ETİK
KÜLTÜR & SANAT
LED Aydınlatma Armatürleri Teknik Şartnamesi Bölüm-1
.png)
LED Aydınlatma Armatürleri Teknik Şartnamesi
Bölüm-1
Hakan Unsalan, Sabri Günaydın
ETP çalışma grupları çalışmalarına devam etmekte olup, çalışmalarımız sonuçlarını sizlerle paylaşmaya devam ediyoruz.ETP- Aydınlatma Çalışma Grubumuzun konularında uzman üyelerimiz aşağıdadır.
Çalışma Grubu Lideri: Hakan Ünsalan
Çalışma Grubu Üyeleri (Alfabetik):
Akgün Kırcalı, Batu Çeyişakar, Burak Çıkırık, Ebru Kurucu, Engin Cebeci, Kaan Okur, Kaan Tayfun, Kevork Benlioğlu, Necdet Kınalı, Rufai Özmen, Sabri Günaydın Sencer Aksümer, Şamil Perk, Uğur Çoşkun, Zeynep Akkaya
ETP-Aydınlatma grubumuz çalışmaları kapsamında Çevre ve Şehircilik Bakanlığımızın “ LED Aydınlatma Armatürleri Teknik Şartnamesi “ ile ilgili güncel standartlar ve teknolojik gelişmeler doğrultusunda çalışmalarını sonuçlandırmış olup şartname taslağı önerimiz Bakanlığımıza gönderilmiştir.
LED Aydınlatma Armatürleri Teknik Şartname Taslağını iki bölüm halinde yayınlayarak şartname çalışmalarınızda , satın alma ve uygulamada kullanımınıza sunuyoruz.
LED (Light Emitting Diode – Işık Yayan Diyot) Çip: Bir elektrik akımı etkisi altında optik ışınım yayımlayan p-n birleşimli (junction) yarı iletken devre elemanıdır.
LED Paket: LED çipin yansıtıcı, dağıtıcı optik yüzeyler; hava kanalları ve metal bağlantılarla sabitlenmİş halidir.
LED MODÜL (Printed Circuit Board): Üzerine LED paketlerin dizildiği baskı devre kartıdır.
Jonksiyon (Birleşim) Sıcaklığı: Bir LED çipinde, p-n yarı-iletkenlerinin birleşim bölgesinin sıcaklığıdır.
Renk Sıcaklığı: Değerlendirilmesi yapılan ışık kaynağı ile aynı spektruma sahip “kara cismin” sıcaklığıdır. Birimi Kelvin(K)’dir.
Renksel Geri Verim Endeksi (CRI; Ra): Işık kaynaklarının aydınlattıkları cisimlerin renklerini ayırt ettirebilme yetenekleridir. Karşılaştırma, referans bir ışık kaynağına göre yapılır. Değeri 0 ila 100 arasındadır.
Işık Akısı: Bir ışık kaynağının ışık akısı, bu ışık kaynağından çıkan ve normal gözün gündüz görmesine ait spektral duyarlık eğrisine göre değerlendirilen enerji akısıdır. Birimi lümen (lm)’dir.
Armatür Etkinlik Faktörü: Armatür çıkan ışık akısının armatür toplam gücüne oranıdır. Birimi lm/W’dır.
Ekonomik Ömür: LED paketlerin ilk andaki ışık akılarının %30 değer kaybedinceye kadar geçen süredir. Birimi saattir.
Elektriksel Verim: LED modül/modüller tasarım gücünün, armatürün (sürücü devrede iken) şebekeden çektiği toplam güce oranıdır.
Anma Gücü: LED armatürün tasarımlandığı güçtür. Birimi W’dır.
Toplam güç: LED armatürün şebekeden çektiği toplam güçtür. Birimi W’dır.
Üst Yarı Uzay Işık Akısı Oranı (ULOR): Üst yarı uzaya giden ışık akısının, LED’li armatürün tüm uzaya yaydığı toplam ışık akısına oranıdır.
Işık Şiddeti: Noktasal ışık kaynağının belli bir α doğrultusundaki ışık şiddeti, bu doğrultuyu içine alan uzay açıdan çıkan ışık akısının, uzay açıya bölümü ile ilgilidir. Uzay açı sıfıra yaklaşırken bu oranın limiti ışık şiddetini tanımlar. Birimi kandela (cd)’dır.
Işık Dağılım Eğrisi: Noktasal ışık kaynağından geçen düzlem üzerinde, kaynağın çeşitli doğrultulardaki ışık şiddetlerinin uç noktalarının geometrik yeridir.
Aydınlık Düzeyi: Hesap alanindaki noktalarin aydinlik duzeyi degerlerinin hesap noktalarina bölümüdür. Birimi lux’dür.
Parıltı Düzeyi: Işık yayan bir düzlemin belli bir noktasının bu yüzeyin normaliyle belli bir açı yapan doğrultudaki ışık şiddetinin, bu doğrultuya dik düzlemdeki görülen alanına bölümü, o yüzeyin o noktası ve o doğrultusundaki parıltı düzeyini tanımlar. Sembolü L ve birimi cd/m2’dir.
Optik Bölüm: Armatürün LED modüllerini, yansıtıcı, lens ve saydam kapağını içeren bölümüdür.
Elektriksel Bölüm: Armatürün sürücü ve diğer kontrol düzenlerini içeren bölümüdür.
Sürücü (Driver): Alternatif akımı doğru akıma çeviren ve akım veya gerilimi sabitleyen devredir.
IP Koruma Derecesi: Aydınlatma armatürlerinin toza, katı cisimlere ve suya, neme karşı dayanıklıklarının göstergesidir. Uluslararası kabullere göre IPX1X2 kodları ile gösterilir. Koruma derecesindeki ilk rakam (X1) katı cisimlere, ikinci rakam (X2) ise suya karşı koruma derecesini gösterir.
