Avrupa Komisyonu Ekolojik Tasarım Talimatları – Kayıpların Ana Paraya Dönüştürülmesi/ Kapitalizasyonu Hakkında
Avrupa Komisyonu Ekolojik Tasarım Talimatları
Kayıpların Ana Paraya Dönüştürülmesi/ Fiyatlandırılması ( Kapitalizasyonu) Hakkında
Selin Ertuna Üzey
ETP Trafo Enerji Verimliliği Çalışma Grubu
Bilindiği gibi, trafolar devreye alındıktan sonra ömürleri boyunca -demir(P0) ve bakır(Pk) kayıpları adı altında tanımlanan bir miktar enerji tüketirler. Uzun kullanım süresince tüketeceği bu enerjiden tasarruf etmek önemlidir. Bu amaçla, CENELEC (Avrupa Standartlar Komitesi) tarafından yayınlanan EN 50708-1-1: 2020, ve EN 50708-2-1: 2020, EN 50708-3-1:2020 standartları trafo kayıplarına sınırlamalar getirmiştir. 1 Temmuz 2021 tarihinden itibaren geçerli olan Seviye -2 talimatları, trafo nominal gücüne bağlı, kabul edilen P0-max ve Pk-max kayıp değerlerini belirler. Bu şekilde üretilen trafo az kayıplı, Standardın kabul ettiği, satın alma bedeli en ucuz trafodur. Ancak bu trafo en ekonomik seçenek olmayabilir. Çünkü gerçek maliyet, yalnızca ilk satın alma maliyetini değil, aynı zamanda kayıpların maliyetini de içerir. Buna TCO yani “toplam sahip olma/yaşam döngüsü kullanım” maliyeti denir. Bir kullanım zorunluluğu olmamakla beraber, Standart bu yöntemden faydalanılmasını önerir . Gelin bu kavramı beraberce inceleyelim.
Trafo üreticisi, P0 ve Pk kayıplarını daha da azaltarak TCO değerini optimize etmeye çalışır. En ekonomik trafo, formül (B.1) ile hesaplanan en düşük “toplam sahip olma” bedelini sunan trafo olacaktır. Tanım şöyledir:
Burada:
IC Trafo satın alma bedelidir. Yapılan hesaplamanın ne kadar ayrıntılı olacağına bağlı olarak, bu maliyet, temel ve yapım maliyetleri gibi kurulum maliyetlerini içerebilir.
P0 Nominal gerilimde ve nominal frekansta ölçülen yüksüz kayıp (W);
Pc0 Yüksüz çalışma durumunda soğutma için gereken güç (W);
Pk Nominal akım ve nominal frekansta ölçülen, bir referans sıcaklığında, nominal kademede, tam yükte bakır kayıplarından kaynaklanan kayıp (W);
Pcs Nominal güçte çalışma durumunda soğutma için gerekli güç(W).
A €/kW cinsinden yüksüz kayıpları fiyatlandırma/kapitalizasyon faktörü meta .
B €/kW cinsinden yükten kaynaklanan kayıpları fiyatlandırma/kapitalizasyon faktörü. Yük profiline bağlıdır.
Toplam Sahip Olma/Yaşam Döngüsü Kullanım Kavramı (TCO )
Esasen toplam fiyatlandırma finansal bir işlemdir. Buna göre her bir trafonun TCO bedeli hesaplanabilir. Faydası Seviye-2 talimatları maksimum müsaade edilen kayıplara göre imal edilen trafo “toplam sahip olma bedeli” ile kayıpları daha az, daha verimli bir trafonun “toplam sahip olma” bedelinin karşılaştırmasına imkân vermesidir. Çünkü bazı şartlarda, daha verimli ama daha pahalı olan seçenek daha ekonomik çıkabilir. TCO hesabı böylece yatırımcıya yeni bir olanak sunar. Yatırımcı satın alma bedeli yüksek ama uzun vadede kendisine daha karlı gelecek pahalı modeli yani ekonomik olarak en uygun modeli seçebilir.
