İlk önemli adım, profesyonel bilgisayar bilimcileri için zorunlu yeterlilikleri ve bu yeterliliklerin nasıl oluşturulduğunu tanımlayan sistemler ve çerçeveler oluşturmaktır. Daha da önemlisi bu sistemin hem ulusal hem de uluslararası düzeyde tanınması gerekliliğidir.

Bu gereklilik, bir şirketin bir BİT uzmanı aradığında veya dış kaynak sağlamayı teklif ettiğinde, bu uzmanın sahip olduğu becerilerin değerlendirilmesi ve güvence altına alınması için standart bir sisteme sahip olması gerektiği anlamına gelir.

Bu gelişmeler sayesinde e-CF, EN 16234 CEN standard serisi haline gelmiş ve artık aynı şart ve kuralları uygulayan tüm Avrupa ülkelerindeki şirketler tarafından kullanılabilir durumdadır.

e-CF (e-Competence Framework), Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN) tarafından geliştirilmiş ve sürdürülmekte olan, Avrupa e-Yetkinlik Çerçevesidir. Amacı, BİT iş rollerini, yetkinlik alanlarını ve yeterlilikleri belirlemek ve standart hale getirmektir. Çerçeve, ortaya çıkan e-beceri boşluğuna yanıt olarak 2008 yılında başlatılmış, işverenlere ve BİT uzmanlarına becerilerin kıyaslanabileceği ortak bir zemin sağlamak amacıyla oluşturulmuştur.

Sonuçta, tüm sektörlerdeki BİT Profesyonelleri için bir dizi ortak iş rolü ve BİT uzmanlarının kariyerlerinde başarılı olmak için ihtiyaç duydukları temel becerilerle ortak bir Avrupa Çerçevesi olan  EN 16234 standart serisi  ortaya çıkmıştır ve TSE tarafından yayınlanmıştır. 

TS EN 16234 standart serisi (TS EN 16234-1, TS EN 16234-2,TS EN 16234-3,TS EN 16234-4), özel ve kamu sektöründeki BİT kullanıcısı veya BİT tedarik şirketlerindeki kuruluşlardan, yüksek öğrenim ve özel sertifika sağlayıcıları, sosyal ortaklar ve bireyleri de içeren eğitim kurumlarına kadar birçok türde kullanıcı tarafından uygulamaya yönelik bir yapı ve içerik sağlar.

Çerçeveye Genel Bakış

Bu makale, BİT profesyonelleri tarafından gerekli görülen ve uygulanan yeterliliklerin ifade edilmesi yoluyla karşılıklı anlayışı desteklemek ve teknoloji istihdamı alanında dilin şeffaflığını sağlamak için bir araç olarak hazırlanmıştır.

e-CF işe alım süreçleri için uygun aday profilleri oluşturmak, belirli ve açıkça tanımlanmış beceri ve yeterlilikler talep edebilmek, iş ilanlarını hazırlamak, adayların beceri ve kapasitelerini değerlendirmek için ÇOK KAPSAMLI ve ÇOK BOYUTLU bir çerçeve sunar.

TS EN 16234 standart serisi dört boyutta yapılandırılmıştır. Boyutlar, iş ve insan kaynakları planlaması alanlarını yansıtmakta ve kategorisinde belirtilen iş ve iş yeterliliği kılavuzlarını içermektedir.

Boyut 1: Beş e-Yetkinlik alanı

Düşünme, tasarlama ve karar verme süreçleriyle anlam bulan “planlama”, geliştirme ve uygulama süreçleriyle düzen kazanan “inşa etme”, teslim etme, destekleme ve sürdürme çabalarıyla devam eden “işletme”, uygun koşulları yaratma katkısıyla ortaya çıkan “etkinleştirme” ve yürütme, sağlama ve idare etmeyle icra edilen “yönetme” becerilerini ifade eden e-Yetkinlik kümelerini tanımlamak için BİT ana iş süreçlerinden beş e-Yetkinlik alanı türetilmiştir.