İlk hareket akımı: Elektronik aygıtın elektrik akımı verildikten sonra şebekeden çektiği maksimum akımdır. Otomasyon sistemleri için önem arz etmektedir.
Maksimum Ortam Sıcaklığı (ta): Armaturun normal sartlarda calisabilecegi en yuksek surekli ortam sicakligidir
Yarı Saydam Kapak: Aydinlatmalari, yansıtıcıları ve diğer bölümleri de dış etkenlerden koruyabilen armatürün ışık geçiren kısmıdır.
Armatür Verimi: Bir aydınlatma armatüründen çıkan ışık akısının armatür içindeki lambanın ürettiği ışık akısına oranıdır.
Kamaşma Endeksi (Unified Glare Ratio)
Işıklılığın aşırı derecede yüksek olması veya ışık kaynağından yayılan ışınların
direkt olarak göze gelerek rahatsız edici olarak algılanması parıltıdır. Parıltı görsel “gürültü”dür. İnsan gözünü rahatsız edecek düzeydeki parlaklık olarak algılanır. Parıltı kamaşmaya neden olur.
2. GENEL ÖZELLİKLER
2. Tüm aydınlatma armatürleri ilgili güncel standardlara, bu standardların yayınlanan güncel eklerine göre imal edilmiş, ilgili standardlara uygun ve sahip olacaktır.
Temel standardlar ilgili bölümlerde belirtilmiştir.
3. Yerli ve ithal tüm aydınlatma armatürlerinin, sürücülerin, komponentlerin 2014/35/AT, 2014/30/AT, 2011/65/EC RoHS, 2009/125/AT Eko-Tasarım ve 2010/30/AT direktifleri doğrultusunda CE bildirgeleri işveren kontrollük teşkilatına teklif/ malzeme onay aşamasında gönderilecektir
4. Tüm sürücülerin akredite bağımsız kuruluşlarda yapılmış deney raporları işveren kontrollük teşkilatına teklif/onay aşamasında gönderilecektir.
5. Aydınlatma tesisatında kullanılan armatürler için teknik şartnamede özel detaylar verilmiş ise bu detaylara göre imal edilecektir. Özel olarak detay belirtilmediyse, teknik şartname, birim fiyat tarifleri ve keşif özetinde belirtilen markalara ve tiplere göre temin edilecektir.
6. Armatürlerin temininden önce detaylı katalog, işveren tarafından gerek duyulan ve talep edilen tüm numuneler işveren kontrollük teşkilatına onaya gönderilecektir. Yüklenicinin siparişi işveren onayı alındıktan sonra gerçekleştirecektir.
7. Aydınlatma tesisatında kullanılan aydınlatma armatürleri aydınlatma projesi, proje ekinde verilen teknik şartname, keşifteki detaylara uygun olarak ve onay aşamasında belirlenmiş olan tiplerde olacaktır.
Standardları, led sürücüler için TS EN 62384 standardı gerekleri doğrultusunda olacaktır.
Yukarıdaki belirtilen tüm aydınlatma armatürlerinin montajlarının başlanılması ve montaj uygulama şekilleri, işveren kontrollük teşkilatından onay alınmadığı sürece uygulanamaz.
3. MEKANİK ÖZELLİKLER
1. Sac tercih edilen ürünlerde Sıva Altı kullanımlar da sac kalınlığı en az 0.5 mm, Sıva üstü kullanımlar da ise 0,7 mm olup boyama işleminden önce korozyona karşı titanyum ile kaplanma işlemi yapılmalıdır. Alüminyum profil tercih edilen armatürlerdeki minimum et kalınlığı en az 1,5 mm olup mat eloksal kaplanmalı ve/veya üzeri elektrostatik toz boya ile boyanmalıdır.
2. Boyama işlemi toz boya ile olmalıdır ve üretici tedarik ettiği boyanın güncel Avrupa regülasyonları dikkate alındığında RoHS uyumluluk deklarasyonunu sağlayabilmelidir.
6. Ürünlerde kullanılan lensler, TS EN IEC 60695-2-11 Nihai Ürünler için Kızaran Tel ile Alevlenebilirlik (650 ̊Ϲ)’ standardına uygun deney yapılmalıdır. Deney raporları onaylı akredite bir kuruluştan alınmış olmalıdır.
7. Armatürler için beyan edilen maksimum çalışma ortam sıcaklığında olağan termal deney yapılmalıdır. Yapılan termal testlerle, sürücünün Tc noktasındaki sıcaklık değeri sürücü üreticisinin beyan ettiği maksimum değerin en az %10 altında olduğu kanıtlanmalıdır. Deney raporları onaylı akredite bir kuruluştan alınmış olmalıdır.
8. TS EN 60598-2-3, TS EN 60598-2-5 standartlarına tabi olan armatürler, titreşim olan tüm alanlarda kullanılacak armatürlerin tüm elektriksel ve mekanik donanımı TS EN 60598 – 1 standardında belirtilen testlere karşı titreşime dayanıklı olacak şekilde LED’li armatür içerisine montajı yapılacaktır.
9. TS EN 60598-2-3, TS EN 60598-2-5 standartlarına tabi olan armatürler ve gerekli alanlarda kullanılacak benzer armatürler TS EN 62222 standardı gerekleri doğrultusunda darbelere karşı dayanıklı olacaktır. LED’li armatür kasası dışarıdan gelebilecek en az 10 Nm mertebesindeki darbelere karşı IK 09 derecesinde korumaya, optik kapak en az 5 Nm mertebesindeki darbelere karşı en az IK 07 derecesinde korumaya sahip olacaktır.
