Yapılarda Yangın Algılama ve Alarm Sistemleri -Tasarım, Uygulama, Bakım
 Bölüm-2


ETP Yangın Çalışma Grubu
Adem Çakır 
 

[Yayım Tarihi: 15 Nisan 2025]

2019  yılında ETP  Yangın Çalışma Grubumuz Sn.Adem Çakır  tarafından hazırlananarak  yapı sektörümüzle paylaştığımız   " TSE CEN TS 54-14:2018 Güncel Standardı ve Getirdiği Değişiklikler Yazı Dizisi ​​​​​"  yayınımızı  Bolu Kartalkaya'da gerçekleşen elim yangın faciası  sonrasında bir kez daha yayınlıyoruz.

CEN /TS 54-14 standardı  güncelleme aşamasında olup Fpr(Son Taslak) olarak onay aşamasındadır. Bu yıl içinde  güncelleme yayınlanacaktır. Yeni güncellemleri yayınladığında sizlerle paylaşacağız. 

Kartalkaya'da gerçekleşen elim yangın faciası  sonrasında  yaşamını yitiren vatandaşlarımıza Allah'tan rahmet, ailelerine sabır ve başsağlığı, yaralı vatandaşlarımıza acil şifalar diliyoruz.

Yangında kaybettiğimiz  78 yurttaşımız anısına... 



 


B) Eğimli Tavanlar Altında

 
•Eğer eğimli tavanlarda  duman dedektörü kullanılıyorsa eğimli alanın alt noktası ile tepe noktası arasındaki yükseklik 600mm den küçük ise düz tavan gibi kabul edilir. ( Bu ifade önceden %5 idi.)


 

•Eğer çatı tipi testereli ağzı yapılı ise dedektör eğimli tarafa ve testere tepe noktasına 1m uzaklığa yerleştirilecektir.

•Eski standartta bulunan eğimdeki   her 1^o’lik artış için koruma yarıçapı %1 arttırılır ifadesi çıkarılmıştır.

C) Duvarlar, Bölmeler ve Engeller

•Dedektörler (optik ışın duman dedektörleri hariç) duvarların ve bölmelerin 0,5 m’den daha yakınına monte edilmemelidir. Odanın genişliği 1 m’den az ise dedektör genişliğin pratik olarak olabildiğince ortaya takılmalıdır. (Eski standartta ortadaki 1/3’lük kısmında takılmalıdır deniyordu.)

•Odaların tavanın 0,3 m yakınına kadar uzanan duvarlar, bölmeler veya depolama rafları ile kısımlara ayrıldığı yerlerde bölme elemanları tavana kadar uzanıyormuş gibi ele alınmalı ve kısımlar ayrı odalar gibi düşünülmelidir. Her dedektörün altında en az 0,5 m boş hacim bırakılmalıdır.

•Optik ışın dedektörleri için 500mm genellikle, kirişin engeller içindeki deliklerden geçtiği yerler hariç, kiriş hattına dik olarak ölçülür. (Eski standartta bu ifade yok)
 
D) Havalandırma ve Hava Hareketleri

•Oda havalandırma hızı saatte 10 değişimden yüksek veya havanın hızı 5m/s üzerinde ise dilüsyon/ hassasiyetin azalması etkisinden dolayı daha hassas dedektör kullanımı veya farklı izleme yöntemlerine ihtiyaç duyulabilir. Normal hassasiyet detektörlerinin yoğunluğunun arttırılması genellikle yeterli değildir. Pek çok durumda, yüksek hassasiyetli dedektörlerin havalandırmanın kapatılması için sinyal gönderdiği ve normal hassasiyetli dedektörlerin çalışabileceği iki aşamalı bir yanıt kullanılır. Bu iki aşamalı cevap, aynı dedektör içindeki iki alarm eşiği ile sağlanabilir. (Eski standartta bu ifade yok.)

•Dedektörler klima sistemlerinden gelen temiz hava girişi üzerine monte edilmemelidir. Hava girişinin delikli tavandan olduğu durumlarda her dedektörün etrafında en az 0,5 m yarıçapında deliksiz bir tavan bölümü olmalıdır. Dedektörler hava girişlerinin 0,5 m yakınına veya hava hızının 0,5m/s’yi aştığı yerlere monte edilmemelidir. (Eskisinde bu değerler 1m / 1m/s)
 

D) Havalandırma ve Hava Hareketleri

 

•Dedektörler klima sistemlerinden gelen temiz hava girişi üzerine monte edilmemelidir. Hava girişinin delikli tavandan olduğu durumlarda her dedektörün etrafında en az 0,5 m yarıçapında deliksiz bir tavan bölümü olmalıdır. Dedektörler hava girişlerinin 0,5 m yakınına veya hava hızının 0,5m/s’yi aştığı yerlere monte edilmemelidir. (Eskisinde bu değerler 1m / 1m/s)

 
E) Tavan Düzensizlikleri

Tavan yüksekliğinin % 10’undan daha az derinliğe sahip düzensizlikleri olan tavanlar düz olarak düşünülmeli ve Çizelge’deki yarıçaplar uygulanmalıdır. (Eski standartta bu değer %5)


•Tavan yüksekliğinin % 10’undan daha fazla derinliğe sahip düzensizlikler (kirişler gibi) duvar olarak düşünülmeli ve aşağıdaki şartlar uygulanmalıdır: (Eski standartta bu değer %5)
 

D > 0,25 (H-h) : Her hücreye bir dedektör
D < 0,25 (H-h) : İki hücreden birine bir dedektör
D < 0,13 (H-h) : Üç hücreden birine bir dedektör
 

F) Asma Tavanlarda Algılama

•Eğer yangın yükü 25MJ/m2 büyük ise boşluk otomatik dedektörleri ile korunacaktır.