Bunlar :

A. PLANLA

B. İNŞA ET

C. İŞLET

D. ETKİNLEŞTİR

E. YÖNET

PLANLA veya YÖNET gibi belirli bir sürece bir e-Yetkinlik atamak kesin bir bilimsel sonuç değildir ve bağlam ve yargıdan etkilenen yorumlara açıktır. Bu standartta Boyut 1'in ana işlevi, Boyut 2, 3 ve 4'te ifade edilen e-Yetkinliklere bir gezinti ve giriş noktası olarak hizmet etmektir.

Boyut 1, “şelale yaklaşımına” dayalı geleneksel bir süreç perspektifini yansıtmaktadır. Ancak bu standart, Agile/ DevOps yaşam döngüleri gibi çevik süreç yapılarında uygulanan adımlarla da aynı derecede ilgilidir.
 

Boyut 2: e-Yetkinlikler

Bu boyut, her bir e-Yetkinlik alanı için bir dizi referans e-Yetkinliği kapsar. Her bir e-Yeterlilik bir başlık ve yeterliliğin genel bir tanımıyla belirtilir. Toplam 41 e-Yetkinlik tanımlanmıştır ve bunlar standardın genel referans girişlerini sağlar.

Standartta tanımlanan e-Yetkinlikler kapsamlı değildir; yine de işe alım, kariyer yolları, eğitim, değerlendirme vb. konularda karar veren bireyler ve kuruluşlar için ve ayrıca bir kuruluşun BİT Profesyonel yetkinlik ihtiyaçlarını anlamak için temel, açık ve sağlam bir yönlendirme sağlarlar. Boyut 2'de ifade edilen kapsamlı tanımlar, çerçevenin uygulanması için birincil e-yeterlilik referans noktalarıdır.

Boyut 3: Beş iş yeterlilik seviyesi

Boyut 3'te, Boyut 2'de tanımlanan her bir e-Yetkinlik için belirli yeterlilik seviyeleri atanmıştır. Standardın seviye spesifikasyonları e-Yetkinlik seviyeleri 1 ila 5'i (Uygulayıcı - Uyarlayıcı - Danışılan - Lider - Stratejist) kapsar. Bu seviyeler yeterlilik kriterlerini tanımlar ve bir BİT uzmanının her bir yeterlilikte farklı performans seviyelerini karşılaması için gereken ustalık derecesini açıklar.

Seviyeler, bir topluluk içindeki etki seviyeleri, bağlam karmaşıklığı, özerklik ve eylem fiilleri örnekleriyle ifade edilen tipik davranışların bir kombinasyonu ile karakterize edilir.

Bu iş yeterlilik seviyeleri, Avrupa Yeterlilik Çerçevesi (AYÇ) öğrenme seviyeleri 3 - 8 ile sektöre özgü, tutarlı ve rasyonel bir ilişkiye sahiptir. Ancak, her iki çerçeve arasındaki ilişki bir denklik ilişkisi olmayıp, e-CF seviyelerine derinlik ve bağlam katan ve BİT Mesleki yeterlilik talebi ile BİT yeterlilik arzı arasında tutarlı bir köprü ve ortak bir dil sağlayan bir referans ilişkisini belirtmek içindir.

 

Uygulayıcı

Doğrudan sorunları çözmek için bilgi ve becerileri uygulayabilir. Yalnızca kendi eylemlerinden sorumludur. Talimatları uygulayarak etkili olur. Karmaşıklıktan uzak, yapılandırılmış, istikrarlı ve öngörülebilir bir ortamda çalışır. Bağlamların genellikle az sayıda değişken faktörle, istikrarlı olduğu durumlarda sınırlı bağımsızlık ve özerklik gösterir. Uygulama, uyarlama, geliştirme, yerleştirme, bakım, onarım ve temel-basit çözümler bulma faaliyetlerini yürütür.