10. Dış mekanda kullanılan LED’li armatürlerin optik kapağı cam ise temperlenmiş olacaktır.
11. IP65/66/IP67/IP68 sınıfı LED’li armatürlerde dış iletken kablosu için kablo girişinde rakor kullanılacak, LED’li armatürler açılmadan montajı yapılacaktır.
4.LENS ÖZELLİKLERİ
1. Armatürlerde kullanılan lenslerin UV ışımalarına karşı dayanımı olacaktır.
2. Lensler pmma, pc veya silikon malzemeden yapılmalıdır.
3. İç ortamda kullanılacak difüzörler V0 yanmazlık sınıfına ve halojen free özelliğe sahip olmalıdır.
5. ELEKTRİKSEL ÖZELLİKLER
1. LED’ler PCB üzerine el değmeden SMD (yüzey montajlı) teknolojisi ile otomatik olarak lehimlenmiş olmalıdır.
2. Birden fazla PCB kullanılan armatürlerde, PCB’lerin değişiminin rahatlıkla yapılabilmesi için kablo bağlantıları soketle yapılmalıdır.
3. Armatür de kullanılan Lehim kurşunsuz olmalı, Lehim ve PCB nin güncel Avrupa regülasyonları dikkate alındığında RoHS uyumluluk deklarasyonu sağlanmalıdır.
4. LED’li armatürler ve LED modüller ters polarize edilemeyecek yapıda tasarımlanacaktır.
5. LED’li armatürlerde kullanılan LED modüllerindeki herhangi bir LED paket arızalandığında, diğerlerinin çalışmaya devam edebilmesi için LED paketlerde açık devre koruyucusu bulunacaktır.
6. TS EN 60598-2 -3, TS EN 60598-2-5 standartlarına tabi olan armatürlerdeki LED paketler TS EN 60068-2-43 e göre Sülfirizasyon Testine tabi tutulduğunda lümen değeri % 5 ten fazla düşmeyecektir.
7. Koruma iletkeni bağlantısı için düzeneği olmayan birçok düşük gerilim sistemdeki aydınlatma cihazı yalnızca SELV sisteminin bir parçası olarak tesis edilecektir.
8. Aydınlatma armatürlerinin enerji bağlantı klemensleri klemensin topraklama kutbu ile montaj plakası arasında elektriksel ve mekanik bağlantı sağlayacak bir yapıda olacaktır.
9. SINIF I LED Armatür olması durumunda, besleme kablosunun uç bağlantıları montaj esnasında ilk önce toprak terminaline temas eden, demontaj halinde ise en son topraklama terminalinden ayrılan yapıda olacaktır.
10. Elektriksel koruma sınıfı I olan armatürlerin erişim sağlanabilen tüm metal parçaları topraklanmalıdır.
11. LED’li armatürlerin elektrik çarpmalarına karşı koruma sınıfları I veya II olacaktır.
SINIF I: elektrik çarpmasına karşı korumanın yalnızca temel yalıtımla sağlanmadığı, ancak temel yalıtımın arızalanması durumunda, erişilebilir iletken bölümlerin gerilimli hale gelmemesi için, erişilebilir iletken bölümlerini, tesisatın sabitlenmiş kablajındaki koruma (topraklama) iletkenine bağlayacak düzenlerin sağlanacağı biçimde ilave güvenlik önlemlerinin alındığı armatür.
Not 1 - Bükülgen kordon veya kablo ile kullanılması amaçlanan armatürlerde bu düzenleme, bükülgen
kordon veya kablonun bir bölümü olarak kullanılan bir koruma iletkeni ihtiva eder.
Not 2 - Sınıf I armatürlerde, çift yalıtımlı veya takviyeli yalıtımlı bölümler bulunabilir.
Not 3 - Sınıf I armatürler elektrik çarpmasına karşı korumanın, güvenli çok düşük gerilimde (SELV) çalışmasıyla sağlandığı bölümlere sahip olabilir.
SINIF 2 elektrik çarpmasına karşı korumanın, yalnızca temel yalıtımla sağlanmadığı, ancak korumanın hiçbir topraklama düzenine veya tesisat şartlarına dayalı olmadığı, çift yalıtım veya takviyeli yalıtım gibi ilave güvenlik tedbirlerinin uygulandığı armatür.
12. Faz iletkeni için kahverengi, nötr iletkeni için açık mavi, toprak iletkeni için sarı-yeşil renkte kablo kullanılacaktır.
13. Ürün güvenlik sistemlerinin bulunduğu mağazalar ..vb. alanlarda kullanılan elektronik ateşleme düzenlerinin ürün güvenlik sistemlerinin sağlıklı olarak çalışmasını etkilememesi için gerekli önlemler alınacaktır.
14. Bu şartname kapsamında yer alan LED’li armatürler aşağıda belirtilen çalışma koşullarında kullanıma uygun olacaktır.
-LED’li armatürlerin çalışacağı şebekenin gerilim araligi 198-264± %10, frekansı 50Hz/60Hz±1 Hz olacaktır.
-Dış ortam Bağıl nem değeri % 60 ila %95 arasında olmalıdır.
-Sokak armatürleri için rüzgar yükü değerleri aşağıdaki gibi olacaktır:
8m’ye kadar yüksekliklerde, V = 45 m/s (163 km/h),
8 m (dâhil) 15 m arasındaki yüksekliklerde, V = 52 m/s (188 km/h),
15 m’den büyük yüksekliklerde, V = 57 m/s (205 km/h)
-Projektörler için rüzgar yükü dayanımı 150 km/h olmalıdır
15. LED’li armatürler için giriş gerilim ve frekans aralığı çalışma koşulları maddesinde belirtilen gerilim ve frekans değerlerine uygun olmalıdır.