•Eğer yangın yükü 15MJ/m2 ile 25MJ/m2 arasında ise Yangın algılama ve alarm sistemi kabloları yangına dayanıklı değil ise boşluk otomatik dedektörler ile korunacaktır.

•Eğer yangın yükü 15MJ/m2 den daha az ise boşluğun otomatik dedektörler ile korunmasına gerek yoktur. Bu durumda boşluktaki kablolar yangına dayanıklı olacak ve güç kablolarından en az 50cm uzaklıkta olacaktır.

•Boşluğun 200 m2'den daha büyük bir alana sahip olması durumunda, yangın yükünün alanla bölünmesine izin verilmez, ancak metrekare üzerindeki herhangi bir metre cinsinden 25 MJ / m2'den daha büyük yangın yüküne sahip kablo kanalları doğrudan kablo kanalının üstünde veya yanında monte edilen otomatik dedektörlerle korunacaktır. Bu dedektörler 5 m'den daha uzak olamaz.

G) Delikli Asma Tavanlarda Algılama Yerleşimi

•Aşağıdaki durumlar geçerli ise asma tavanın üstüne konulan dedektörler asma tavanın altında başlayan yangınların algılanması için kullanılabilir ve asma tavanın altına dedektör konulmayabilir:

1)Tüm tavan yüzeyinde delikler homojen olarak dağıldıysa ve %40 ından fazlasını oluşturdakları takdirde (Eskisinde 1x1m lik alanda)

2)Her deliğin münferit boyutları 10 mm × 10 mm’den büyük ise,

3)Tavanın kalınlığı deliğin asgari boyutunun üç katından fazla değilse.

H) Döşeme Altında Algılama

•Nokta tipi dedektörler, dedektör içindeki dumana duyarlı eleman boşluğun yüksekliğinin % 10'unda olacak şekilde monte edilmelidir. Aspirasyon tipi dedektörler için örnekleme delikleri, boşluğun yüksekliğinin % 10'una yerleştirilmelidir.

 
W=Koridor Genişliği

W<2 ise
Yalnızca merkezi hat üzerine yerleşim planlanmalıdır. İki dedektörler arası mesafe maks. 12.4m (ısı : 9m) olabilir.

W>2 ise normal yerleşim hesabı yapılmalıdır.
(Yaklaşık: Duman: 8.8m Isı: 6,4m )

 

6.5.3 Alev Dedektörleri

 

 

6.5.4 Yangın İhbar Butonları
 

•Kaçış yollarında
•Açık havaya çıkış noktalarında
•Merdiven sahanlıklarında
•Herhangi bir noktadan en fazla 30m mesafede ifadesi çıkarılmış



•Yerden 0.9m ile 1.4 m aralığında (1.2m tercih sebebidir)yükseklikte yerleşim yapılmalıdır.

•Eskisinde 1.2m – 1.6m



6.5.5 Kimlik Tanıma

•Seviye 1 - bölge numarası, dedektör tanımlayıcısı ve Panel içindeki ad / tanımlamanın ötesinde bir tanımlama yoktur;

•Seviye 2 - Seviye 1 PLUS, panledeki tanımlamaya çapraz referansla bireysel cihazları etiketleme gereksinimi - ör. sadece bakım personeli tarafından görülebilen küçük bir etiket veya metin olabilir;

•Seviye 3 - Seviye 1 PLUS, Panel içindeki açıklamaya çapraz referans veren zeminden okunaklı etiketleme sağlama gereksinimi.

 
6.5.6 Eş zamanlı Algılama

 
•İstenmeyen alarmları en aza indirmek veya alarmları, yönlendirme ekipmanını, yangından korunma ekipmanını veya sesli alarm sistemlerini çalıştırmadan önce onaylanmış bir alarm sağlamak için eşzaman tespiti kullanılabilir:
 
•Yangın İhbar Butonları bir eşzamanlılık yapılandırmasına dahil edilmeyecektir.
•Bir onaylı alarm vermek üzere yapılandırılmış dedektörler aynı odada / bölgede olmalıdır.
 
•Ele alınacak özel riskler bulunmadığı ve risk değerlendirmesi yapılmadığı ve kararlaştırılmadığı sürece, ısı dedektörleri eşzamanlı algılama yapılandırmasına dahil edilmeyecektir.
 
•Eşzamanlılık düzenlemesindeki her girdi için işlem gecikmelerine dikkat edilmelidir.