Uyarlayıcı
 

Belirlenmiş sınırlar içinde yetenek ve bağımsızlıkla uygulayıcı ve uyarlayıcı olarak çalışır ve bu ortamda başkalarını denetleyebilir. Proje faaliyetlerinden kaynaklanan etkileşimli sorunları bağımsız olarak çözebilir. Yaratıcı düşünceyi kullanarak kavramsal ve soyut model oluşturabilir.

Yapılandırılmış ve öngörülebilir bir bağlamda karmaşık sorunları çözmek için teorik bilgi ve pratik becerileri kullanır. Öngörülemeyen değişikliklerin meydana geldiği bir ortamda genel rehberlik altında çalışabilir.

Tasarlama, yönetme, ölçme, izleme, değerlendirme, iyileştirme, standart ve standart olmayan çözümler bulma, planlama, organize etme, entegre etme, etkileşimde bulunma, iletişim kurma, takım halinde çalışma faaliyetlerini yürütür.


Danışılan

Belirli teknik veya iş alanlarında yenilikçi yöntemler ve inisiyatif kullanımı ile tanınır. Yapılandırılmış ancak öngörülemeyen ortamlarda liderlik sağlar ve ekip performansları ve gelişimi için sorumluluk alır.

Etkileşimli sorunları çözmek için bağımsız olarak çalışır ve karmaşık konuları ele alır. Ekip performansı üzerinde danışmanlığıyla olumlu bir etkiye sahiptir.

Planlama, karar verme, denetleme, ekip kurma, koçluk, performansları gözden geçirme faaliyetlerini yürütür, belirli teknik veya iş bilgisi / becerilerini uygulayarak yaratıcı çözümler bulur.


Lider
 

Karmaşık ortamlarda uzmanlaşmış entegrasyon kabiliyetini kullanan geniş kapsamlı sorumluluklar yanında alışılmadık ve öngörülemeyen durumlarda çalışan personelin stratejik gelişimi için tam sorumluk alır.

Yapılandırılmamış ve öngörülemez ortamlarda, temsil, yetki ve sorumluluk dengesini gözeterek yönetici liderliği sağlar. Tanıdık olmayan, karmaşık ve öngörülemeyen ortamlarda ilham verici liderlik ve yenilikçilik sergiler. Birbiriyle etkileşim halinde olan birçok faktörü içeren hassas sorunları ele alır.

Çok çeşitli teknik ve yönetim ilkelerini uygulayarak moral, motivasyon sağlar, yaratıcı çözümler bulur, dönüştürür, yeniler.

Stratejist
 

Topyekün hesap verebilirlik ve sorumluluk bilinciyle, yenilikçi çözümler ve olağanüstü öncü düşünce ve bilgi kullanarak geleceği şekillendirme konusunda kurum içinde, sektörde, STK’larda ve ulusal arenada tanınır.

Birbiriyle etkileşim halinde olan birçok faktörü içeren sektörel veya ulusal ölçekteki sorunların çözülmesini gerektiren yeni bağlamlarda katalizör liderlik ve önemli ölçüde bağımsızlık gösterir.

Boyut 4: Bilgi ve beceriler

Bilgi ve beceri örnekleri Boyut 2'deki e-Yetkinliklerle ilgilidir. Bu örnekler, yeterlilik tanımlayıcısına değer katmak için verilmiştir ve kapsamlı olmaları amaçlanmamıştır. Bağlama özgü daha fazla bilgi ve beceri ödevinin belirlenmesi için ilham ve yönlendirme sağlarlar.


Çapraz ve Geçişken Yönler

TS EN 16234 serisi standardlar, tüm çerçeve boyunca geçerli olan çapraz yönler kavramını ortaya koyarak ek bir kavram içermektedir. Çapraz yönler, BİT işyerinde önemli olan bir dizi kesişen yönün uygunluğunu kabul eder. Bunlar yetkinlik tanımlarını tamamlayıcı niteliktedir ve farkındalık ihtiyacından proaktif katılıma kadar her bir yetkinliğe uygunlukları açısından farklılık gösteren ek tanımlayıcılar sağlar.