6. LED SÜRÜCÜ ÖZELLİKLERİ
1. LED sürme akımı, LED’lerden optimum verim elde edebilmek ve uzun ömür sağlayabilmek için teknik özelliklerinde belirtilen maksimum sürme akımının minimum %20 altında olmalıdır.
2. LED’li armatür sürücülerinin akım harmonikleri TS EN 61000 -3-2 standardı doğrultusuna %10 dan az olacaktır.
3. LED sürücüler, ortam sıcaklığı –20 °C ile +50 °C aralığında ve sürücü kasasında belirtilen ısı ölçüm noktasında (Tc), metal kasalarda 75 °C’ de ve plastik kasalarda 65 °C’ de minimum 50.000 saat ömürlü olmalıdır
4. ≥15W toplam güç tüketimi olan armatürler de kullanılan sürücülerin verimi en az %88, <15W toplam güç tüketimi olan armatürler de kullanılan sürücülerin verimi en az %80 olmalıdır.Verim değerleri işverene verilecektir.
5. ≥15W toplam güç tüketimi olan armatürler de kullanılan sürücülerin güç faktörü (pf) tam yükte en az 0.90, <15W toplam güç tüketimi olan armatürler de kullanılan sürücülerin güç faktörü (pf) tam yükte en az 0.75 olmalıdır.
6. LED ve sürücü üreticilerinin verdiği tolerans aralıkları baz alındığında armatür güç ve ışık akısı (lümen) değerlerinde ±%5 değişiklik olabilir.
7. LED sürücüler, yüksek şebeke gerilim geçişlerine karşı iç mekan standart uygulamalar icin L-N arası 1kV ve L-PE/N-PE arası 2kV korumalı olmalıdır . (TS EN 61000-4-4, TS EN 61000-4-5)
8. EN 60598-2-3,TS EN 60598-2-5 standartlarına tabi olan armatürlerin içerisinde bulunan sürücüler aşırı gerilime karşı en az 4 kV’luk darbe (surge) korumalı olacaktır.
9. LED sürücülerin, aydınlatılan ortamdaki aydınlanma kalitesini bozan ve kamera çekim kalitesini düşüren kıpraşma (flicker/ripple) değeri %10’ ten küçük olmalıdır
10. LED’li armatürler için giriş gerilim aralığı çalışma koşulları maddesinde belirtilen gerilim değerlerine uygun olmalıdır.
11. Sürücülerin kısa devre koruması bulunacaktır.
Bundan sonraki bölümde "Standartlar, Aydınlatma Armatür Tipleri" yayınlanacaktır.
Çalışma Grubu Lideri: Hakan Ünsalan
Çalışma Grubu Üyeleri (Alfabetik):
Akgün Kırcalı, Batu Çeyişakar, Burak Çıkırık, Ebru Kurucu, Engin Cebeci, Kaan Okur, Kaan Tayfun, Kevork Benlioğlu, Necdet Kınalı, Rufai Özmen, Sabri Günaydın Sencer Aksümer, Şamil Perk, Uğur Çoşkun, Zeynep Akkaya
ETP-Aydınlatma grubumuz çalışmaları kapsamında Çevre ve Şehircilik Bakanlığımızın “ LED Aydınlatma Armatürleri Teknik Şartnamesi “ ile ilgili güncel standartlar ve teknolojik gelişmeler doğrultusunda çalışmalarını sonuçlandırmış olup şartname taslağı önerimiz Bakanlığımıza gönderilmiştir.
LED Aydınlatma Armatürleri Teknik Şartname Taslağını iki bölüm halinde yayınlayarak şartname çalışmalarınızda , satın alma ve uygulamada kullanımınıza sunuyoruz.
LED AYDINLATMA ARMATÜRLERİ TEKNİK ŞARTNAMESİ
1. TANIMLAR
LED (Light Emitting Diode – Işık Yayan Diyot) Çip: Bir elektrik akımı etkisi altında optik ışınım yayımlayan p-n birleşimli (junction) yarı iletken devre elemanıdır.
LED Paket: LED çipin yansıtıcı, dağıtıcı optik yüzeyler; hava kanalları ve metal bağlantılarla sabitlenmİş halidir.
LED MODÜL (Printed Circuit Board): Üzerine LED paketlerin dizildiği baskı devre kartıdır.
Jonksiyon (Birleşim) Sıcaklığı: Bir LED çipinde, p-n yarı-iletkenlerinin birleşim bölgesinin sıcaklığıdır.
Renk Sıcaklığı: Değerlendirilmesi yapılan ışık kaynağı ile aynı spektruma sahip “kara cismin” sıcaklığıdır. Birimi Kelvin(K)’dir.
Renksel Geri Verim Endeksi (CRI; Ra): Işık kaynaklarının aydınlattıkları cisimlerin renklerini ayırt ettirebilme yetenekleridir. Karşılaştırma, referans bir ışık kaynağına göre yapılır. Değeri 0 ila 100 arasındadır.
Işık Akısı: Bir ışık kaynağının ışık akısı, bu ışık kaynağından çıkan ve normal gözün gündüz görmesine ait spektral duyarlık eğrisine göre değerlendirilen enerji akısıdır. Birimi lümen (lm)’dir.
Armatür Etkinlik Faktörü: Armatür çıkan ışık akısının armatür toplam gücüne oranıdır. Birimi lm/W’dır.
Ekonomik Ömür: LED paketlerin ilk andaki ışık akılarının %30 değer kaybedinceye kadar geçen süredir. Birimi saattir.