Formül (B.1)’de görüldüğü gibi kayıpların fiyatlandırması yapısal olarak iki bölümde ele alınır. İlk kısım devamlı demir kayıpları ve bununla ilgili soğutma gücünü içerir. İkinci kısım ise değişken yük bakır kayıpları ve bununla ilgili soğutma gücünü içerir. Fiyatlandırma hesabının genel kurgusu trafo ömrü boyunca kayıplardan elde edilecek tasarrufların bugünkü değerinin hesaplanmasıdır. Trafo ömrünün her yılı, tahmini enerji maliyetine ve bu dönemdeki fiili kayıplara dayandırılır ve bu gelecekteki nakit akışları uygun indirim oranı kullanarak bugüne indirgenir.
Belirtelim ki bir trafo ihalesinde, toplam sahip olma maliyetini (TCO) değerlendirmek için uygulanacak olan A,B. faktörleri değerlerini belirlemek ve vermek yatırımcının/kullanıcının sorumluluğundadır. EN 50708-1-1: 2020 TCO meta çarpanları kararlı Avrupa ekonomilerine bakarak formüle etmiştir. Bu hesaplamada kullanılan varsayımlar ve basitleştirmeler birkaç on yıllar boyunca sakin bir dış politika ve öngörülebilir bir ekonomi olacağı inancına dayanır. Ne yazık ki, “A” ve “B” nin oluşturulmasında kullanılan iç/alt çarpanlar, gelişmekte olan ülkelerde kolayca elde edilemez. İç/alt çarpanları doğru bir şekilde belirlemek herkesin yapabileceği bir iş değildir. Bunu başarmak için yatırım uzmanı, açık bir muhakeme, sofistike bir finansal bilgi ve elektriksel yük profilleri konusunda derin bir tecrübe birikimine sahip olmalıdır. TCO yöntemi ancak o zaman anlamlı sonuç verir.
Toplam fiyatlandırma sahip olma/yasam döngüsü kullanım için yapılacak iyileştirmelerin sınırları
Kilowatt saat (kWh) bedelinin yüksek olduğu durumlarda, iyileştirilmiş P0 ve Pk değerlerindeki trafo teklifi TCO maliyeti daha düşük kalır.
Bu kayıpların azaltılması yönünde yapılan iyileştirmenin sınırı TCO bedelinin, en ucuz satın alma bedelli trafonun TCO bedeline kadar devam edebilir. Ötesi ekonomik olarak doğru değildir.
Yapılacak iyileştirmeler için ikinci bir sınır daha vardır; bu da fiziksel sınırlardır. Her P0 ve Pk iyileştirmesi daha fazla manyetik nüve ve daha fazla bakır sargı demektir. Mevcut trafoların değişiminde trafonun nakliyesi ve yerleşeceği hacim için maksimum ağırlık ve maksimum boyut kıstasları olabilir. Bunların ötesine geçen bir imalat yapılamaz.
Sonuç
Bu makalede tanımlar, değişkenler ve formüller basit şekilde açıklanmıştır. “A” ve “B” faktörlerinin hesaplanması ve belirlenmesi konusunda derinlemesine bilgi sahibi olmak isteyenler EN 50708-1:2020 Standardı Ek- B bölümüne bakabilirler.
Standardın kullanıldığı Avrupa ülkelerinde kullanıcı ihtiyaçlarına göre transformatör tasarımını en uygun duruma getirmenin yöntemi Toplam Sahip Olma/Yaşam Döngüsü Kullanım (TCO ) hesabı yani kayıpların kapitalizasyonudur.
ETP olarak biz de A, B Faktörlerinin yatırımcı tarafından konunun uzmanlarınca belirlenerek bu yöntemin kullanılmasını yatırımcılara öneriyoruz.
Paylaş:
E-BÜLTEN KAYIT
Güncel makalelerimizden haberdar olmak için e-bültene kayıt olun!
Güncel makalelerimizden haberdar olmak için e-bültene kayıt olun!