapılarda tasarım ve kurulumunda    sarj donanımı /istasyonu elektrik tesisatı TS HD 60364 serisi standartların  , HD 60364-7-722 standardının  gereklerine  ve üretici talimatlarına uygun olmalıdır. 

Alçak Gerilim (A.G.) dağıtım tesisatının/şebekesinin  topraklama   sistemlerine göre  tasarım ve kurulumda göz önüne alınacak  sarj donanımının tesisatları ile ilgili bazı özet bilgiler aşağıdadır. 

Tüm topraklama sistemlerinde , topraklama sisteminden bağımsız olarak aşağıdaki  gerekler yerine getirilmelidir. 

a)    TS HD 60364-5-54, TS HD 60364-4-41  standartlarının topraklama  ve eşpotansiyel dengeleme kurallarına uyulmalıdır. 

b)    TS HD 60364-4-41  Madde 411.3.1.1   gereği aynı anda erişilebilen “dış(açıktaki) tüm  iletken bölümler “ aynı topraklama sistemine bağlı olmalıdır. 

c)    Ayrı topraklama düzenlemeleri ile beslenen tesisatlar olduğunda olası sorunları önlemek için uygun koruma önlemlerinin alınmasına dikkat edilmelidir. 


TN-S Dağıtım Şebekesinde : 

Alçak Gerilim (A.G.) dağıtım tesisatının topraklama sisteminin   TN-S şebeke olması araç sarj donanımın kurulumunu ve risk analizini kolaylaştırmaktadır. 

Tesisatçı topraklama ve eşpostansiyel dengeleme düzenlemelerinin TS HD 60364 standartlarının gereklerini karşıladığını  onaylamalıdır. 


TN-C-S Dağıtım Şebekesinde :

Büyük  yada küçük ticari ve  endüstriyel tesisatlarda TN-C-S şebekelerde çoklu koruma topraklaması ( Dağıtım devresinde sık sık topraklanmış PEN) kullanılır ise uyulması gereken kurallar bulunmaktadır.

TN-S  A.G. dağıtım şebekesinin  kaynağa kadar TN-S olduğu ve TN-C-S'ye dönüştürülmeyeceği ilgili dağıtım şebekesi  yetkilileri tarafından garanti edilmediği sürece, bu tür tesisler TN-C-S sistemleri çoklu koruma topraklaması /dağıtım devresinde sık sık topraklanmış PEN( Birleştirilmiş koruma ve nötr iletkeni)  olarak değerlendirilecektir.

Bir TN sisteminde, bir bağlantı noktasını besleyen bir devre bir PEN iletkeni içermemelidir, bir bağlantı noktasını besleyen son devre bir TN-S sistemi olacaktır.

Bina içindeki sarj donanımın bağlantısı ve  aracın aynı bina içinde  olması sağlanabiliyorsa ( Yeraltı Otoparkları , çok katlı otoparklar vb.) bina içindeki TN-C-S Dağıtım şebekesine  özellikle bağlanabilir. 

TS HD 60364-4-41 Madde   411.3.1.2  , TS HD 60364-5-54  Madde  544.1.1 gereklerine uyulmalıdır.  

Elektrikli araç şarj donanımı ve/veya şarj edilen araç bina dışında ise;

Üç fazlı sistemlerde; TN-C-S  Dağıtım şebekesinde PEN (Birleştirilmiş Koruma ve Nötr ) iletkeninin koparak beslemenin korumasının açık devre haline gelmesi durumunda tesisin ana topraklama barası   ile Toprak arasındaki maksimum voltaj 70 V rms'yi aşmamalıdır.

İngiltere’de  BS 7671  standardı bölüm 722 ,  722.411.4.1 ,  Annex A 722  ‘nin gerekleri doğrultusunda hareket edilmesi gerekir. BS 7671 Bölüm 722.411.4.1’de açıklanan yöntemlerden biri kullanılmadığı sürece sarj noktası kurulumuna izin verilmez. 

TN-C  Dağıtım Şebekesinde :

TS HD 60364-7-722 Madde 722 Bir TN-C-S  sisteminde, bir bağlantı noktasını besleyen son devre bir TN-S sistemi olacağını açıkça belirtmektedir. Yani TN-C Sistem kullanımı açıkça yasaklanmıştır. 


TT Dağıtım Şebekesinde :

Alçak Gerilim dağıtım tesisatı topraklama sistemi TT  ise araç sarj donanımı için uygun olmakla birlikte , TS HD 60364-4-41  Madde 411.3.1.1 gerekliliklerin yerine getirilmesi gerekir. Kurulumu yapan kişi, topraklama ve bağlama düzenlemelerinin bir TT sistemi için gerekliliklerin karşılandığını ve tüm eksikliklerin giderildiğini doğrulamalıdır.

Ayrıca İngiltere’de BS 7671  Bölüm 722  Madde 722.411.4.1   seçeneklerinden hiçbiri uygulamada gerçekleştirilemiyorsa ve  bina dışında bir araç sarjı yapılacaksa   aşağıdaki seçenekler değerlendirilebilir.

-    Sadece sarj devresi için TT topraklama  gerçekleştirilmesi

-    Tüm tesisatın TT sisteme dönüştürülmesi                                                                                                                                                                                                            
-    Ayırma transformatörü kullanılması 


TS HD 60364-7-722 Madde 722.314.101 gereği Elektrikli aracın bağlantısı için özel bir devre sağlanmalıdır.