Elektriksel Verim: LED modül/modüller tasarım gücünün, armatürün (sürücü devrede iken) şebekeden çektiği toplam güce oranıdır.
Anma Gücü: LED armatürün tasarımlandığı güçtür. Birimi W’dır.
Toplam güç: LED armatürün şebekeden çektiği toplam güçtür. Birimi W’dır.
Üst Yarı Uzay Işık Akısı Oranı (ULOR): Üst yarı uzaya giden ışık akısının, LED’li armatürün tüm uzaya yaydığı toplam ışık akısına oranıdır.
Işık Şiddeti: Noktasal ışık kaynağının belli bir α doğrultusundaki ışık şiddeti, bu doğrultuyu içine alan uzay açıdan çıkan ışık akısının, uzay açıya bölümü ile ilgilidir. Uzay açı sıfıra yaklaşırken bu oranın limiti ışık şiddetini tanımlar. Birimi kandela (cd)’dır.
Işık Dağılım Eğrisi: Noktasal ışık kaynağından geçen düzlem üzerinde, kaynağın çeşitli doğrultulardaki ışık şiddetlerinin uç noktalarının geometrik yeridir.
Aydınlık Düzeyi: Hesap alanindaki noktalarin aydinlik duzeyi degerlerinin hesap noktalarina bölümüdür. Birimi lux’dür.
Parıltı Düzeyi: Işık yayan bir düzlemin belli bir noktasının bu yüzeyin normaliyle belli bir açı yapan doğrultudaki ışık şiddetinin, bu doğrultuya dik düzlemdeki görülen alanına bölümü, o yüzeyin o noktası ve o doğrultusundaki parıltı düzeyini tanımlar. Sembolü L ve birimi cd/m2’dir.
Optik Bölüm: Armatürün LED modüllerini, yansıtıcı, lens ve saydam kapağını içeren bölümüdür.
Elektriksel Bölüm: Armatürün sürücü ve diğer kontrol düzenlerini içeren bölümüdür.
Sürücü (Driver): Alternatif akımı doğru akıma çeviren ve akım veya gerilimi sabitleyen devredir.
IP Koruma Derecesi: Aydınlatma armatürlerinin toza, katı cisimlere ve suya, neme karşı dayanıklıklarının göstergesidir. Uluslararası kabullere göre IPX1X2 kodları ile gösterilir. Koruma derecesindeki ilk rakam (X1) katı cisimlere, ikinci rakam (X2) ise suya karşı koruma derecesini gösterir.
İlk hareket akımı: Elektronik aygıtın elektrik akımı verildikten sonra şebekeden çektiği maksimum akımdır. Otomasyon sistemleri için önem arz etmektedir.
Maksimum Ortam Sıcaklığı (ta): Armaturun normal sartlarda calisabilecegi en yuksek surekli ortam sicakligidir
Yarı Saydam Kapak: Aydinlatmalari, yansıtıcıları ve diğer bölümleri de dış etkenlerden koruyabilen armatürün ışık geçiren kısmıdır.
Armatür Verimi: Bir aydınlatma armatüründen çıkan ışık akısının armatür içindeki lambanın ürettiği ışık akısına oranıdır.
Kamaşma Endeksi (Unified Glare Ratio)
Işıklılığın aşırı derecede yüksek olması veya ışık kaynağından yayılan ışınların
direkt olarak göze gelerek rahatsız edici olarak algılanması parıltıdır. Parıltı görsel “gürültü”dür. İnsan gözünü rahatsız edecek düzeydeki parlaklık olarak algılanır. Parıltı kamaşmaya neden olur.
| KAMAŞMA İNDEX | REAKSİYON |
| 0-10. | Algılanmaz |
| 10-16. | Fark edilebilir |
| 16-22. | Kabul Edilebilir |
| 22-28. | Rahatsız Edici |
| >28. | Dayanılmaz |
2. GENEL ÖZELLİKLER
1.Bu bölüm aydınlatma armatürlerinin imalatı, montajı, temini ile ilgili detayları kapsamaktadır.
2. Tüm aydınlatma armatürleri ilgili güncel standardlara, bu standardların yayınlanan güncel eklerine göre imal edilmiş, ilgili standardlara uygun ve sahip olacaktır.
Temel standardlar ilgili bölümlerde belirtilmiştir.
3. Yerli ve ithal tüm aydınlatma armatürlerinin, sürücülerin, komponentlerin 2014/35/AT, 2014/30/AT, 2011/65/EC RoHS, 2009/125/AT Eko-Tasarım ve 2010/30/AT direktifleri doğrultusunda CE bildirgeleri işveren kontrollük teşkilatına teklif/ malzeme onay aşamasında gönderilecektir
4. Tüm sürücülerin akredite bağımsız kuruluşlarda yapılmış deney raporları işveren kontrollük teşkilatına teklif/onay aşamasında gönderilecektir.
5. Aydınlatma tesisatında kullanılan armatürler için teknik şartnamede özel detaylar verilmiş ise bu detaylara göre imal edilecektir. Özel olarak detay belirtilmediyse, teknik şartname, birim fiyat tarifleri ve keşif özetinde belirtilen markalara ve tiplere göre temin edilecektir.
6. Armatürlerin temininden önce detaylı katalog, işveren tarafından gerek duyulan ve talep edilen tüm numuneler işveren kontrollük teşkilatına onaya gönderilecektir. Yüklenicinin siparişi işveren onayı alındıktan sonra gerçekleştirecektir.
7. Aydınlatma tesisatında kullanılan aydınlatma armatürleri aydınlatma projesi, proje ekinde verilen teknik şartname, keşifteki detaylara uygun olarak ve onay aşamasında belirlenmiş olan tiplerde olacaktır.