Çapraz yönler, "Farkında olmak ve uygulanabilirse proaktif davranmak" ifadesi kullanılarak, BİT profesyonel çalışma bağlamında e-Yeterliliklerin tamamlayıcı bileşenleri olarak uygulanabilir.

İlgili olarak tanımlanan çapraz yönler şunlardır:

T1 Erişilebilirlik

Erişilebilirlik, kişisel kapasitelerine bakılmaksızın herkes tarafından kullanılabilir olmalarını sağlamak için ürünlerin, cihazların, hizmetlerin veya ortamların tasarımına uygulanabilir. Ürünlerin, sistemlerin, hizmetlerin, ortamların ve tesislerin, belirli bir hedefe ulaşmak için en geniş özellik ve yetenek yelpazesine sahip bir nüfustan insanlar tarafından ne ölçüde kullanılabileceği ile ilgilidir. Örneğin, web erişilebilirliği, görme engelli kişilerin web sayfaları, elektronik belgeler ve multimedya gibi çevrimiçi içeriğe erişimini sağlar. Erişilebilirlik, örneğin olumsuz koşullarda (gürültülü veya kötü aydınlatılmış ortamlar gibi) veya stresli durumlarda çalışırken de önemlidir.

T2 Etik

BİT'te etik, herhangi bir bireyin, kuruluşun veya insanlığın bütünlüğüne, ahlaki değerlerine veya inançlarına zarar vermeden veya bunları ihlal etmeden BİT'i ve ilgili disiplinlerini yöneten prosedürler, değerler ve uygulamalarla ilgilenir. Pratikte, BİT çalışanlarının ve BİT yönetiminin profesyonel davranışa ilişkin (davranış kodları) kararları nasıl alması gerektiği ile ilgili pratik bir felsefenin parçasıdır. Bu kararlar, bireyin kişisel kurallarından ve ayrıca iş yerinde veya daha geniş bir meslek alanında var olan gayri resmi veya resmi bir etik davranıştan etkilenebilir.

T3 BİT yasal sorunları

BİT sektörünü doğrudan ya da dolaylı olarak ilgilendiren ve dolayısıyla sektördeki tüm profesyoneller için geçerli olan birçok yasa vardır. Son zamanlarda öne çıkan birçok örnek, öncelikle bireylere kişisel verileri üzerinde kontrol sağlamayı ve düzenleyici ortamı basitleştirmeyi amaçlayan GDPR kapsamındadır. Diğer tipik mevzuat örnekleri arasında telif hakkı tasarımı ve patent uyumluluğu, intihal ve fikri mülkiyet koruması yer almaktadır.

T4 Mahremiyet

Bilgi gizliliği olarak da bilinen veri mahremiyeti, bir kuruluşun veya bireyin hangi verilerin üçüncü taraflarla paylaşılabileceğini belirleme yeteneğidir. Veri gizliliğinin korunmasının önemi, tüm bireyler için veri koruma ve gizliliğe ilişkin Avrupa Genel Veri Koruma Yönetmeliği (GDPR) yasasının yürürlüğe girmesiyle vurgulanmıştır.

T5 Güvenlik

Bu konu, bilginin yetkisiz erişime, kullanıma, ifşaya, bozulmaya, değiştirilmeye, incelenmeye, denetlenmeye, kaydedilmeye veya imha edilmeye karşı korunması uygulaması olan bilgi güvenliğini içermektedir. Ayrıca bilgisayarlara, ağlara ve verilere yetkisiz erişimi önlemek için tasarlanmış BİT güvenliğini de kapsar. BİT güvenliğinin genel amacı, erişimi kontrol etmek ve yetkili kullanıcıların erişimini engellemeden hassas bilgilerin bütünlüğünü ve gizliliğini korumaktır.