TS HD 60364-7-722 Madde 722.311 gereği tesisatın tüm bağlantı noktaları aynı anda kullanılabileceğinden, EV besleme ekipmanına bir yük kontrolü bulunmadığı sürece bağlantı noktasının kendi nominal akımında veya şarj istasyonunun yapılandırılmış maksimum şarj akımında kullanıldığı kabul edilecektir. (Son devrenin talep faktörü 1’e eşittir.)  

Elektrik  çarpmasına  karşı koruma için TS HD 60364-7-722   Madde 722.41 gerekleri yerine getirilmelidir. 

 TS HD 60364-7-722  Madde 722.410.3 gereği;

 -TS HD 60364-4-41   Ek C ‘de, Ek-  B  Madde B.2 belirtilen  koruma önlemleri uygulanmayacaktır.

- TS HD  60364-4-41   Madde B.3'te belirtilen ulaşılamayacak yere yerleştirme koruma önlemi yalnızca IEC 61851-23-13'e uygun bir otomatik bağlantı sistemi kullanıldığında uygulanabilir.

Beslemenin otomatik kesilmesi koruma önlemi TS HD 60364-7-722  Madde 722.411 gerekleri doğrultusunda uygulanmalıdır. 

Elektrikli   araç şarj donanımı devresi hata koruması gerekleri TS HD 60364-7-722  Madde 722.411.3 doğrultusunda uygulanacaktır.

TS HD 60364-7-722  Madde  722.411.3.3  gereği Her bir  şarj   noktası bir 30 mA RCD ile korunmalıdır.

Bağlantı noktasına monte edilen veya şarj ekipmanına dahil edilen herhangi bir RCD ile devrenin başlangıcındaki koruma arasında koordinasyon (seçicilik) olmalıdır.

Her bir bağlantı noktasını HD 60364-7-722    Madde 722.411.3.3  doğrultusunda RCD'ler en azından RCD tip A gerekliliklerine uygun olmalı ve 30 mA'yı aşmayan bir nominal artık çalışma akımına sahip olmalıdır.

Elektrikli araç şarj istasyonunun TS HD  62196  serisi standartlar  ile uyumlu bir priz veya araç konektörü ile donatıldığı durumlarda, elektrikli araç şarj istasyonu tarafında  gereğinin yapılması dışında, d.a. (Doğru Akım)  hata  akımına karşı koruyucu önlemler alınmalıdır. Her bir bağlantı noktası için uygun önlemler aşağıdaki gibi olacaktır:

- B tipi bir RCD kullanımı; veya

- IEC 62955 ile standardı ile uyumlu  bir artık doğru akım tespit cihazı (RDC-DD) ile birlikte A tipi bir RCD kullanımı; veya

-F tipi bir RCD'nin bir kaçak doğru akım tespit cihazı ile birlikte kullanılması (RDC-DD) IEC 62955 ile uyumludur.
RCD'ler aşağıdaki standartlardan birine uygun olmalıdır: IEC 61008-1, IEC 61009-1, IEC 60947-2 veya IEC 62423.

Bağlantı noktasının SELV veya elektrik ayırma gibi elektrik çarpmasına karşı diğer koruma önlemleri ile korunması  durumunda Madde 722.531.2.101  uygulanmaz.

HD 60364-5-53 Madde 536 gerekleri doğrultusunda elektrikli  araç sarj donanımını devresini ayırmak için gereği yapılacaktır. 

Elektriksel ayırma TS HD 60364-7-722  Madde  722.413 gereklerine  uygun olacaktır. Ayrılmış devre, aşağıdakilere uygun bir ayırma  transformatörü aracılığıyla sağlanacaktır IEC 61558-2-4 ve ayrılmış devrenin gerilimi 500 V'u aşmamalıdır.

EA Sarj donanımı  üretici önerileri de göz önüne alınarak TS HD 60364-5-52 standardı gerekleri  doğrultusunda EA Şarj donanımı  devresi kablo tipi ve kesit alanı seçimi  gerçekleştirilecektir.  

EA Sarj donanımı dış ortama kurulduğunda su sıçramalarına karşı (AD4) en azından IPX4 koruma derecesinde,  katı yabancı  cisimlere karşı (AE3) en azından IP4X olmalı , yani en azından IP 44 olarak seçilmelidir. 

Topluma açık alanlarda kurulumu yapılan  EA Sarj donanımı mekanik darbelere  karşı koruma için yüksek şiddete etki ( AG3) göz önüne alınarak HD 60364-7-722 Madde 722.512.2.103 ‘te belirtildiği  gibi korunacaktır. 

Binada yıldırımdan korunma sistemi bulunduğunda, TS EN 62305 standardı ve HD 60364-4-41  Madde 411.3.1.2 doğrultusunda gereği yapılacaktır. 

Şarj donanımının kurulumu sonrasında uygun şekilde çalışıp çalışmadığı  doğrulanmalıdır. Kurulum esnasında, kurulum tamamlandıktan sonra ve tesisat devreye alınmadan önce; tesisatın ilgili standarda ve şarj donanımı üreticisinin talimatlarına uygun olduğunu doğrulamak için, tesisat incelenmeli ve test edilerek, raporlanmalıdır. 

Tesisatın  ilk doğrtulaması( test ve devreye alınması) HD 60364-6 ,  periyodik denetimi ve testlerde  yine ilgili stardartlar ve yönetmelikler    doğrultusunda yapılmalıdır. İlk doğrulama ve periyodik denetimin tamamlanmasının sonra ,  Elektrik Tesisatı Durum Raporları düzenlenmelidir.