8. Aydınlatma armatürlerinde kullanılan tüm elektriksel cihazlar ve elemanların temel alınacak standardları ilgili bölümlerinde belirtilmiştir.
9.Aydınlatma tasarımı EN12464-1, EN 12464-2, EN 12193, EN 13201, EN 1838 standartlarına göre yapılacaktır.
10.Aydınlatma ölçümü TS EN 13032-1 ve TS EN 13032-2, TS EN 13032-3 standardlarına göre yapılacaktır.
11. Aydınlatma armatürlerinin akredite laboratuvarlar tarafından ilgili 13032 standardları doğrultusunda yapılan fotometrik ölçümlerin "Eulumdat "dosyaları işverene teslim edilecektir.
12. Aydınlatma armatürleri performansı TS EN 60598-1,TS EN 62722-1, TS EN 62722-2-1
Standardları, led sürücüler için TS EN 62384 standardı gerekleri doğrultusunda olacaktır.
13. Üreticinin en az 10 yıl süreli yedek parça temin garantisi olmalıdır. Teknolojinin gelişimine bağlı olarak muadil parça verilebilecektir.
14. Armatürlerin garanti süresi minimum 3 yıl olmalıdır. Kitli ürünler ayrıca belirtilecektir.
15 . Üretici tarafından her ürün için ‘TS EN IEC 60598-1:2015+A1:2018’ Ek-Q maddesine uygun olarak , aşağıdaki Çizelge Q1 doğrultusunda aşağıdaki deneyler gerçekleştirilmeli ve istendiğinde raporlanabilmelidir.
16.Her bir ürün için minimum 2 saat sürekli çalışır halde %100 performansta yanma testi yapılacaktır.
17.Aydınlatma Armatürlerin de kullanılan LED ışık kaynaklarının ‘IESNA LM 80-08 Approved Method: Measuring Lumen Maintenance of LED Light Sources’ raporu ve LED lerin ömür hesabı bu rapordan elde edilenlere göre TM 21-11 projeksiyonuyla sunulabilmelidir.
18. LED’li armatürlerde kullanılan LED paketlerin LM 80 raporunda en az 10.000 saatlik ölçümlere göre çıkan maksimum Δu’v’ değerlerinden hiçbiri 0,007’un üzerinde olmayacaktır.
19. Armatürlerin elektriksel ve fotometrik performans değerleri, ‘IESNA LM 79-08 Approved Method for the Electrical and Photometric Testing of Solid-State Lighting Devices’ deney raporu ile beyan edilmelidir. Deney raporları onaylı akredite bir kuruluştan alınmış olmalıdır.
20. Kullanılan LEDler ‘IEC 62471:2006’ standardına uygun deneyleri yapılmış olmalıdır. İstendiğinde LED üreticisinden bu deney raporlarına ulaşılmalıdır.
21. LED’li armatürler IEC TR 62778 ve EN 62471 standardlarına göre fotobiyolojik güvenlik kurallarına uygunluğu istendiğinde akredite laboratuar raporları ile doğrulanabilmelidir.
22. LED’li armatürlerin renksel geri verim indeksi EN 12464 – 1 ve 12464 – 2 standartlarında belirtilen değerlere uygun olmalıdır.
23. Tüm özel ve genel, yere gömülü, yüzme havuzları vb. aydınlatma armatürlerinin montajı sırasında, ilgili armatür katalogundaki montaj detaylarına uyulacaktır.Kataloglarda belirtilmeyen montaj detayları için üretici/tedarikçi firmadan görüş alınacaktır.
24. Aydınlatma armatürlerinin etkinliği teklif ekindeki kataloglarda yok ise, ayrıca verilecektir.
25. Elektrik projelerinde armatürden armatüre geçiş yapıldığında armatürde kullanılan klemensler ve /veya soketler giren ve çıkan kabloların bağlanabileceği yapıda olacaktır.
26. Tüm aydınlatma armatürlerinin montajında, montaj elemanları asılan ağırlığa uygun olacaktır.
27. Aydınlatma armatürleri 2002/96/EC sayılı “Elektrikli ve Elektronik Ekipman Atıkları Direktifi” (Waste of Electronic and Electrical Equipment-WEEE), 2002/95/EC sayılı “Bazı Zararlı Maddelerin Kullanılmasının Sınırlandırılması Direktifi”ne (Restriction of the Use of Certain Hazardous Substances-RoHS) uygun olacak ve uygunluğu belgelenecektir.
28. Aydınlatma armatürlerinin montajı uygulama alanı armatür takılmasına uygun bir ortam olmadığı sürece takılmayacaktır. Ancak komple kapalı bir yapıda ve daha sonra temizlenebilme imkânı olan aydınlatma armatürleri uygun ortam olduğu sürece sonradan temizlenmesi kaydıyla takılabilir. Reflektörlü açık armatürlerin ortam uygun olmadığı halde takılma zorunluluğu olur ise reflektörler çok dikkatli bir şekilde sökülerek tozdan korumalı bir şekilde armatür kutularına konulacak ve uygulama alanı uygun olduğunda reflektörler takılacaktır.
Yukarıdaki belirtilen tüm aydınlatma armatürlerinin montajlarının başlanılması ve montaj uygulama şekilleri, işveren kontrollük teşkilatından onay alınmadığı sürece uygulanamaz.
3. MEKANİK ÖZELLİKLER
1. Sac tercih edilen ürünlerde Sıva Altı kullanımlar da sac kalınlığı en az 0.5 mm, Sıva üstü kullanımlar da ise 0,7 mm olup boyama işleminden önce korozyona karşı titanyum ile kaplanma işlemi yapılmalıdır. Alüminyum profil tercih edilen armatürlerdeki minimum et kalınlığı en az 1,5 mm olup mat eloksal kaplanmalı ve/veya üzeri elektrostatik toz boya ile boyanmalıdır.
