Yağlı Tip Transformatörlerde Sismik Koşullar
Yağlı Tip Transformatörlerde Sismik Koşullar
Sibel Sarıgül
Elektriksel iletim ve dağıtım tesisleri kapsamındaki transformatör merkezlerindeki elektriksel cihazların deprem güvenliğine uygun ilkeler doğrultusunda değerlendirilmesi gerekir. Amaç transformatör merkezlerindeki transformatörlerin deprem esnasında en az etkilenmesi ve deprem sonrası işlevini sürdürebilir olmasıdır.
Yağlı Transformatör tasarımları IEC 60076-1 standardına uygun olmalıdır.
Standardın 4.1 maddesinin sismik koşullarla ilgili açıklaması aşağıdadır.
4.1 Genel
4.2'de belirtilen hizmet koşulları, bu standartta belirtilen bir transformatörün normal çalışma kapsamını temsil eder. Transformatörün tasarımında özel olarak dikkate alınması gereken herhangi bir olağan dışı hizmet koşulları için 5.5'e bakınız. Bu tür koşullar arasında yüksek rakım, aşırı yüksek veya düşük dış soğutma ortamı sıcaklığı, tropikal nem, sismik aktivite, şiddetli kirlilik, olağandışı gerilim veya yük akımı dalga şekilleri, yüksek güneş radyasyonu ve aralıklı yükleme yer alır. Ağırlık veya yer sınırlamaları gibi nakliye, depolama ve kurulum koşullarıyla da ilgili olabilirler (bkz. Ek A).
Standardın 4.2 maddesi f şıkkında kurulum yeri sismik koşullarına dikkat çekilmektedir.
Özel dikkat gerektirecek sismik aktivite olmayan bir kurulum yeri olduğunda, Tasarımda; yer ivmesi seviyesi ag 2 ms-2 'nin altında veya yaklaşık 0,2 g. ( Bkz. IEC 60068-3-3.) olarak göz önüne alınır.
Standardın 5.5 maddesi olağan dışı hizmet koşullarını tanımlamakta olup sismik aktivite olan kurulum yerlerinde tasarımın sismik olarak yeterliliğini belirtmektedir.
Standardın 4.1 maddesinin sismik koşullarla ilgili açıklaması aşağıdadır.
4.1 Genel
4.2'de belirtilen hizmet koşulları, bu standartta belirtilen bir transformatörün normal çalışma kapsamını temsil eder. Transformatörün tasarımında özel olarak dikkate alınması gereken herhangi bir olağan dışı hizmet koşulları için 5.5'e bakınız. Bu tür koşullar arasında yüksek rakım, aşırı yüksek veya düşük dış soğutma ortamı sıcaklığı, tropikal nem, sismik aktivite, şiddetli kirlilik, olağandışı gerilim veya yük akımı dalga şekilleri, yüksek güneş radyasyonu ve aralıklı yükleme yer alır. Ağırlık veya yer sınırlamaları gibi nakliye, depolama ve kurulum koşullarıyla da ilgili olabilirler (bkz. Ek A).
Standardın 4.2 maddesi f şıkkında kurulum yeri sismik koşullarına dikkat çekilmektedir.
Özel dikkat gerektirecek sismik aktivite olmayan bir kurulum yeri olduğunda, Tasarımda; yer ivmesi seviyesi ag 2 ms-2 'nin altında veya yaklaşık 0,2 g. ( Bkz. IEC 60068-3-3.) olarak göz önüne alınır.
Standardın 5.5 maddesi olağan dışı hizmet koşullarını tanımlamakta olup sismik aktivite olan kurulum yerlerinde tasarımın sismik olarak yeterliliğini belirtmektedir.
Ülkemiz koşulları düşünüldüğünde, transformatörün kurulumunun yapılacağı bölgenin sismik koşulları önceden değerlendirilmeli, depreme yeterlilik kriterleri alınarak transformatör tasarımı gerçekleştirilmelidir. Transformatörün montaj hesapları (ankraj hesabı) yapılmalı, bununla ilgili son kullanıcıya bilgi verilmedir. Eğer, transformatör test düzeneklerine uygun boyut ve ağırlıkta ise, kuru tip transformatör standardına benzer şekilde sismik test gerçekleştirilmelidir. sismik koşullara uygun test yöntemi belirleyip test uygulanmalıdır. Eğer sismik testin boyut ve ağırlık nedeniyle mümkün değil ise, analiz yöntemleri ile hesaplanabilir. Analiz yöntemleri son kullanıcı ile birlikte belirlenen koşulları içerecek şekilde, bilgisayar ortamında 3 boyutlu sonlu elemanlar yöntemi ile cihazların tasarım ve montaj yöntemlerini ve analizini sağlar.
Sismik aktivite olan yerlerde IEC 60076-1 standardında atıf yapılan, IEC 60068-3-3 Elektriksel cihazlarda sismik deney koşullarının tanımlandığı standart temel alınır. Ayrıca IEC 60068-2-6 çevresel koşullarda vibrasyona uygun test metodlarının anlatıldığı standart test kriterlerini belirlemede yardımcı olur. IEC 60068-2-47 standardı test edilecek cihazların darbe, titreşim ve ivme için, montaj yöntemleri donanımı ve montaj gereksinimleri hakkında bilgi verir.
Sismik aktivite olan yerlerde IEC 60076-1 standardında atıf yapılan, IEC 60068-3-3 Elektriksel cihazlarda sismik deney koşullarının tanımlandığı standart temel alınır. Ayrıca IEC 60068-2-6 çevresel koşullarda vibrasyona uygun test metodlarının anlatıldığı standart test kriterlerini belirlemede yardımcı olur. IEC 60068-2-47 standardı test edilecek cihazların darbe, titreşim ve ivme için, montaj yöntemleri donanımı ve montaj gereksinimleri hakkında bilgi verir.
Amerikan standartlarının geçerli olduğu ülkelerde, IEEE 693 transformatör merkezlerinin sismik tasarımı standardı kullanılmalı ve bu standart doğrultusunda testler gerçekleştirilmelidir.
Yağlı tip transformatörler, üzerlerindeki koruma cihazları ve aksesuarlar ile birlikte değerlendirilmelidir. Özellikle izolatörler transformatör merkezlerinde bağlantı parçaları olup sismik hareketler esnasında en zarar görebilecek noktadadırlar. Genel bir kural olarak, bir izolatörün gerilim değeri ne kadar yüksek olursa, o kadar ağır ve uzundur, bu nedenle kullanım sırasında hasara karşı o kadar hassastır. İzolatörlerin bağlantı yerlerindeki gerilimler maksimum düzeyde olacağından tasarımda dikkate alınması esas alınmalıdır.
Paylaş:
E-BÜLTEN KAYIT
Güncel makalelerimizden haberdar olmak için e-bültene kayıt olun!
Güncel makalelerimizden haberdar olmak için e-bültene kayıt olun!