•Bir girişin devre dışı bırakılması veya hatalı olması durumunda, ikinci girişin (etkinleştirildiğinde) eşzamanlılığı geçersiz kılacağından ve çıkışları tetikleyeceğinden emin olun (bkz. EN 54-2: 1997, 4.1.8).

6.6 Alarm Sistem ve Cihazları
 
6.6.1 Genel (EN54-32)

•Sağlanan ses seviyesi, yangın alarmı sinyalinin herhangi bir ortam gürültüsünün hemen üzerinde işitilebilir olması gerekir, ancak ses seviyesi insanların mevcut olabileceği herhangi bir noktada 118 dB (A) seviyesini geçmemelidir.

•Yangın alarmı amacıyla kullanılan ses, binanın tüm bölümlerinde aynı olacaktır.

6.6.2 Sesli Alarmlar (EN54-3, EN54-16, EN54-24)

•Yangın alarmı sesi, hangisi daha büyükse, 30 sn'den daha uzun bir süre boyunca devam etmesi muhtemel herhangi bir gürültünün 10 dB (A) seviyesinin üzerinde veya en az 65 dB (A) olmalıdır. Alarmın uyuyan insanları uyarması amaçlanıyorsa, yatak başındaki minimum ses seviyesi 75 dB (A) olmalıdır.

•Bu minimum seviyelere, alarm sesinin duyulması gereken herhangi bir nokta da ulaşılmalıdır. Birden fazla binanın bulunduğu bir kampüste veya sitede alarm sesi tüm binalar için aynı olmalıdır.

•Gerekirse, ses seviyeleri EN 61672-1, Sınıf 2 (veya daha iyisi), yavaş (1s) tepkili ve 'A' ağırlığı ile uyumlu bir cihaz kullanılarak ölçülmelidir.

         
6.7 Kontrol ve Gösterge

6.7.2 Kontrol ve İzleme Teçhizatının Yeri
 

 
•Yeterli aydınlatma ve gürültünün olmadığı bir ortamda
 
•Yangın anonsu ile aynı odada ve dedektörle korunmuş bir alanda
 
•Kontrol ve izleme donanımı şebeke besleme devresi ayrı bir devre olacak ve bu devre üzerinden başka bir donanım olamaz.
 
•Panelin (veya merkez bilgisayarının) konuyla  ilgili eğitim almış personelinin 24 saat boyunca izleyebileceği bir mahalde
 
•Bulunduğu binanın ana çıkışına yakın, tercihen zemin kat veya 1. kattai
 
•Kontrol panelinin tesis edildiği yerde sürekli personel bulunmuyorsa bu sürelerde personel bulunan ikinci bir yerde tekrarlayıcı panel bulunmalıdır.
 
•Ekranın yüksekliği ve göstergeler, masaüstü uygulamaları için zemin seviyesinden en az 890 mm olacaktır. Diğer tüm uygulamalarda, bitmiş zemin seviyesinden ekranın ve göstergelerin yüksekliği en az 1,4 m, en çok 1,8 m olmalıdır. Görüş açısının tüm operatörler ve sorumlu kişiler tarafından kolayca okunabilmesini sağlaması için özen gösterilmelidir (özel ihtiyaçlar dahil). Özel bir ihtiyaç gereksinimi olduğunda, yinelenen kontrollerin ve ekranların sağlanması dikkate alınmalıdır.

6.7.4 Alarm Yeri Tespit Yardımcıları
 
•Bölge haritasındaki detay seviyesi, binanın karmaşıklığına ve kurulan algılama sisteminin kapasitesine bağlı olacaktır, ancak mümkünse, ayrı ayrı cihazların konumlarını (adreslenebilecek veya adreslenemeyebilecek) ve belirli tehlikeleri tanımlamalıdır.
•Çoklu bölge haritalarının veya bölge kartlarının gerekli olduğu sistemlerde, uygun bir dizin, liste veya matris kullanarak ilgili alarm haritasını veya kartı hızlı bir şekilde tanımlamak mümkün olmalıdır.
•Bölge kartları, birinci taraf, algılama bölgesine yön veren ikinci taraf ve bu bölge içindeki ayrıntıları gösteren iki taraf olabilir.
 
6.8 Güç Kaynakları

6.8.3 Yedek Güç Kaynağı

•Daha önce geçerli olan ifadelere ek aşağıdaki notlar yeni standartta çıkarılmıştır:

Not 1- Batarya kapasitesinde yaşlanmadan dolayı azalma dikkate alınmalıdır. Genel olarak başlangıçta hesaplanan kapasitenin % 25 fazlasını kullanmak yeterlidir.

Not 2 - Batarya kapasiteleri genellikle 20 saatlik boşalma süresi içinde verilebilen akım cinsinden belirtilir. Daha yüksek boşalma hızlarında (alarm durumunda olduğu gibi) batarya kapasitesi anma değerinin çok altında kalabilir. Batarya imalatçısının tavsiyeleri alınmalıdır.


Bundan sonraki bölümde "İletim Yolları-Kablolar/ Başlatma ve Yapılandırma, Hizmete Alma ve Doğrulama, Bakım/Özel Risklerde Uygulama" anlatılacaktır.