2. Boyama işlemi toz boya ile olmalıdır ve üretici tedarik ettiği boyanın güncel Avrupa regülasyonları dikkate alındığında RoHS uyumluluk deklarasyonunu sağlayabilmelidir.
3. Gövde üzerinde kullanılan tüm parçalar korozyona karşı dayanıklı olmalıdır.
3. Gövde üzerinde kullanılan tüm parçalar korozyona karşı dayanıklı olmalıdır.
4. LED’li armatürler, TS EN 60529, EN 60598-1 standartları gerekleri doğrultusunda IP koruma deneylerinden geçmiş ve ilgili koşullarda problemsiz şekilde çalışır olmalıdır.
5. Tüm aydınlatma armatürleri keşiflerde tanımlamış “IP koduna , EN 6 0529 standardının en güncel hallerine, bu standardın yayınlanan en güncel eklerine göre imal edilmiş, ilgili standarda uygun ve sahip olacaktır. IP koduna göre yapılan deneylerle ilgili deney belgeleri onay aşamasında işveren kontrollük teşkilatına gönderilecektir.
6. Ürünlerde kullanılan lensler, TS EN IEC 60695-2-11 Nihai Ürünler için Kızaran Tel ile Alevlenebilirlik (650 ̊Ϲ)’ standardına uygun deney yapılmalıdır. Deney raporları onaylı akredite bir kuruluştan alınmış olmalıdır.
7. Armatürler için beyan edilen maksimum çalışma ortam sıcaklığında olağan termal deney yapılmalıdır. Yapılan termal testlerle, sürücünün Tc noktasındaki sıcaklık değeri sürücü üreticisinin beyan ettiği maksimum değerin en az %10 altında olduğu kanıtlanmalıdır. Deney raporları onaylı akredite bir kuruluştan alınmış olmalıdır.
8. TS EN 60598-2-3, TS EN 60598-2-5 standartlarına tabi olan armatürler, titreşim olan tüm alanlarda kullanılacak armatürlerin tüm elektriksel ve mekanik donanımı TS EN 60598 – 1 standardında belirtilen testlere karşı titreşime dayanıklı olacak şekilde LED’li armatür içerisine montajı yapılacaktır.
9. TS EN 60598-2-3, TS EN 60598-2-5 standartlarına tabi olan armatürler ve gerekli alanlarda kullanılacak benzer armatürler TS EN 62222 standardı gerekleri doğrultusunda darbelere karşı dayanıklı olacaktır. LED’li armatür kasası dışarıdan gelebilecek en az 10 Nm mertebesindeki darbelere karşı IK 09 derecesinde korumaya, optik kapak en az 5 Nm mertebesindeki darbelere karşı en az IK 07 derecesinde korumaya sahip olacaktır.
10. Dış mekanda kullanılan LED’li armatürlerin optik kapağı cam ise temperlenmiş olacaktır.
11. IP65/66/IP67/IP68 sınıfı LED’li armatürlerde dış iletken kablosu için kablo girişinde rakor kullanılacak, LED’li armatürler açılmadan montajı yapılacaktır.
4.LENS ÖZELLİKLERİ
1. Armatürlerde kullanılan lenslerin UV ışımalarına karşı dayanımı olacaktır.
2. Lensler pmma, pc veya silikon malzemeden yapılmalıdır.
3. İç ortamda kullanılacak difüzörler V0 yanmazlık sınıfına ve halojen free özelliğe sahip olmalıdır.
5. ELEKTRİKSEL ÖZELLİKLER
1. LED’ler PCB üzerine el değmeden SMD (yüzey montajlı) teknolojisi ile otomatik olarak lehimlenmiş olmalıdır.
2. Birden fazla PCB kullanılan armatürlerde, PCB’lerin değişiminin rahatlıkla yapılabilmesi için kablo bağlantıları soketle yapılmalıdır.
3. Armatür de kullanılan Lehim kurşunsuz olmalı, Lehim ve PCB nin güncel Avrupa regülasyonları dikkate alındığında RoHS uyumluluk deklarasyonu sağlanmalıdır.
4. LED’li armatürler ve LED modüller ters polarize edilemeyecek yapıda tasarımlanacaktır.
5. LED’li armatürlerde kullanılan LED modüllerindeki herhangi bir LED paket arızalandığında, diğerlerinin çalışmaya devam edebilmesi için LED paketlerde açık devre koruyucusu bulunacaktır.
6. TS EN 60598-2 -3, TS EN 60598-2-5 standartlarına tabi olan armatürlerdeki LED paketler TS EN 60068-2-43 e göre Sülfirizasyon Testine tabi tutulduğunda lümen değeri % 5 ten fazla düşmeyecektir.
7. Koruma iletkeni bağlantısı için düzeneği olmayan birçok düşük gerilim sistemdeki aydınlatma cihazı yalnızca SELV sisteminin bir parçası olarak tesis edilecektir.
8. Aydınlatma armatürlerinin enerji bağlantı klemensleri klemensin topraklama kutbu ile montaj plakası arasında elektriksel ve mekanik bağlantı sağlayacak bir yapıda olacaktır.
9. SINIF I LED Armatür olması durumunda, besleme kablosunun uç bağlantıları montaj esnasında ilk önce toprak terminaline temas eden, demontaj halinde ise en son topraklama terminalinden ayrılan yapıda olacaktır.