T6 Sürdürülebilirlik

Sürdürülebilirlik, gelecekten ödün vermeden ihtiyaçların karşılanmasını temsil eder ve çevresel, sosyal veya ekonomik sürdürülebilirlik olarak kategorize edilebilir. Çevresel sürdürülebilirlik, süresiz olarak devam ettirilebilecek yenilenebilir kaynak tahsisi, kirlilik yaratma ve yenilenemeyen kaynakların tükenme oranlarını koruma becerisini ifade eder. BİT için, örneğin üretim sırasında yarı değerli metallerin, plastiklerin ve su tüketiminin en aza indirilmesi yoluyla daha az malzeme, daha az enerji ve atık kullanımına yol açan tasarım ve kullanım teknikleri anlamına gelir. Hizmetlerin ve yazılımların tasarımı ve uygulanması, gerekli enerji miktarını etkileyebilir ve malzemelerin geri dönüşümü ve verilerin akıllı kullanımı yoluyla atıkları en aza indirebilir. Sosyal sürdürülebilirlik, evrensel insan haklarına saygı gösterilmesini ve ihtiyaçların tüm insanlar tarafından karşılanabilir olmasını sağlar: örneğin, satın alma ve tedarikçi politikası imalat ve üretim koşullarını kontrol etmelidir. Ekonomik sürdürülebilirlik, bir ekonominin veya kuruluşun belirli bir üretim veya faaliyet düzeyini süresiz olarak destekleme kabiliyetidir.

T7 Kullanılabilirlik

Kullanılabilirlik, bir ürün, hizmet veya sistemin, son kullanıcılar tarafından deneyimlendiği şekliyle, önceden tanımlanmış bir bağlamda belirli hedeflere etkili, verimli ve tatmin edici bir şekilde ulaşma kalitesidir. BİT için bu terim genellikle yazılım uygulamaları ve Web siteleri ile ilgili olarak kullanılır, ancak bir görevi yerine getirmek için kullanılan herhangi bir ürün veya hizmetle ilgili olarak da kullanılabilir. Genel olarak bir ürün ya da hizmetin kullanılabilirlik özellikleri öğrenilebilirlik, çalıştırılabilirlik ya da erişilebilirlik olarak tanımlanabilir ancak bunlar aynı zamanda kullanım kolaylığı, görsel tutarlılık ya da net, tanımlanmış bir gelişim sürecini takip etme gibi somut niteliklerle de ifade edilebilir.

T1 - T7 geçişken yönleri standarttaki 41 yeterliliğin her biriyle çaprazlama ilgilidir. Bunlar, çerçeve kullanıcılarının takdirine bağlı olarak, ayrıntı gereksinimlerine bağlı vurgularla uygulanabilir. Her biri uygulama için en önemli hususları vurgulamak üzere önceliklendirilebilir ve her biri kullanıcılara tanımlayıcının detaylarını geliştirme imkanı sunar. Alternatif olarak, çapraz yönler eşit önemde ve açıklama geliştirmeleri olmadan uygulanabilir.

Boyut 2, 3, 4 ve çapraz boyutlarda gömülü olan : Tutumlar

Yetkinlik tanımları açıkça Boyut 2 ve 3'e atanmıştır ve bilgi ve beceriler çerçevenin Boyut 4'ünde yer almaktadır. Ancak tutum, her üç boyutta ve ayrıca çapraz yönlerde de yer almaktadır. Tutumlar, bir e-yeterliliğin bireysel insan unsurunu temsil eder. Bir BİT uzmanının bilgi ve becerileri bütünleştirme ve bunları bağlama uygun bir şekilde uygulama şeklini yansıtırlar. Bir yetkinliğe dahil edilebilecek çok çeşitli olası ve geçerli insani yaklaşımlar nedeniyle, tutumlar açıkça tanımlanmaz ancak genel ifadeler içinde ima edilir.

Çerçeve genelinde çok sayıda örnek bulunmaktadır ve burada üç örnek verilmiştir;

'sistematik hareket etme' metodik olmayı veya

'proje risklerini belirleme' tedbirli olmayı ve

'liderlik sağlama' sorumlu olmayı ifade eder.