10. Elektriksel koruma sınıfı I olan armatürlerin erişim sağlanabilen tüm metal parçaları topraklanmalıdır.
11. LED’li armatürlerin elektrik çarpmalarına karşı koruma sınıfları I veya II olacaktır.
SINIF I: elektrik çarpmasına karşı korumanın yalnızca temel yalıtımla sağlanmadığı, ancak temel yalıtımın arızalanması durumunda, erişilebilir iletken bölümlerin gerilimli hale gelmemesi için, erişilebilir iletken bölümlerini, tesisatın sabitlenmiş kablajındaki koruma (topraklama) iletkenine bağlayacak düzenlerin sağlanacağı biçimde ilave güvenlik önlemlerinin alındığı armatür.
Not 1 - Bükülgen kordon veya kablo ile kullanılması amaçlanan armatürlerde bu düzenleme, bükülgen
kordon veya kablonun bir bölümü olarak kullanılan bir koruma iletkeni ihtiva eder.
Not 2 - Sınıf I armatürlerde, çift yalıtımlı veya takviyeli yalıtımlı bölümler bulunabilir.
Not 3 - Sınıf I armatürler elektrik çarpmasına karşı korumanın, güvenli çok düşük gerilimde (SELV) çalışmasıyla sağlandığı bölümlere sahip olabilir.
SINIF 2 elektrik çarpmasına karşı korumanın, yalnızca temel yalıtımla sağlanmadığı, ancak korumanın hiçbir topraklama düzenine veya tesisat şartlarına dayalı olmadığı, çift yalıtım veya takviyeli yalıtım gibi ilave güvenlik tedbirlerinin uygulandığı armatür.
12. Faz iletkeni için kahverengi, nötr iletkeni için açık mavi, toprak iletkeni için sarı-yeşil renkte kablo kullanılacaktır.
13. Ürün güvenlik sistemlerinin bulunduğu mağazalar ..vb. alanlarda kullanılan elektronik ateşleme düzenlerinin ürün güvenlik sistemlerinin sağlıklı olarak çalışmasını etkilememesi için gerekli önlemler alınacaktır.
14. Bu şartname kapsamında yer alan LED’li armatürler aşağıda belirtilen çalışma koşullarında kullanıma uygun olacaktır.
-LED’li armatürlerin çalışacağı şebekenin gerilim araligi 198-264± %10, frekansı 50Hz/60Hz±1 Hz olacaktır.
-Dış ortam Bağıl nem değeri % 60 ila %95 arasında olmalıdır.
-Sokak armatürleri için rüzgar yükü değerleri aşağıdaki gibi olacaktır:
8m’ye kadar yüksekliklerde, V = 45 m/s (163 km/h),
8 m (dâhil) 15 m arasındaki yüksekliklerde, V = 52 m/s (188 km/h),
15 m’den büyük yüksekliklerde, V = 57 m/s (205 km/h)
-Projektörler için rüzgar yükü dayanımı 150 km/h olmalıdır
15. LED’li armatürler için giriş gerilim ve frekans aralığı çalışma koşulları maddesinde belirtilen gerilim ve frekans değerlerine uygun olmalıdır.
6. LED SÜRÜCÜ ÖZELLİKLERİ
1. LED sürme akımı, LED’lerden optimum verim elde edebilmek ve uzun ömür sağlayabilmek için teknik özelliklerinde belirtilen maksimum sürme akımının minimum %20 altında olmalıdır.
2. LED’li armatür sürücülerinin akım harmonikleri TS EN 61000 -3-2 standardı doğrultusuna %10 dan az olacaktır.
3. LED sürücüler, ortam sıcaklığı –20 °C ile +50 °C aralığında ve sürücü kasasında belirtilen ısı ölçüm noktasında (Tc), metal kasalarda 75 °C’ de ve plastik kasalarda 65 °C’ de minimum 50.000 saat ömürlü olmalıdır
4. ≥15W toplam güç tüketimi olan armatürler de kullanılan sürücülerin verimi en az %88, <15W toplam güç tüketimi olan armatürler de kullanılan sürücülerin verimi en az %80 olmalıdır.Verim değerleri işverene verilecektir.
5. ≥15W toplam güç tüketimi olan armatürler de kullanılan sürücülerin güç faktörü (pf) tam yükte en az 0.90, <15W toplam güç tüketimi olan armatürler de kullanılan sürücülerin güç faktörü (pf) tam yükte en az 0.75 olmalıdır.
6. LED ve sürücü üreticilerinin verdiği tolerans aralıkları baz alındığında armatür güç ve ışık akısı (lümen) değerlerinde ±%5 değişiklik olabilir.
7. LED sürücüler, yüksek şebeke gerilim geçişlerine karşı iç mekan standart uygulamalar icin L-N arası 1kV ve L-PE/N-PE arası 2kV korumalı olmalıdır . (TS EN 61000-4-4, TS EN 61000-4-5)
8. EN 60598-2-3,TS EN 60598-2-5 standartlarına tabi olan armatürlerin içerisinde bulunan sürücüler aşırı gerilime karşı en az 4 kV’luk darbe (surge) korumalı olacaktır.
9. LED sürücülerin, aydınlatılan ortamdaki aydınlanma kalitesini bozan ve kamera çekim kalitesini düşüren kıpraşma (flicker/ripple) değeri %10’ ten küçük olmalıdır
10. LED’li armatürler için giriş gerilim aralığı çalışma koşulları maddesinde belirtilen gerilim değerlerine uygun olmalıdır.
11. Sürücülerin kısa devre koruması bulunacaktır.
Bundan sonraki bölümde "Standartlar, Aydınlatma Armatür Tipleri" yayınlanacaktır.
Paylaş:
E-BÜLTEN KAYIT
Güncel makalelerimizden haberdar olmak için e-bültene kayıt olun!
Güncel makalelerimizden haberdar olmak için e-bültene kayıt olun!